Morgunblaðið - 26.01.2001, Blaðsíða 37

SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. JANÚAR 2001 37
Í VIÐTALI við
Morgunblaðið 12. jan-
úar sl. lét ég þau orð
falla að hið opinbera
sýndi málefnum barna
og unglinga oft sinnu-
leysi með því að svara
erindum frá embætti
mínu seint og illa. Sem
dæmi nefndi ég síðbúin
viðbrögð Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga
við tilteknu erindi
mínu. Daginn eftir er
haft eftir formanni
sambandsins í blaðinu,
að ,,það sé ekki hlut-
verk Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga
að setja lög og reglur fyrir sveitar-
félögin í landinu. Það sé hlutverk lög-
gjafar- og framkvæmdavaldsins“.
Mér er að sjálfsögðu fullkunnugt
um þetta. Hins vegar hef ég litið svo á
að sambandið sé málsvari sveitar-
félaganna gagnvart ríkisvaldinu og
öðrum aðilum. Ég veit ekki betur en
að það annist einnig fræðslustarf og
ýmiss konar þjónustu við sveitar-
stjórnir. Eðlilegt er því að beina
þangað erindum sem varða sveitar-
félögin í landinu.
Það er því miður ekki einsdæmi að
Samband íslenskra sveitarfélaga hafi
sýnt málefnum barna lítinn áhuga.
Því til sönnunar vil ég hér á eftir gera
grein fyrir samskiptum mínum við
sambandið í tveim tilvikum en þau
mál snerta bæði hagsmuni barna.
Annað þeirra, sem ég vísaði til í fyrr-
greindu blaðaviðtali, varðar sam-
ræmdar lágmarksreglur um sumar-
námskeið og vinnuskóla sveitar-
félaga, en hitt málið lýtur að skóla-
akstri grunnskólabarna.
Vinnuskóli og sumarnámskeið
sveitarfélaga
26. apríl 1996. Í kjölfar opins fund-
ar, sem ég boðaði til um atvinnuþátt-
töku barna og ungmenna í íslensku
samfélagi, og ýmissa ábendinga er
borist höfðu embættinu, skrifaði ég
Sambandi íslenskra sveitarfélaga
bréf, dagsett 26. apríl 1996. Í bréfinu
benti ég á þörf fyrir almennar reglur
um hlutverk og starfsemi vinnuskóla
sveitarfélaga, s.s. reglur um stjórn og
skipulag, markmið og leiðir, aðbúnað
barnanna og námskeið fyrir leiðbein-
endur. Lýsti ég jafnframt þeirri
skoðun minni, að ég teldi sambandið
vera réttan vettvang til að leggja
drög að slíkum reglum. Þennan sama
dag sendi ég annað bréf þar sem ég
lagði til að sambandið hefði einnig
forgöngu um að semja almennar við-
miðunarreglur um starfsemi sumar-
námskeiða fyrir börn á vegum sveit-
arfélaga, s.s.um hæfi leiðbeinenda,
kröfur til húsnæðis og annars um-
hverfis og slysatryggingar barnanna.
22. október 1996. Sambandið fram-
sendi bréf mín frá 26. apríl 1996 til
allra sveitarstjórna landsins með sér-
stöku bréfi, dagsettu 3. júní 1996, þar
sem óskað var eftir áliti þeirra á til-
mælum mínum og fór sambandið
jafnframt fram á, að fá sendar reglur
um sumarnámskeið barna og starf-
rækslu vinnuskóla, ef einhver sveit-
arfélög hefðu þegar sett sér slíkar
reglur. Fram kemur í bréfinu að
stjórn sambandsins taldi eðlilegast
að hver sveitarstjórn setti sér sínar
eigin reglur um þessa starfsemi. Þeg-
ar afrit af bréfinu barst mér, 22. októ-
ber 1996, höfðu engin viðbrögð borist
frá sveitarstjórnunum.
9. desember 1996. Bréf mín frá 26.
apríl 1996 ítrekuð. 17. desember
1996. Með bréfi sambandsins, dag-
settu þennan dag, var mér tilkynnt
að stjórn þess hefði ákveðið að skipa
starfshóp, sem kanna ætti hvort
ástæða væri til að setja samræmdar
reglur um sumarnámskeið og vinnu-
skóla á vegum sveitarfélaganna.
23. apríl 1997. Þennan dag sendi ég
sambandinu til fróðleiks skýrsluna
„Meira sólskin – fleiri
pizzur“ en sem umboðs-
maður barna stóð ég
fyrir viðhorfskönnun
meðal unglinga í vinnu-
skólum sumarið 1996. Í
bréfinu, sem fylgdi,
vonaðist ég til þess að
niðurstöður skýrslunn-
ar kæmu starfshópnum,
sbr. bréf sambandsins
17. desember, að not-
um. 31. október 1997.
