Frjáls verslun - 01.03.2000, Blaðsíða 41

GESTAPENNI
peningasóun ef því gefst ekki tækifæri á að nota þessa kunnáttu
sína. Þetta fólk hefur í enn ríkari mæli en jafnaldrar þeirra fyrir
nokkrum kynslóðum fjárfest í sjálfu sér með menntun í stað td.
húsnæðis. Það er því rökrétt að æ fleiri fyrirtæki eru farin að
bjóða starfsmönnum kauprétti á hlutabréf. Það er bein ávöxtun
á þá fjármuni sem varið hefur verið í menntun og það er nauð-
synlegt að við Islendingar lögum skattakerfi okkar að þeirri
staðreynd. Skilaboð skattkerfisins mega ekki vera: Dreifið tekj-
unum sem jafnast yfir ævina og veijið þeim í neyslu í stað tjár-
festinga en það eru nákvæmlega þau skilaboð sem stighækk-
andi skattkerfi sendir fólki.
Til að lönd séu samkeppnishæf þegar heimurinn er allur
orðinn einn markaður og helsta samkeppnisvopnið er
mannauður, þarf bæði þjóðfélagsumgjörðin og starfsumhverfi
fyrirtækja að vera þannig að sem flestum sé gefinn kostur á að
þroska hæfileika sína lil fúlls. Sú þjóðfélagsumgjörð sem best
hefur gefist er opið markaðshagkerfi þar sem atvinnulífið bygg-
ir á frjálsum viðskiptum bæði innanlands og utan. Lífæð mark-
aðshagkerfis eru upplýsingarnar sem fólgnar eru í verði, þ.e.
þau boð sem kaupendur vöru senda framleiðendum með því að
kaupa fremur eina vöru en aðra.
Þess vegna er ekki að furða að breytingarnar sem eru að
verða á hagkerfinu eru nátengdar aukinni alþjóðavæðingu.
Slæmar afleiðingar tolla og viðskiptatálmana eru ekki einung-
is mælanlegar í krónum og aurum, þótt orðræða hagfræðinn-
ar sé oftast skrýdd þeim búningi, það sem skiptir ekki síður
máli er að þær hindra samvinnu manna í milli. En sú fram-
leiðniaukning sem nú á sér stað er ekki verk neins eins manns
heldur afurð ferlis sem fer af stað þegar menn eru frjálsir að
því að vinna úr þeirri þekkingu sem til er, sjá í henni viðskipta-
tækifæri og nýta þau.
Gamlar verðmatsaðferðir - ný verðmæti Ef ég hef rétt fyrir
mér um að við erum að verða vitni að víðtækri breytingu á
þjóðfélagsumgjörðinni hefur það áhrif á verðmæti fyrirtækja.
Ef við lítum á nokkra þætti sem kunna að skýra hvers vegna
verð tæknifyrirtækja er skynsamlegt þrátt fyrir að ganga á
skjön við allar viðmiðunarreglur hefðbundinna virðisstika:
Meiri arðsemi fjármagns: Fyrirtæki sem eru með starf-
semi sína á Netinu byggja ekki samkeppnisforskot sitt á tjár-
festingu í fastafjármunum og íjárfestingaþörf þeirra til að við-
halda starfsemi sinni er ekki eins rík og hjá fyrirtækjum sem
byggja á framleiðslu. Þetta veldur þvi að frjálst sjóðstreymi
þeirra er miklu meira fyrir hverja krónu hagnaðar en hjá
hefðbundnum fyrirtækjum.
Ofurvöxtur: I tölvuheiminum er til lögmál sem kennt er
við Moore og segir okkur að afkastageta örgjörva tvöfaldist á
átján mánaða ffesti. Við höfum enga ástæðu til að ætla að þetta
sé að breytast. Afleiðingin er sú að nýir notkunarmöguleikar
margfaldast og kostnaður við að nýta sér þá möguleika sem í
boði eru helmingast. A næstu árum eigum við eftir að sjá enn
frekari útbreiðslu tækja eins og tölva og farsíma en þótt vöxt-
urinn í þessum greinum eigi eftir að verða mikill á aukning
þjónustu við þær eftir að verða enn meiri. Þetta höfúm við séð
gerast áður og er ástæða þess að Microsoft er verðmætasta
fyrirtæki heims en ekki IBM eða Apple.
Jákvæð ytri áhrif: Efdr þvi sem fleiri tileinka sér nýja tækni
því meira virði verður hún fyrir aðra notendur. Skýr dæmi um
þetta er síminn og Netið, eftir því sem fleiri nota Netið, því
meira efni er að finna þar og því meiri spurn er eftir vörum og
þjónustu á þvf. Það sem kallað er nýja hagkerfið byggir að
mestu á óefnislegum eignum, það er aukakostnaðurinn við
hverja nýja einingu er því næst sem enginn. Ef fyrirtækjum
tekst að bjóða vöru eða þjónustu með margfeldisáhrif í notagildi
- þetta er kallað lögmál Metcalfe og segir að eftír því sem not-
endum tjölgar linulega eykst virði þess i veldisvexti - mun það
skila fyrirtækinu margfeldisaukningu í arði.
Þau fyrirtæki sem hæst eru metin í dag eru þau sem fjárfest-
ar telja líklegast að þessir ofangreindu þátta munu verða í hag.
Veröld ný og góö? Að ofangreindu má ekki skilja mig svo að
ég telji öll tæknifyrirtæki muni standa undir verði sínu í dag.
Þar með er þó ekki sagt að þau séu ekki rétt verðlögð, verð
hlutabréfa er háð óvissu og í verði þeirra í dag er gert ráð fyrir
að stór hluti þeirra eigi eftir að hverfa af sjónarsviðinu. En að öll-
um líkindum munu þessar greinar sem kenndar eru við nýja
hagkerfið eflast og verða enn stærri á næstu árum.
Það er eðlilegt að menn velti fyrir sér hvaða félagslegu af-
leiðingar það muni hafa í för með sér. Ljóst er að valdahlutföll
á mismunandi hópa í þjóðfélaginu eiga eftir að breytast. Það er
hætt við að það verði ekki allir sigurgvegarar í nýja hagkerf-
inu, sagan sýnir okkur t.a.m. að í árdögum iðnbyltingarinnar
setti barátta borgarastéttar og landeigenda sterkan svip á
þjóðmálin. Það er hætt við að ef áhrif nýja hagkerfisins verða
jafnvíðtæk og ég hef rakið
hér að ofan muni sú breyt-
ing ekki ganga sársauka-
laust fyrir sig. Við undirbú-
um okkur best undir þær
sviptingar með því að hlúa
að efnahagsstöðugleika og
frumforsendu hans, at-
hafnafrelsinu.HU
41