Frjáls verslun - 01.12.1989, Blaðsíða 41

Á þeim áratug sem liðinn er frá því loðdýrarækt var á ný endurvakin hér á
landi hefur draumurinn um stórfelldan hagsbót fyrir íslenska bændur breyst
í martröð.
LAXAR OG LOÐDÝR
Einhæfni íslensks atvinnulífs hefur
löngum verið mönnum þymir í augum
og þess vegna er stöðugt reynt að
renna nýjum stoðum undir þjóðarbú-
skapinn - oft fremur af kappi en forsjá.
Dæmi um þetta eru mislukkuð áform
manna um að koma á fót stórfelldu
fiskeldi hér á landi og ekki má gleyma
loðdýraævintýrinu, sem fyrir örfáum
árum átti að leysa vanda íslenskra
bænda í eitt skipti fyrir öll.
Við hönnun fiskeldisstöðvarinnar
íslandslax var ákveðið að ráðast í gíf-
urlegar fjárfestingar á skömmum tíma
og taka mikla áhættu með því að fara
aðrar leiðir við uppbygginguna en
áður þekktust. Menn hafa talað um að
farin hafi verið „íslensk leið“ og hún
hefur nú leitt til gjaldþrots þessa fyrir-
tækis sem átti að verða það stærsta
sinnar tegundar í Evrópu.
Samband íslenskra samvinnufélaga
mun tapa á þriðja hundrað milljónum
króna vegna gjaldþrots íslandslax hf.
í viðtali við DV í síðasta mánuði sagði
Guðjón B. Ólafsson forstjóri m.a:
„Þegar áætlanir voru gerðar voru
þær byggðar á of mikilli bjartsýni eða
voru óraunhæfar. Hönnunarkostnað-
ur og byggingarkostnaður reyndust
vera verulega mikið hærri en gert var
ráð fyrir. Ég býst við að það hafi tekið
lengri tíma en ætlað var þar til fyrir-
tækið tók að skila tekjum. Fjár-
magnskostnaður hefur reynst miklu
meiri en gert var ráð fyrir. Verðfall
hefur orðið mjög mikið á laxafurðum
frá þeim tíma sem menn fóru fyrst að
spá í þetta. Þá held ég að menn hafi
gert of lítið úr þeirri hættu sem var
yfirvofandi vegna áætlana annarra
þjóða um að auka framleiðslu sína.
Menn voru barnalega bjartsýnir á að
þessi markaður myndi ekki yfirfyll-
ast.“
Svo mörg voru þau orð. En ætli
það hefði verið hægt að gera öllu fleiri
mistök við stofnun og uppbyggingu
þessa fyrirtækis? Aætlanir voru
óraunhæfar varðandi kostnað við
byggingu stöðvarinnar, of langur tími
leið þar til tekjur fóru að skila sér,
fjármagnskostnaður varð því hærri
en reiknað var með og verðfall varð á
erlendum mörkuðum, m.a. vegna
þess að menn neituðu að horfast í
augu við þá staðreynd að gífurlegt
magn þessarar neysluvöru var að
hellast inn á heimsmarkaðinn. Það
eina, sem vantaði í áætlun þessa
fyrirtækis, var að það skyldi tekið til
gjaldþrotaskipta á haustmánuðum
ársins 1989.
Sömu sögu er að segja úr tugum
fiskeldisfyrirtækja um land allt. Alls
staðar reynist óhófleg bjartsýni ís-
lendingsins dýrkeypt og alls staðar
neita menn að horfast í augu við vax-
andi samkeppni á viðkvæmum
neysluvörumarkaði. Þegar svo við
bætist óáran eins og sjúkdómar í fisk-
inum eða bilanir í tækjum er ekki að
sökum að spyrja. í sjálfu sér þóttust
menn vita að einhverjir byrjunar-
örðugleikar kynnu að koma upp enda
alkunna að það tók t.d. Norðmenn
meira en áratug að ná upp hagnaði í
sínu fiskeldi. En hér á landi ætluðu
allir að græða á skömmum tíma og
ráðist var í umfangsmikinn atvinnu-
rekstur á sviði þar sem verkþekking
var lítil.
A þeim áratug, sem liðinn er frá því
loðdýrarækt var á ný endurvakin hér
á landi, hefur draumurinn um stór-
fellda hagsbót fyrir íslenska bændur
breyst í martröð. Nú er svo komið að
þessi nýja búgrein, sem samtök
bænda og opinberir ráðgjafar hvöttu
mjög til að ráðist yrði í, hefur leitt til
KASO peningaskápar
-rammgerð vörn
KASO peningaskáparnireru
bæði þjófheldir og eldtraustir.
Brynjaðu þig
gegn skakkaföllum!
7
lKJARAN
Síöumúla 14,108 Rvk„ sími:(91)83022.
41