Fyrri bréf mín til sam-
bandsins, frá 26. apríl
og 9. desember 1996,
ítrekuð. 11. nóvember
1997. Með bréfi samb-
andsins, dagsettu þenn-
an dag, var mér kynnt greinargerð
og tillögur starfshóps, sbr. bréf þess
17. desember 1996. Starfshópurinn
lagði til að sambandið léti vinna
ramma um starfsemi vinnuskóla og
sumarnámskeiða sveitarfélaga. Í
samræmi við tillögur starfshópsins
féllst stjórn sambandsins á að skipa
sérstakan vinnuhóp til að útbúa slík-
ar rammareglur. 5. janúar 1999. Þeg-
ar liðið var vel á annað ár frá skipun
framangreinds vinnuhóps spurðist
ég fyrir um hvað liði störfum hans
með bréfi, dagsettu 5. janúar 1999.
27. október 2000. Þennan dag hringdi
starfsmaður minn í lögfræðing samb-
andsins. Hann upplýsti þá að ekkert
hefði gerst í málinu og vinnuhópur-
inn hefði ekki skilað niðurstöðum.
Kvaðst hann ætla að láta mig vita af
framvindu málsins.
8. desember 2000. Með bréfi þenn-
an dag fór ég þess á leit að fá formleg
svör frá sambandinu við erindi mínu,
upphaflega dagsettu 26. apríl 1996.
Óskaði ég eftir upplýsingum um starf
vinnuhópsins og stöðu málsins hjá
sambandinu.
20. desember 2000. Svarbréf berst
loks frá Sambandi íslenskra sveitar-
félaga. Í hnotskurn segir þar, að það
sé ekki hlutverk sambandsins að
setja reglur um starfsemi eða fram-
kvæmd einstakra verkefna sem
sveitarfélögin sinna og eðlilegast sé
að sveitarstjórnirnar setji sér slíkar
reglur sjálfar!
Skólaakstur
9. júlí 1998. Með bréfi þennan dag
sendi ég menntamálaráðherra álits-
gerð mína um skólaakstur. Í álits-
gerðinni kemur m.a. fram sú skoðun
að nauðsynlegt sé, til að tryggja
ákveðna samræmingu í skólaakstri á
vegum sveitarfélaga, að settar verði
almennar lágmarksreglur um tilhög-
un skólaaksturs hér á landi. Með slík-
um reglum væri nemendum, sem
þurfa að sækja skóla um langan veg,
tryggð eins jöfn aðstaða og framast
er unnt, hvað varðar velferð þeirra og
öryggi í skólaakstri. Ég lagði til að
inn í núgildandi lög um grunnskóla
yrði sett afdráttarlaust ákvæði um
ábyrgð og skyldur sveitarfélaga
varðandi skólaakstur. Á grundvelli
slíks lagaákvæðis yrði síðan sett
reglugerð þar sem nánar yrði kveðið
á um skipulag og framkvæmd skóla-
aksturs innan sveitarfélaga.
4. nóvember 1998. Bréf berst frá
menntamálaráðherra þar sem segir
að leitað hafi verið álits samráðs-
nefndar menntamálaráðuneytisins,
Sambands íslenskra sveitarfélaga og
samtaka kennara og skólastjóra á
fyrrgreindri tillögu minni. Í ljós hafi
komið að talsmenn sveitarfélaga
mæla ákveðið gegn því að sett verði
sérstök lagaákvæði um skólaakstur
og að þeir telja allt eins árangursríkt
að t.d. Samband íslenskra sveitar-
félaga gefi út leiðbeinandi reglur um
skólaakstur. Ég sendi sambandinu
fyrirspurn um hvort og þá hvenær
það hygðist gefa út framangreindar
reglur um skólaakstur.
28. júní 1999. Svarbréf, dagsett 28.
júní 1999, berst þar segir m.a.: „Á
vettvangi sambandsins hefur verið
fjallað ítarlega um setningu sér-
stakra reglna um skólaakstur og í
ljósi þeirrar umfjöllunar er afstaða
stjórnar sambandsins sú að ekki
komi til greina að slíkar miðlægar
reglur verði settar.“
Lokaorð
Þau viðbrögð, sem rakin eru hér að
framan, bera að mínum dómi vott um
áhugaleysi af hálfu Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga þegar mann-
réttindamál barna eru annars vegar.
Það að upplýsa fyrst eftir fjögur ár að
tiltekið verkefni sé ekki á hendi
sambandsins er auðvitað aðfinnslu-
vert. Jafnframt er óskiljanlegt hvers
vegna stjórn sambandsins ákvað að
setja á stofn vinnuhóp til að semja
samræmdar viðmiðunarreglur um
sumarnámskeið og vinnuskóla sveit-
arfélaga, en sneri síðan algjörlega við
blaðinu og taldi það ekki vera hlut-
verk sitt að setja slíkar reglur. Sú af-
staða veldur undrun og vonbrigðum.
Ekki síður eru það vonbrigði að ekki
skuli hafa verið settar samræmdar
reglur um skólaakstur, en vegna and-
stöðu fulltrúa sveitarfélaga í fyrr-
greindri samráðsnefnd menntamála-
ráðuneytisins var ekki fallist á þá
tillögu mína að sett yrði ákvæði í
grunnskólalög um ábyrgð og skyldur
sveitarfélaga á skólaakstri. Þess í
stað lýstu fulltrúar sveitarfélaga í
samráðsnefndinni að allt eins árang-
ursríkt væri að samband þeirra gæfi
út leiðbeinandi reglur um þetta efni.
