Frjáls verslun - 01.11.1997, Blaðsíða 76

ér á árum áður, segjum
frá 1950 til 1980, var ís-
lenski myndlistarheim-
urinn eins og segulsvið
með ijórum eða fimm fasta-
punktum — sýningarsölunum
— og tveimur pólum, íhalds-
pressunni og vinstri/frjáls-
lyndu pressunni, sem til sam-
ans brutu til mergjar þau við-
horf sem birtust í myndlistinni
á hverjum tíma. 1 stórum drátt-
um var það sami hópurinn sem
stundaði listsýningarnar, vissi
hvað var efst á baugi og hafÖi
skoðanir á því.
En nú, þegar jafnvel vel
upplýstir listamenn og listvinir
eru spurðir tíðinda úr mynd-
listarheiminum, er eins víst að
þeir standi á gati. Fjölgun í
hópi listamanna — Myndlista-
og handíðaskólinn útskrifar tugi listamannsefha á hverju ári - og auk-
ið framboð sýninga hefur leitt af sér aukna sérhæfingu alls staðar á
þessum vettvangi, meðal myndlistarmanna, meðal ijölmiðla, meðal
áhorfenda. Nú er þessi litli myndlistarheimur okkar klofinn niður
flölda eininga, sérhver eining á sér eigin vettvang, eigin gagnrýn-
anda, eigin „aðdáendahóp”.
Listasafn Islands og Kjarvalsstaðir eru ein slík eining. Þar eru
haldnar sýningar á „betri lisf’, það er á verkum helstu íslensku lista-
mannanna og „þekktra” erlendra listamanna. Mætti því ætla að þang-
að kæmi þorri listáhugafólks á landinu. Svo er ekki. Þar mætir nær
einvörðungu fólk á miðjum aldri, helst ráðsett fólk úr stjórnsýslunni
og makar þeirra, ásamt nokkrum eldri listamönnum, landslagsmál-
urum, svokölluðum Septembermálurum og nokkrum gömlum
SUMurum. Þetta er svokallað „boðskortagengi”, fólk sem mætir á
opnanir til að sýna sig og sjá aðra, en sést aldrei á „venjulegum” sýn-
ingartíma. Þetta gengi er fastheldið, fer sjaldan ótilkvatt í Norræna
húsið og aldrei í Nýlistasafnið, hvað þá á minni staði. Þó vill það
gjarnan láta bjóða sér á þessa staði.
I dag hefur Norræna húsið raunar algjöra sérstöðu á íslenskum
myndlistarvettvangi, því þangað fer hvorki „boðskortagengið” né
unga kynslóðin. Hins vegar villast útlendingar þangað inn að sumar-
lagi, svo og fólk sem lendir í slagviðri í Vatnsmýrinni.
Það er helst ráðsettur gagnrýnandi Morgunblaðsins, rosk-
inn myndlistarmaður sjálfur, sem sinnir þörfum „boðs- jM
kortagengisins", gagnrýnendur í tengslum við aðra ljölmiðla ff;
eða stofnanir hafa meiri áhuga á því sem er að gerast annars i-Æ
staðar.
Söfnin í nágrenni Reykjavíkur, Hafnarborg í Hafnar- flS
firði og Gerðarsafn í Kópavogi, mynda aðra myndlist-
areiningu. Þangað koma Hafníirðingar og Kópavogs-
búar, en ekki „boðskortagengið” reykvíska, að
minnsta kosti ekki nema þar sé verið að sýna verk
verulega frægra listamanna. Þó gera þessar stofnan-
ir allt hvað þær geta til að laða að áhrifamenn úr
Reykjavík. Staðbundin blöð sjá um kynningu á við-
...........................-•
burðum í þessum stofnunum,
kannski gagnrýni líka, auk
þess sem ráðsettur gagnrýn-
andi Morgunblaðsins fjallar um
þá, þ.e.a.s. ef hann ratar á rétt-
an strætisvagn. Það verður líka
að segjast að Hafnfirðingar og
Kópavogsbúar eru sjaldséðir á
sýningum í Reykjavík, senni-
lega vegna þess að oft gleymist
að bjóða þeim.
