Frjáls verslun - 01.02.1968, Qupperneq 66

66
FRJÁLS VERZLUN
LYF — LÆKNINGAR
HJARTAFLUTNINGAR
Jafnframt því, sem allir fagna þessum miklu, lœknis-
frœðilegu afrekum, hafa vaknað vissar
siðferðilegar spurningar.
Nú síðustu vikur hafa orðið
tímamót í læknavísindunum, sem
gefa mönnum betri von um, að í
framtíðinni verði unnt að bjarga
lífi margra, sem þjást af sjúkdóm-
um, sem hingað til hafa verið
ólæknandi og hrjá þúsundir
raanna, ekki sízt í hinum efna-
meiri löndum, þar sem lífsskilyrði
eru annars hin ákjósanlegustu.
Hjartaflutningur milli manna hef-
ur verið reyndur nokkrum sinn-
um að undanförnu og vakið heims-
athygli, þó að árangurinn hafi ver-
ið misgóður. Fyrsti maðurinn, sem
skipt var um hjarta í, Louis Wash-
kansky í Höfðaborg í Suður-
Afríku, lifði átján daga eftir upp-
skurðinn, en lézt þá úr lungna-
bólgu. Tveir sjúklingar, sem geng-
ust undir sams konar uppskurð,
létust nokkrum klukkustundum
eftir að aðgerðin var framkvæmd.
Einn maður lifir enn eftir að
hafa fengið nýtt hjarta, en það
er Philip Blaiberg, tannlæknir í
Suður-Afriku.
Það hafa líka verið gerðar
margs konar aðrar hjartaaðgerðir
upp á síðkastið, sem teljast mega
til nýjunga.
í Bretlandi hafa læknar sett
hjartaloku úr svíni í mann, og í
ísrael hefur loka úr kálfshjarta
verið sett í stað skemmdrar hjarta-
loku í manni. í Montreal var
sjúklingi haldið lifandi um skeið
með tilbúinni hjartadælu, meðan
hann var að hressast við eftir
hjartauppskurð.
Þessi breyttu viðhorf að undan-
förnu í heimi læknavísindanna
hafa, eins ogv ið má búast, sætt
talsverðri gagnrýni. Kanadískur
skurðlæknir segir, að hjartaflutn-
ingur sé aðeins á tilraunastigi og
að læknar, sem hann fram-
kvæmdu, hafi gerzt sekir um að
auglýsa þessar tilraunir sínar um
of og þar með gefið fjölda hjarta-
sjúklinga falsvonir. Þýzkur lækn-
ir segir, að það sé glæpur, aðsjúkl-
ingar hljóti læknismeðferð, sem
ekki sé fullreynd.
Flutningur líffæra milli manna
er ekki nýr af nálinni. Það eru
þrettán ár síðan nýra var í fyrsta
skipti grætt í mann. Síðan hafa
slíkar aðgerðir verið framkvæmd-
ar um 1500 sinnum með góðum
árangri, og hefur helmingur sjúkl-
inganna lifað í tvö ár eða lengur
eftir uppskurðinn.
Lifur var fyrst flutt milli manna
árið 1963, og hefur líf sjúkling-
anna lengst vegna slíks uppskurð-
ar í fimm tilvikum af tuttugu,
sem vitað er um.
Á mörgum öðrum sviðum hef-
ur flutningur líffæra milli manna
farið fram.
En af öilu þessu hljóta að vakna
ýmsar spurningar. Eftirspurnin
eftir líffærum er meiri en fram-
boðið, og menn spyrja nú: „Hver
á að ákveða, hverjum skuli bjarg-
að?“, og „Hvenær er maðurinn
raunverulega dáinn?“ Þetta eru
þýðingarmikil atriði, þegar þess
er gætt, að hjarta verður að flytja
á milli manna á fyrsta hálftíman-
um eftir að það hættir að koma
gefandanum að gagni.
í Suður-Afríku t. d. er læknin-
um sjálfum falið að skera úr um
það, hvenær sjúklingurinn sé lát-
inn. En með nýtízku hjálpartækj-
um er hægt að halda við lífi í
manni, þó að hann sé kannski í
flestum skilningi dáinn.
Gunnar Björck, prófessor og yf-
irlæknir við karolinska sjúkrahús-
ið í Stokkhólmi, hefur ritað grein-
ar um þetta efni og segir meðal
annars í World Medical Journal:
„Klerkar og lögfræðingar hafa
sagt, að dauðinn sé aðeins læknis-
fræðileg spurning. Ég get ekki
fallizt á þetta sjónarmið. Dauð-
inn er ekkert sjálfur í eðli sínu,
heldur aðeins endalok lífs. í flest-
um tilvikum er dauðinn hægfara
þróun, eins og lífslokin. Það erutil
mörg lífsstig, sem sum veita meiri
tækifæri en önnur. Á móti hverju
lífsstigi kemur svo sams konar
stig tilveruleysis, sem er dauðinn.
Þar af leiðandi getum við talað
um félagslegan dauða, þegar tak-
markanir, einvera eða einangrun
koma í stað frjálsræðis, hreyfing-
ar og sambands við umheiminn.
Þá er annars vegar andlegur
dauði, þegar hugvit og minni
verða að víkja fyrir skilningsleysi
og minnisleysi. Þá verður líka að
gera greinarmun á því, þegar eðli-
leg lífsstarfsemi hættir, og hins
vegar, þegar ekki er unnt að við-
halda lífinu, þrátt fyrir tilraunir
í þá átt með nútíma lækninga-
tækjum, og frumur og vefir deyja.
Slík skilgreining mun sýna fram
á, að dauðinn sem slíkur er ekki
aðeins læknisfræðileg spurning.
Þvert á móti er skýringin á hug-
takinu „dauði“ heimspekilegs eðl-
is og trúarlegs; er meðal annars
undir því komin, hvort menn trúa
á tilveru sálarinnar hvort sem
hún er eilíf eða ekki, hvort hún
er einstaklingsbundin eða hluti af
heimssálinni og sé af einhverju
mikilvægi í augum aðstandenda
hins látna, sem enn er rjóður og
heitur vegna blóðrásarinnar, sem
knúin er fram með vélarafli —
eða þá í annan stað kaldur og
gjörsamlega sneyddur öllu lífs-
marki, eins og smurningur Lenins
í grafhýsinu á Rauðatorgi. Áður
en nútímatækni breytti öllum að-
stæðumí læknisfræðinni, voruvið-
horfin til þeirra mála, sem hér
hefur verið drepið á, allt önnur
og einfaldari.
Til skamms tíma hefur fólk sett
dauðann í samband við stöðvun
hjartastarfseminnar fremur enlok
heilastarfseminnar, sem verður
innan 15 mínútna eftir að blóð-
rásin stöðvast.
Þó getur engum dulizt, að með