Síðan berast þau tíðindi frá stjórn
sambandsins að hún hafni því alfarið
að sambandið setji slíkar reglur.
Mannréttindi barna virðast ekki eiga
upp á pallborðið hjá Sambandi ís-
lenskra sveitarfélaga. Að þessu til-
efni vil ég hins vegar geta þess að
sænska sveitarstjórnasambandið
hefur gefið út mjög ítarlega handbók
um skólaakstur til fróðleiks og upp-
lýsinga fyrir sveitarfélögin þar í landi
Ég tel afar brýnt að settar verði sam-
ræmdar reglur um skólaakstur með
öryggi barnanna í huga, ekki síst í
ljósi þeirra alvarlegu slysa, sem orðið
hafa í umferðinni á síðustu misserum.
Þau börn sem þurfa, búsetu sinnar
vegna, að ferðast daglega til og frá
skóla í misvel útbúnum skólabifreið-
um, eiga fullan rétt á að njóta öryggis
til jafns við börn sem búa í nálægð við
skólann sinn. Jafnræði barna til að
njóta slíks öryggis, óháð búsetu, tel
ég grundvallast á 65. gr. íslensku
stjórnarskrárinnar og 2. gr. samn-
ings Sameinuðu þjóðanna um rétt-
indi barnsins. Hinn 5. desember 2000
ritaði ég því bréf til samgönguráð-
herra. Barst mér þegar svar sam-
gönguráðuneytis 7. desember sl., þar
sem segir að við endurskoðun laga
um skipulag fólksflutninga með hóp-
ferðabílum muni verða tekið tillit til
þeirra sjónarmiða sem fram koma í
bréfi mínu. Ég fagna þessum já-
kvæðu viðbrögðum ráðuneytisins og
óska þess innilega að þau leiði til
sýnilegs árangurs í bættu öryggi
þeirra nemenda sem ferðast þurfa
með hópferðabifreiðum til og frá
skóla. Að lokum vil ég taka fram, til
að fyrirbyggja misskilning, að sem
umboðsmaður barna hef ég átt
ánægjuleg samskipti við fjölmörg
sveitarfélög í landinu, og ég tel að
skilningur á mannréttindum barna
fari almennt vaxandi meðal sveitar-
stjórnarmanna. Fyrrgreind afstaða
Sambands íslenskra sveitarfélaga
endurspeglar vonandi ekki viðhorf
þeirra.
MANNRÉTTINDI BARNA EIGA
EKKI UPP Á PALLBORÐIÐ
Þórhildur
Líndal
Viðbrögðin bera að
mínum dómi vott um
áhugaleysi, segir
Þórhildur Líndal,
af hálfu Sambands
íslenskra sveitar-
félaga þegar mann-
réttindamál barna
eru annars vegar.
Höfundur er umboðsmaður barna.
STARFSRÁÐ Bandalags íslenskra
skáta gengst fyrir ráðstefnu laugar-
daginn 27. janúar um öryggi í skáta-
starfi undir yfirskriftinni „Erum við
ávallt viðbúin?“ Ráðstefnan verður
haldin í skátaheimili Hraunbyrgi við
Víðistaðatún og stendur hún frá kl.
13–17.
Á dagskrá eru meðal annars er-
indi um eldvarnir í skátastarfi, ör-
yggi í skátaskálum, öryggi í útilífi
skátaflokka og skátasveita, viðbrögð
við slysum og skráningu óhappa,
ábyrgð stjórnenda og leiðbeinenda í
skátastarfi og tryggingar. Á milli er-
inda verða fyrirspurnir og almennar
umræður.
Ráðstefnan er einkum ætluð
félagsstjórnum og skálastjórnum.
Ráðstefnan er einnig opin öðrum
sem láta sig varða öryggi í skáta-
starfi. Bein útsending verður frá
ráðstefnunni á Skátavefnum
(scout.is).
Kaffiveitingar verða í boði Banda-
lags íslenskra skáta.
Ráðstefna
um öryggi í
skátastarfi
ÁRNI Bergmann rithöfundur verð-
ur gestur MÍR í félagsheimilinu,
Vatnsstíg 10, laugardaginn 27. janú-
ar og flytur þá spjall sem hann nefn-
ir: Hvað eru Rússar að hugsa? Séð
og heyrt á „æskuslóðum“ í Moskvu.
Í spjalli sínu mun Árni Bergmann
m.a. segja frá dvöl sinni í höfuðborg
Rússlands á sl. hausti og rifja jafn-
framt upp minningar frá námsárum
sínum þar í borg á sjötta og sjöunda
áratugnum og síðari heimsóknum á
Sovéttímanum.
Aðgangur er öllum heimill.
Fyrirlestur um
Rússland
INNLENT
SJÁLFBOÐALIÐASAMTÖK um
náttúruvernd efna til léttrar göngu
laugardaginn 27. janúar. Lagt verð-
ur af stað kl. 11 frá strætisvagna-
skýlinu í Mjódd.
Létt ganga
♦ ♦ ♦
♦ ♦ ♦