Morgunblaðið - 09.03.2001, Page 30

LISTIR
30 FÖSTUDAGUR 9. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Á TÓNLEIKUM Sinfóníuhljóm-
sveitar Íslands í gærkvöldi var róm-
antísk tónlist á efnisskránni og hóf-
ust tónleikarnir á hinni frægu
Pavane, op. 50, eftir Gabriel Fauré.
Þetta er ljúfsár tónlist, rómantísk í
anda er var að mörgu leyti vel flutt
en vantaði samt þá mýkt í hljómi,
sem einnkennir þennan sérstæða
snilling blæbrigða og fagurra lag-
lína. Annað viðfangsefni tónleikanna
var e-moll píanókonsertinn eftir
Chopin en báða píanókonserta sína
(e-moll og f-moll) samdi hann innan
við tvítugt, er hann var í námi hjá
Jozef Elsner í Varsjá. Elsner heim-
sótti Chopin í París og varð fyrir
miklum vonbrigðum, því hann vildi
að Chopin semdi eitthvað stórt, í stað
þess að leika sér með valsa og annað
léttmeti og las Chopin pistilinn.
Lærisveinninn reiddist kennara sín-
um og vildi ekkert við hann tala.
Elsner fór heim til Póllands vonsvik-
inn, því hann trúði því að Chopin væri
snillingur, er ætti að takast á við stór
viðfangsefni, konserta og sinfóníur.
E-moll konsertinn er ákaflega fal-
leg tónlist og þó hljómsveitarrithátt-
urinn sé nokkuð hrár, var flutningur
hljómsveitarinnar ekki til að bæta
þar nokkuð um og var leitt að heyra
þrumandi básúnutóninn, er var um
of áberandi. Codispoti lék konsert-
inn á fínlegu nótunum og gerði
margt fallega en hafði ekki afl á móti
hljómsveitinni, þannig að það var
ekki jafnræði milli einleikara og
hljómsveitar, t.d. í lokakaflanum,
sem er leiktæknisýningarverk mikið,
er þarf að leika af töluverðum krafti.
Það er frekar sjaldgæft að einleikari
gleymi og komist ekki „aftur inn“ og
þurfi að hefja leikinn upp á nýtt, eins
og átti sér stað í lokaþættinum. Sem-
sagt, nokkuð grófur leikur hljóm-
sveitar og fínlegur flutningur ein-
leikarans, er eitthvað sem ekki fær
mann til að taka andann á lofti af
hrifningu og undrun.
Lokaverk tónleikanna voru hljóm-
sveitarþættir úr Rómeó og Júlíu, eft-
ir Berlioz, sem er leikræn sinfónía
fyrir einsöngvara, kór og hljómsveit.
Hljómsveitarkaflarnir, sem hér voru
leiknir, eru glæsilega ritaðir fyrir
hljómsveitina og var töluvert bragð
að flutningnum, þó á stundum væri
leiknum stefnt á ögurbrún háskans,
með miklum hraða, eins og í upphafi
verksins og einnig síðar, þar sem tíð-
ar skiptingar á milli hljóðfæra, voru
ekki fyllilega í jafnvægi, þó allt gengi
upp og heildarútkoman væri mjög
góð. Það var bæði auðheyrt og -séð
að stjórnandinn, Rumon Gamba,
vildi fá sem mest fram hjá hljóm-
sveitinni og var sérstaklega gott
samstarf á milli stjórnandans og
sellósveitarinnar en Berlioz notar
sellóin á mjög áhrifamikinn máta.
Í heild voru þetta góðir tónleikar
og þó flutningurinn væri við fínlegri
mörkin, bæði í verki Fauré og hjá
einleikaranum í píanókonsertinum
eftir Chopin, var töluvert bragð að
flutningi hljómsveitarinnar í Rómeó
og Júlíu, eftir Berlioz, sem hljóm-
sveitarstjórinn Rumon Gamba stýrði
af miklum þrótti og tilþrifum.
Fínlegur og einnig
kraftmikill flutningur
TÓNLIST
H á s k ó l a b í ó
Flutt voru verk eftir
Fauré, Chopin og Berlioz.
Einleikari: Domenico Codispoti.
Stjórnandi: Rumon Gamba.
Fimmtudagurinn 8. mars. 2001.
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
Jón Ásgeirsson
Morgunblaðið/Golli
Domenico Codispoti og Rumon Gamba á æfingu fyrir tónleikana.
UPPELDISHANDBÓKIN er
vegleg bók sem Vaka Helgafell sendi
frá sér undir lok síðasta árs. Hún var
upphaflega gefin út árið 1998 í
Bandaríkjunum og heitir á ensku:
Your Child: Emotional, Behavioral,
and Cognitive Development from
Birth Through Preadolescence. Hún
kom síðan út sem kilja vestanhafs
fyrir tæpu ári.
Þýðendur bókarinnar á íslenzku
eru fjórir og þrír þeirra, Gísli Bald-
ursson barnalæknir, Ólafur Ó. Guð-
mundsson barna- og unglingageð-
læknir og Páll Magnússon sál-
fræðingur, hafa einnig staðfært hana
og eykur það mjög notagildi hennar.
