Frjáls verslun - 01.02.1968, Page 49

FRJÁLS VERZLUN
49
Hér hefur ekki verið getið um
fjölþættan þjónustuiðnað, sem m. a.
annast margvíslega þjónustu fyrir
fiskiskipaflotann, s. s. vélsmiðjur,
rafmagnsverkstæði o. fl.
Ljóst er þó, eins og nefnt var í
upphafi þessa kafla, að iðnaður er
fábrotinn í þessum landshluta. Það
gefur hins vegar auga leið, að mikil-
vægt er að auka á fjölbreytni at-
vinnulífsins á Vestfjörðum. Fiskveið-
ar og fiskiðnaður fullnægir aldrei
landsbyggðinni. Þetta skilja íbúar
Vestfjarða, og Isfirðingar hafa nú
riðið á vaðið og skipað nefnd í þeim
tilgangi að kanna stöðu Vestfjarða
i þessu tilliti og leggja drög að nýjum
atvinnugreinum.
VERZLUN.
Það er á ýmsan hátt erfitt að fást
við verzlun á Vestfjörðum. Valda því
einkum hinar erfiðu samgöngur. •—
Samgöngur eru að visu sæmilegar að
sumrinu, og vöruflutningar eru þá
tíðir. Aðflutningar eru þá auðveldir
á landi, og ganga nú stórar vöru-
flutningabifreiðir milli Reykjavíkur
og Vestfjarða, meðan færð leyfir.
Þegar vetur gengur í garð, breytir
snöggt um til hins verra. Vöruflutn-
ingar, sem eru þá mestmegnis með
sldpum, verða seinlegri, og ferðum
fækkar. Verzlunarfyrirtæki neyðast
til að liggja með langtum meiri vöru-
birgðir af þeim sökum. Þetta eykur
mjög vaxtakostnað fyrirtækjanna og
gerir stóraukið rekstursfé nauðsyn-
legt í birgðir. Til viðbótar verður
að leggja út stórar fjárhæðir vegna
flutnings á vörum frá innflutnings-
höfn til sölustaðar. Eykur það enn
fjármagnsþörfina. Þessum flutnings-
kostnaði má bæta við vöruverð, en
óheimilt er að bæta verzlunarálagn-
ingu ofan á hann. Leiðir það af sér,
að vextir og aðstöðugjald af þessum
hluta veltunnar rýra tekjur af verzl-
uninni tilsvarandi. Er þetta því til-
finnanlegra sem aðstöðugjaldið er
víðast hvar 2% til 4 sinnum hærra í
hundraðshlutum en á höfuðborgar-
svæðinu.
Yfirleitt háttar svo til í Vestfjarða-
þorpunum, að þar starfar eitt kaup-
félag og einstaklingsverzlun að auki.
Verzlunarviðskipti við umliggjandi
sveitir eru þá einkum í höndum
kaupfélagsins, en í þorpunum sjálf-
um gætir meiri samkeppni, og ráð-
ast. viðskipti þar fremur af vörugæð-
um og góðri þjónustu. Á ísafirði hef-
ur risið nokkur verzlunarmiðstöð,
enda er staðurinn miðdepill í ýmsu
tilliti. Er vegir opnast á vorin, sækir
staðinn fjöldi fólks víðs vegar að í
verzlunarerindum, enda er vöruúr-
val þar mest á Vestfjörðum.
Undanfarin ár hafa tekjur fólks
verið miklar á Vestfjörðum, og hef-
ur verzlunin notið þess. Kaupfélögin
eru 9 á Vestfjörðum, og eru þau flest
stofnuð upp úr fyrri heimsstyrjöld-
inni. Fyrir þremur árum var i fyrsta
sinn kosin samstarfsnefnd vestfirzku
kaupfélaganna, og er þessari nefnd
aetlað að auka á rekstrarhagkvæmni
kaupfélaganna, þar sem samvinna fær
orkað slíku.
Verzlanir vestra hafa aðallega pant-
að vörur sínar í gegnum heildverzlan-
ir í Reykjavík. Eitt innflutningsfyrir-
tæki fyrirfinnst þó á Vestfjörðum,
Sandfell hf. á ísafirði, sem flytur að-
allega inn veiðarfæri og ýmsar rekst-
ursvörur útvegsins. Sandfell hf. hefur
einnig flutt inn nokkrar matvöruteg-
undir undanfarið. Þá hafa kaupfélög-
in og stærstu verzlanirnar flutt inn
vörur milliliðalaust og fá þá einnig
heildarverziunarálagninguna. Annars
er slíkur innflutningur mjög erfiður.
Liggur það einkum í því, hve verzlun-
areiningarnar eru litlar, svo og hinu,
að það skipafélag, sem annast mikinn
hluta af flutningum til landsins, við-
urkennir aðeins eina höfn á Vest-
fjörðum, ísafjörð, sem aðflutnings-
höfn erlendis frá, án aukakostnaðar,
og þó því aðeins, að vörurnar séu
teknar um borð i fyrirfram ákveðin
skip í tilteknum höfnum erlendis.
Hægt mun þó að ná sérstökum samn-
ingum fyrirfram, ef um stórar vöru-
sendingar er að ræða. Þó má ætla, að
með bættum samgöngum muni Vest-
firðingar í ríkara mæli taka innflut.n-
inginn í sínar hendur. Miklar vonir
eru bundnar við hin nýju skip Skipa-
útgerðar rikisins, og ætla menn, að
tilkoma þeirra muni draga mjög úr
aðflutningserfiðleikum Vestfirðinga
og þar með bæta hag verzlunarinnar.
MENNTAMÁL.
Menntaaðstöðu Vestfirðinga verður
að skoða frá tveimur hliðum, annars
vegar ber að líta á aðstöðu íbúa Isa-
fjarðar, kauptúnanna og nánasta um-
hverfis og hins vegar menntaaðstöðu
íbúa fjarlægari byggðarlaga. Nýlegar
barnaskólabyggingar standa nú í
flestum fjörðum, fyrsti barnaskólinn
reistur á ísafirði árið 1874. Þegar
barnaskólastiginu sleppir, verður hins
vegar færra um fína drætti í skóla-
málum Vestfirðinga. Eini beini gagn-
fræðaskólinn á Vestfjörðum er á Isa-
firði og hefur starfað þar frá árinu
1906. Raunar hefur nú verið sam-
þykkt að stofnsetja gagnfræðaskóla
á Patreksfirði, en framkvæmdir eru
engar hafnar. Tveir héraðsskólar, að
Núpi í Dýrafirði og að Reykjanesi við
Isafjarðardjúp, hafa gegnt því hlut-
verki að veita öðrum unglingum Vest-
fjarða gagnfræðamenntun, og má
nærri geta, að færri hafa notið en
efni stóðu til.. I sveitunum hafa skóla-
málin verið í frekari ólestri. Skóla-
ganga er þar mismunandi. Barna-
skólanám hefst i þéttbýlinu við 7 ára
aldur, en mun síðar í sumum sveitum.
Vegna aðstæðna í sumum skóiahverf-
um sveitanna vill skólagangan verða
nokkuð slitrótt, sums staðar sækia
nemendur skóla viku í senn og dvelja
svo heima hina vikuna. Annars staðar
þekkist það, að kennt er frá þvi S
september og til jóla, síðan ekki fyrr
en undir vor. Sjálfsagt ber nemend-
um að læra á heimavígstöðvunum, en
slíkt nám vill oft fara í handaskolum.
Gagnfræðamenntun býðst þessum
unglingum einungis í héraðsskólunum