Þjóðviljinn - 24.12.1968, Blaðsíða 94

DOKAÐ VIÐ
í ARMENÍU
Framhald af bls. 27.
vinum, og það þykir manni nú
fremur benda til þess að einhverj-
ir hafi aura til að kaupa fyrir. Ég
þykist líka vita, að svo sé. En
mannmergðin í sovézkum verzl-
unum á sér aðra orsök jafnframt:
verzlunarhættirnir eru háðir mikl-
um seinagangi og fólk þarafleið-
andi lengi að fá sig afgreitt. Ég
fékk litla reynslu af þessu sjálfur,
sökum þess að í þeim eina verzl-
unarleiðangri sem ég fór í — það
var í Moskvu — var túlkurinn
minn mér til ómetanlegrar aðstoð-
ar eins og fyrri daginn og tók af
mér mikið ómak. Hinsvegar virð-
ist óhagkvæmt það fyrirkomulag
sovézkra búða, að fólk þarf víðast-
hvar að fara í margar biðraðir
innan sömu verzlunar til að fá
hinar ýmsu vörur — og síðast í
allsherjarbiðröð til að borga.
Heyrt hef ég sömuleiðis, að verzl-
anir séu tiltölulega fáar mið-
að við höfðatölu íbúanna, en um
það er ég ekki dómbær; þegar
maður kemur úr smábæ eins og
Reykjavík finnst manni allar stór-
borgir fullar með verzlanir. Ég
nefndi við túlkinn minn hvers
vegna ekki væri tekið upp sjálfs-
afgreiðslukerfi í búðum og eins í
veitingahúsum. Hann benti mér
á, að það fyrirkomulag existérar
nú einnig í Sovét og er smám-
saman að færast í aukana.
Aftur á móti má segja, að öll
skriffinnskan og kvittanafarganið
í sovézkum verzlunum bendi á
mikinn heiðarleika og sé til þess
gert, m.a., að viðskiptavinurinn
geti Ieitað réttar síns ef honum
finnst hann hafa fengið gallaða
vöru. Það á ekki að fara á milli
mála, að allt sé löglegt. Sjálfur er
ég hæstánægður með þau kaup
sem ég gerði í þarlenzkum vöru-
húsum.
ENN UM SKIPULAG
Við helztu breiðgötu Érevan
sem kennd er við Lenín var verið
að fullgera gosbrunnasamstæðu
og gróðurreiti. Ég þarf varla að
taka það fram, að gatan sú arna
er ólík Lækjargötunni okkar að
því Ieyti að þarna eru hávaxin
og fögur tré, og símaldefinn fær
óefað að vera í friði fyrir spell-
94 — JÓLABLAÐ
virkjum. Sjöunda nóvember 1967
átti að kveikja eilífðareld á þar-
tilgerðum fonti undir súlnahvelf-
ingu.
Aukin mannmergð og fjöldi
ökutækja krefjast breiðari og
beinni samgönguæða, viðameiri
og hærri húsa — í vaxandi þétt-
býli þar sem allt er í örum vexti,
alltaðþví ofurgrósku, vaknar sú
spurning hvort skipulagið og
hraðinn taki ekki fyrr eða síðar
að þjarma að mannskepnunni
sem á að njóta alls þessa. Stór-
brotið skipulag nýtízkuborga get-
ur orðið þunglamalegt, vélrænt,
ónáttúrlegt og klúrt. Þetta vanda-
mál hljóta sovézkir skipuleggj-
endur að reyna að leysa, og þeir
ættu að eiga auðveldara með það
en kollegar þeirra í auðvalds-
löndunum: í Sovét þarf ekki að
kaupa upp lóðir af sérvitrum eða
tækifærissinnuðum maurapúkum
fyrir of fjár til þess að hægt sé
að rækta gróðurvin eða leggja
götuspotta.
Það er mikið byggt í Érevan og
mikið skipulagt; sömu sögu er að
segja frá öðrum sovézkum borg-
um. En fram til þessa hafa ný-
byggingar í stærri borgum þar
eystra borið nokkuð þunglamaleg-
an svip flestar hverjar, og má þó
sjá breytingu á þessu til batnaðar
t.d. í Moskvu. íbúðarhús sem Iíta
út eins og monúmental stjórnar-
byggingar eru vonandi ekki það
sem koma skal. Ég er svo barna-
legur að halda því fram, að
grundvallarlögmál til að fara eftir
í samsetningu mannabústaða eigi
að vera fólgið í þessu eina: hag-
kvæmni. Ég held að sjálft fegurð-
arhugtakið eigi að skipa annan
sess. Það má kannski bæta því
við, að þar sem hagkvæmnin fær
að ráða, án tilgerðar, pírumpárs
og yfirlætis, þar taki fegurðin sér
ból — fyrirhafnarlaust, og ekkert
sé sjálfsagðara.
