Þjóðviljinn - 24.12.1968, Blaðsíða 17

ÁRNI BERGMANN TÓK SAMAN
Bókmenntalegur
prakkaraskapur
Þa5 er ekki fallegt orð föls-
un, en hvað annað eigum við
að hafa um það athæfi er menn
koma á framfæri einhverjum
texta og reyna að færa sönnur
á að hann sé alh annað en hann
er I raun og veru — smíð þeirra
sjálfra? semsagt, bókmennta-
leg fölsun. En vandinn er sá,
að á bak við slikt athæfi felast
margvislegar hvatir. Sumir
menn falsa endurminningar
frægra manna til að verða ríkir.
Aðrir búa til þjóðkvæði í þeim
sæmilega göfuga tilgangi að
gera meiri veg þjóðar sinnar.
Enn aðrir búa til heilt skáld
ásamt með ævisögu og öllu til-
heyrandi einfaldlega til að
skemmta sér og stríða bók-
menntamönnum. Sum verkanna
sem urðu til með þessum hætti
voru merkileg af sjálfum sér og
höfðu allmikil áhrif, önnur eru
minnisstæð aðeins fyrir sakir
reyfaralegra og skringilegra at-
vika, sem við þau eru tengd.
En hvað um það: hér er allténd
um að ræða efni sem dægra-
stytting er I að rifja upp — með
þvi hugarfari er þessi pistill
saman skrifaður.
KELTNESKT HANDRIT
FRÁ ÞRIÐJU ÖLD
Það dæmi um bókmenntalega
fölsun sem frægast hefur orðið,
og því ef til vill ekki ástæða til
að fjölyrða um, er útgáfa kvæða
Ossíans fyrir um það bil 200 ár-
um. Þar var að verki ungur skozk-
ur kennari. James Macpherson að
nafni — hann kvaðst hafa fundið
tvö sagnakvæði eftir írskt þriðju-
aldarskáld, Ossían, hétu bálkar
þessir Fingal og Temora.
Er ekki að orðlengja það, að
þessi kveðskapur Ossíans varð
mjög frægur og gríðarlega vin-
sæll. Ekki smærri skáld en Byron
og Goethe voru stórhrifnir af
mögnuðum náttúrulýsingum
kvæðanna og hershöfðingjar eins
og Napóleon og Súvorof voru
ekki síður gagnteknir af garpskap
hinna fornkeltnesku kappa sem
Macpherson hafði smíðað saman.
Úrvalsmenn urðu til að þýða Oss-
íankvæði, hér á íslandi ekki lak-
ari menn en Jónas Hallgrímsson
og Bjarni Thorarensen.
Hjá Jónasi:
Hvort ertu hniginn
af himinstöðvum,
gullhærði röðull,
og götum blám?
Nú hefur vestur
votum hförum
svefngrindum snúið
og sæng þér gjörva.
Þessar vinsældir eiga sér að
sjálfsögðu þá skýringu að Mac-
pherson hafi verið sæmilegt
skáld, þótt honum tækist reyndar
miklu síður upp við það sem hann
skrifaði undir eigin nafni. En hér
kemur annað til. Þegar Ossían
„fannst" eru menn víða orðnir
heldur þreyttir á þröngum viðj-
um þeirrar klassísku bókmennta-
hefðar sem mestu réði, vélrænni
skynsemdardýrkun og ströngum
reglum. Það er að skapast heppi-
legt andrúmsloft fyrir hið þjóð-
lega, sérstæða, forneskjulega,
hamslausa og ýmislegt það annað
sem rómantísk skáld byggðu síð-
an á. Macpherson var svo hepp-
inn að verða með nokkrum hætti
einn af fyrirrennurum þeirrar
Mermée
JÓLABLAÐ - 17