Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1975, Page 42

BJARNI E. GUÐLEIFSSON:
UM KAL OG KALSKEMMDIR
IV. SAMBAND VEÐUREARS OG KALSKEMMDA
INNGANGUR
Vöxtur alls jarðargróðurs er tengdur og háður umhverf-
inu. Veðráttan og jarðvegurinn eru þeir umhverfisþættir,
sem hvað mest áhrif hafa á gróðurinn. Eru áhrif veðrátt-
unnar margvísleg, bæði bein og óbein. Til dæmis hefur veð-
urfar áhrif á efna- og eðlisfar jarðvegsins og þannig óbein
áhrif á gróðurinn. Þeir þættir veðurfarsins, sem mestu ráða
um vöxt gróðurs eru hiti, raki og ljós. Veðráttan á íslandi er
fremur köld og rök, en um leið sveiflukennd og kemur því
eðlilega stundum fyrir að hiti og úrkoma sveiflist út fyrir
þau mörk, sem gróðri eru hagstæð.
Kalskemmdir eru taldir þeir áverkar, sem jurtir verða
fyrir vegna beinna eða óbeinna áhrifa kuldans. Fróðlegt
væri að vita með vissu hvaða þættir veðurfars eru valdir að
kalskemmdum. Norðmenn og Finnar hafa í rannsóknum
fundið að nokkur munur er milli héraða í þessum efnum.
í S.A.-Noregi og N.-Finnlandi, þar sem vetur eru snjóþung-
ir og kaldir verða kalskemmdir mestar ef mikil og langvar-
andi snjóalög koma á þíða jörð (Anderson 1960, 1966 b
1967, Pohjakallio et al. 1963, Ársvoll 1973). Rannsóknir
hafa sýnt (Sjöseth 1957, Ylimáki 1962, Bádshaug 1971) að
snjóþekja, jafnvel einungis 10—30 cm þykk, einangrar jurt-
45