Nýlistasafnið er sömuleiðis
„heill heimur út af fýrir sig”,
eins og segir í auglýsingunni.
Þangað koma að staðaldri ein-
ungis þær eitt hundrað sálir
sem eru félagsmenn í safninu
og nánustu ættingjar þeirra.
Nýlistagengið sækir einnig ým-
isleg heimagallerí, sem fram-
takssamir nýlistasinnar reka,
en forðast að láta sjá sig á
stærri söfnunum, hvað þá á útnárum eins og Hafnarfirði og Kópavogi.
Þeir gefa út fréttabréf með eigin gagnrýni eða sjá til þess að gagn-
rýni um sýningar þeirra birtist í norrænum listatímaritum eins og
siksi. A tímabili fékk Nýlistasafnið einnig óskipta athygli gagnrýn-
anda á DV. Ráðsettur gagnrýnandi Morgunblaðsins reyndi lengi vel
að sinna þeim, sem vildu vita hvað væri um að vera í Nýlistasafninu,
en var dæmdur óhæfur af nýlistafólki vegna vöntunar á sérhæíðri
þekkingu.
Sérhæfmgin byrjar strax í listaskólunum. Þar virðist ekki til siðs
að innprenta listnemum víðsýni, heldur eru þeir einungis sendir til
að skoða þær sýningar og þau söfn sem hugnast kennurunum sjálf-
um. Það má því alls ekki reikna með því að ungir listamenn, útskrif-
aðir í skúlptúr eða einhvers konar þrívíddarlist, hafi nokkurn tímann
komið á þau söfn sem hýsa verk eftir helstu þrívíddarlistamenn okk-
ar, Einar Jónsson, Asmund Sveinsson og Siguijón Olafsson.
Það er líka eftirtektarvert að blað allra landsmanna, Morgunblað-
ið, ýtir enn ffekar undir þessa sérhæfingu/sundrungu á myndlis-
tarvettvangi með ráðningu „sérhæfðra” gagnrýnenda til að þjóna
mismunandi lesendahópum í stað þess að vinna gegn henni og
stuðla að umræðu um það sem sameinar og styrkir myndlistarlífið í
landinu. Þannig getur sá, sem einvörðungu sækir sýningar í Nýlista-
safninu eða einhverri annarri myndlistarstofnun lesið skrif eftir
„sinn” gagnrýnanda og sleppt því að kynna sér viðhorf annarra.
Nú geta allir unað sér við eigin fordóma.
í Þær sýningar, sem glöddu mig mest á árinu 1997, fóru fram
K vítt og breitt um höfuðborgarsvæðið: Sýning á rissmyndum og
I málverkum Gunnlaugs Scheving í Listasafni íslands, sýning á
L leirverkum Guðnýjar Magnúsdóttur í Gerðarsafni (sjá síð-
asta tbl. af Frjálsri verslun), sýning á „landslagsmyndum”
Kristjáns Steingríms í Listasafni ASI, sýning á laun-
fyndnum verkum Guðjóns Ketilssonar á sama stað,
mögnuð sýning á málverkum Sigtryggs B. Bald-
vinssonar í Nýlistasafninu og sýning á blönduðum
>verkum Rebekku Ránar Samper í Hafnarborg. Ekki
heíði ég viljað missa af neinni þessara sýninga. S5
Aukin sérhæfing er á meðal myndlistarmanna, meðal áhorfenda og
meðal fiölmiðla. Nú er myndlistarheimurinn klofinn niður í fiölda
eininga og sérhver eining á sér eigin vettvang, eigin gangrýnanda og
eigin „aðdáendahóþ . FV-mynd: Kristín.
Sameinaðir ítöndum vér
Hvað er að gerast í myndlistinni?
Ti
lllpdk IMiieiiiii Inplfwm
76
Aðalsteinn Ingólfsson gerir sérhœfingu safna og gagmýnenda að umtalsefni