Ég hefi ekki kynnt mér vænt-
anlegt heildarskipulag Érevan-
borgar, enda þyrfti ég að hafa
dvalizt þar lengur og þekkja bet-
ur til fjölmargra hluta til þess
að geta myndað mér skynsamlega
skoðun á því, þótt það væri lagt
á borð fyrir mig. En þess vegna
minnist ég á það hér, að mér datt
sitthvað í hug þegar ég gekk um
fyrrnefnda breiðgötu sem kennd
er við Lenín.
Víst er þetta fögur gata, breið
og bein, og veitir skipuleggjend-
um óteljandi góða og skemmti-
Iega möguleika. En það hvarflaði
að mér þeim óþægilega grun, að
þar kynni að vera hugsað um of
fyrir symmetríunni hennar sjálfr-
ar vegna. Slíkt samræmi er undir
einstökum kringumstæðum ekki
aðeins gott og fagurt, heldur jafn-
vel sjálfsagt; en ekki nema stöku
sinnum. Sú tíð er liðin og kemur
vonandi aldrei aftur, að menn
reyni á ólíklegustu stöðum að
stæla garðana í Versölum — og
því síður Versalahöll sjálfa. Við-
leitni til hátíðleika í stíl getur átt
rétt á sér í örfáum opinberum
byggingum — þar sem þjóðleg
hefð fær að skjóta upp kolli í
hæverskri einföldun gamalla
forma — en á síðari hluta tutt-
ugustu aldar hljóta bygginga-
meistarar og skipuleggjendur
borga að miða við það sem hag-
kvæmt er, einfalt og létt, í sam-
ræmi við ný viðhorf, að ógleymd-
um nýjum og stöðugt fjölbreyti-
Iegri byggingarefnum.
LIST I FRAMHJÁHLAUPI
Eitt kvöld fór ég að sjá arm-
enskan ballett í óperuhöllinni.
Þetta voru níu þættir þjóðsagna-
legs efnis og nefndust „Vetjni
idol"; músíkin eftir Edgar Ogan-
esjan, en hann er í röð meirihátt-
ar tónskálda armenskra af eldri
skóla. Ég hafði ekki séð ballett
um árabil og þótti allmikið til
koma. Ég efaðist ekki um — og
geri ekki enn — að þarna var
dansað á heimsmælikvarða. En í
hléinu laumaði túlkurinn minn
því að mér að öllu betur dönsuðu
þeir í Rússíá, og kom mér nátt-
úrlega ekki til hugar að mótmæla
því; hann sagði að það skyldi ég
sannprófa þegar við kæmum til
Leníngrad.
Af skiljanlegum ástæðum botn-
aði ég ekki ýkjamikið í koreo-
grafíu þessara dansa. En sem
leikmanni fannst mér það koma
skemmtilega á óvænt, að þarna
þóttist ég sjá áhrif frá egypzkum
fornmyndum af mannfólki og
dýrum — ég lýsi því ekki nánar,
en treysti því að lesendur skilji
hvað ég á við — og þetta voru
dansar byggðir á armenskum
sögnum. AIIs ófróður maður lilýt-
ur að draga þá ályktun að forn
tengsl menningar og jafnvel upp-
runa séu með þessum tveim þjóð-
um; vitað er að Armenar hafa
um margar aldir haft meiri menn-
ingarleg tengsl til suðurs og aust-
urs en norður eða vestur á bóginn.
Armensk list forn og ný er sí-
frjótt rannsóknarefni lærðra
manna, því að í sem stytztu máli
má segja að Armenar séu ein
elzta menningarþjóð álfunnar —
að svo miklu leyti sem réttmætt
er að telja land þeirra til okkar
heimshluta. Slíkt efni sem armensk
list verður ekki afgreidd í blaða-
grein, hvaðþá kafla úr grein. Það
er bezt ég geri þá játningu strax,
að ég hefi nógu mikla nasasjón
af list þessarar fornu menningar-
þjóðar til að vita að ég veit ekki
neitt. Þess vegna er bezt að hafa
sem fæst orð þar um.
Hins má gjarnan geta, að á-
hrifa armenskrar menningar, ekki
hvað sízt listar, gætir víðar um
heimsbyggðina í dag en menn
gera sér líklega grein í fljótu
bragði. Armenar hafa víða dreifzt
í aldanna rás, þeir hafa af ýmsum
ástæðum flutzt úr landi, einkum
Armenskt handrit: „... minnsta bók sem ég hej augum litið, það
hefði mátt fela hana í lófa sér ..."