Frjáls verslun - 01.11.1997, Blaðsíða 51

Hagnaóur fyrirtækja
upptakti hagsveiflunnar en á líðandi ári
virðist hún hafa rýrnað nokkuð. Svipaða
þróun má sjá í fyrri hagsveiflum. Hér að
baki liggur að meðan framleiðsluþættir
eru vannýttir er auðveldara að halda
niðri kostnaði en þegar efnahagslífið
hefur náð sér á strik. Góðærið virðist
með öðrum orðum byria hjá fyrirtækj-
unum en síðan skila sér til fólksins.
Þessi einfalda mynd segir töluvert
um framhaldið. Á seinni hluta vaxtar-
skeiðs — hversu lengi sem það varir —
má ætla að afkoma fyrirtækja almennt
verði lakari en á fyrri hluta þess. Þetta
stafar einfaldlega af því að launa- og
kostnaðarhækkanir verða umtalsvert
meiri en í helstu viðskiptalöndum. Það
fer svo meðal annars eftir framleiðniþró-
un og hagstjórn hversu langt og gjöfult
vaxtarskeiðið verður.
Afkoma fyrirtækja hefur verið ágæt
frá því að góðærið hófst. Hagnaður sem
hlutfall af tekjum hefur verið 3-3,5% og
arðsemi eigin fjár hefur farið vaxandi.
Þannig var hún 5,6% á árinu 1994, 7,6%
1995 og 8,5% 1996. Flest bendir hins
vegar til að afkoma fyrirtækja hafi rýrn-
að nokkuð á þessu ári. Til marks um
það má nefna að reikningar fyrirtækja á
Verðbréfaþingi Islands sýna versnandi
afkomu milli áranna 1996 og 1997.
Myndir 2-4, sem fylgja hér með, sýna
þróun afkomu og arðsemi á undanförn-
um árum.
Afkomuhorfur eru óráðnar eins og
jafnan áður.
Ymsar vísbend-
ingar felast þó í
áætlunum um
þróun efnahags-
mála á næstu
misserum og
gefa þær flestar
til kynna að af-
koman muni
verða nokkru
lakari en hún
hefur verið að
undanförnu. I
því sambandi
má meðal ann-
ars nefna að
launa- og kostn-
aðarhækkanir
verða töluvert meiri en í helstu við-
skiptalöndum og fyrir vikið verður á
brattann að sækja hjá atvinnulífinu. Þró-
un framleiðni verður ráðandi þáttur um
% Hagnaður af reglulegri starfsemi fyrri hlula árs 1996 og 1997.

Hlutfall af tekjum
■ 1996 B1997

Sjávar- Iðnaður Verslun Sam- BankarS Þjónusta Samtals
útvegur göngur sjóðir & veitingar
Mynd 4: Hagnaður fyrirtækja sem hlutfall
af tekjum.
Mynd 5: Spáð er ívið minni hagnaði á
árinu 1998 en 1997.
Hagnaður: Samanburöur
Hagnaður iðnfyrirtækja lyrir afskriftir og vexti 1987-1995
/\ ■ Bandaríkin ■ Evrópa ■ Japan
/ \ ■ ísland
987 ' 1988 ' 1989 ’ 1990 ' 1991 1992 ' 1993 ' 1994 ' 1995 Meðall
Mynd 6: Hagnaður iðnfyrirtækja fyrir af-
skriftir og vexti. Það dregur saman við
aðrar þjóðir.
hvernig afkoman verður í reynd. Þótt
færa megi rök fýrir því að framleiðni
gæti aukist meira hér á landi en í sam-
keppnislöndunum er óvarlegt að reikna
með að munur-
inn verði nægi-
lega mikill til að
vega upp mun-
inn á launaþró-
un. Eins og
mynd 5 sýnir er
gert ráð fyrir
því að hagnaður
verði ívið minni
á árinu 1998 en
1997, eða 2,5%
af tekjum borið
saman við 2,7%
á þessu ári.
Athyglisvert
er að bera sam-
an afkomu og
arðsemi milli Is-
lands og annarra landa. Myndir 6-8 sýna
ýmis sjónarhorn í þessum efnum. Þar
má meðal annars sjá að hagnaður iðn-
fyrirtækja fyrir afskriftir og vexti virðist
IÐNFYRIRTÆKI
Hagnaöur iðnfyrirtækja fyrir afskriftir og
vexti var svipaður hér á landi og annars
staðar á árunum 1987 og 1995.
LAUNAHLUTFALL
Launahlutfall í útgjöldum íslenskra iðn-
fyrirtækja hefur smám saman farið lækkandi
og er nú litlu hærri en að jafnaði í Evrópu.
AFKOMAN
Afkoman hefur verið ágæt frá því góðærið
hófst á árinu 1994, eða á bilinu 3 - 3,5% af
tekjum.
Mynd 7: Arðsemi eigin fiár iðnfyrirtaekja í
alþjóðlegum samanburði.
Launahlutfall: Samanburður
Launahlutiall iðnlyrirlækja 1987-1995
Mynd 8: Launahlutfall í íslenskum iðn-
fyrirtækjum er nú litlu hærra en í Evrópu.
Mynd 9: V/H hlutfallið er svipað og í
Þýskalandi og Bretlandi.
hafa verið svipaður hér á landi og ann-
ars staðar á árabilinu 1987-1995. Hreinn
hagnaður var hins vegar verulega minni
hér framan af tímabilinu en eftir 1993
hefur hann verið áþekkur. Sömu sögu
er að segja um arðsemi eigin fjár. Þá
virðist hlutfall launa í útgjöldum iðnfyrir-
tækja vera að samræmast því sem gerist
í Evrópu (mynd 8). V/h-hlutfallið er
svipað og í Evrópu en miklu lægra en í
Japan (mynd 9). I þessu efni þarf að hafa
í huga samhengi vaxta og v/h-hlutfalls-
ins.
Að öllu samanlögðu eru helstu niður-
stöður um afkomu og arðsemi íslensks
atíúnnulífs ef til vill þríþættar. í fyrsta
lagi hefur afkoma atvinnulífsins verið
góð undanfarin ár og þar liggja að baki
hagfelld ytri skilyrði og efnahagsum-
bætur. I öðru lagi mun liklega reyna
meira á atvinnulífið í þessu tilliti á næstu
misserum og árum því launa- og kostn-
aðarhækkanir verða meiri en í helstu
viðskiptalöndum. Loks sýnir þetta efni
að íslenskt atvinnulíf — afkoma, arð-
semi og önnur einkenni — er að taka á
sig alþjóðlegan blæ. 35
51