Reyndar hafa verið gefnar út þó
nokkrar bækur á íslenzku um sál-
fræði og uppeldismál og sjálfsagt er
að minna á Sálfræðibókina sem mér
þótti afar vönduð bók og sömuleiðis
bók um sálarfræði barna eftir Guð-
finnu Eydal og Álfheiði Steinþórs-
dóttur sálfræðinga. Þessar tvær
bækur voru eftir íslenzka höfunda og
ég er viss um að þeir sem þýddu bók-
ina „Your Child“ hefðu sjálfir og frá
eigin brjósti getað skrifað nytsama
bók fyrir íslenzka foreldra.
Í fyrsta hluta bókarinnar eru
þroskaskeið barna tekin fyrir eitt af
öðru hvert í sínum kafla. Þar er að
finna frumbernskuna (fyrsta æviár-
ið), smábarnaskeiðið (eins og tveggja
ára), leikskólaaldur (þriggja, fjög-
urra og fimm ára) og fyrstu ár
grunnskólans (frá sex til tólf ára) og
á hverju aldursskeiði rætt um ýmsar
hliðar lífsins, háttatíma, svefn og
vöku, grát og gleði, skapofsaköst og
sjálfsvirðingu, tengsl og aðskilnað
svo eitthvað sé nefnt.
Annar hluti bókarinnar er um al-
geng hegðunarvandamál, en þau eru
auðvitað fjölmörg og ekki öll auðveld
viðfangs. Hins vegar eiga þau sér
oftar en ekki skýringar sem rekja
má til aðbúnaðar barnsins og hvað
það á við að etja í lífinu. Þannig er
hægt að skilja hegðun barns sé rétt
að staðið. Gjarnan þurfa foreldrar
því að geta litið í eigin barm. Í þess-
um hluta bókarinnar er farið ræki-
lega yfir sviðið. Fyrst koma ýmis
hegðunarvandkvæði, t.d. árásargirni
og athyglisþörf, óþolinmæði, ávanar
og kækir, systkinaerjur og mat-
vendni.
Næst eru breyttir fjölskylduhagir
teknir fyrir. Börn búa við mismun-
andi aðstæður, eru hjá báðum for-
eldrum eða einstæðu foreldri, eign-
ast stjúpforeldra, eru sett í fóstur,
alast upp með afa og ömmu, eru ætt-
leidd og geta verið hjá samkyn-
hneigðum foreldrum.
„Enn erum við að flytja ... segir í
upphafi Sögunnar hans Hjalta litla
eftir Stefán Jónsson. Og enn eru
börn að flytja.
7. kafli er um vandkvæði í skóla,
félaga, aðskilnað við foreldra, einelti,
námsárangur, gort og svindl, skóla-
fælni og skróp.
Þegar komið er vel fram yfir miðja
bókina er komið að börnum með
langvinna sjúkdóma og í þriðja hlut-
anum sem ber heitið Alvarleg vanda-
mál og afbrigðisleiki (sem er reynd-
ar fremur óþjált nafnorð en á án efa
að merkja það að vera afbrigðilegur)
er sagt frá tilfinningalegum vanda-
málum og truflaðri hegðun auk þess
að taka fyrir röskun á þroska, geði
og svefni. Þar eiga tilfinningarask-
anir (til dæmis áföll, kvíði, misnotk-
un, tourette), hegðunartruflanir (of-
virkni og mótþrói svo dæmi séu
tekin), þroskaraskanir (svo sem á
tal- og málþroska eða á námsgetu),
geðofsaraskanir (t.d. geðklofi) og
svefnraskanir (þar á meðal martrað-
ir) hver sinn kafla.
Fjórði hluti bókarinnar er um
hvað sé til ráða og hvert sé hægt að
leita til þess að fá hjálp eða ráðgjöf.
Þar eru gefnar ítarlegar upplýsingar
um ýmsa þætti þjónustu hér heima
og frætt er um þau lyf sem helzt eru
notuð. Í viðbæti A er farið yfir geð-
lyfjameðferð, í viðbæti B fjallað um
læknisrannsóknir og sálfræðiprófan-
ir og loks er í viðbæti C að finna
orðasafn, atriðisorð og gagnleg
heimilisföng.
Það er auðvitað mikilvægt fyrir
foreldra og aðra uppalendur að fá í
hendur bók sem skrifuð er af reyndu
og velmenntuðu fólki, sérstaklega
þegar vel hefur heppnazt að stað-
færa efnið eins raun ber vitni í Upp-
eldishandbókinni. David B. Pruitt
ákvað að skrifa þessa bók til þess að
hafa áhrif á foreldra og breyta hegð-
un þeirra því hann er þeirrar skoð-
unar að einungis með því að aga
sjálfan sig geti maður leitt börn sín
gegnum uppvöxtinn og haft jákvæð
áhrif á hegðun þeirra. Foreldrar eru
nefnilega svo sterkar fyrirmyndir og
ef fólk er ekki samkvæmt sjálfu sér
getur illa farið. Margir vilja að börn-
in geri það sem þeim er sagt, en ekki
það sem fyrir þeim er haft. Flestum
er þó ljóst í hjarta sínu að fyrirmynd-
in hefur mun meiri áhrif en fyrir-
mælin! Bókinni er ekki sízt ætlað að
hjálpa fullorðnum að aga sig og stilla
eigið skap, sýna gott fordæmi, halda
gefin loforð og uppskera mun betri
samskipti við börn sín. Á blaðsíðu 46
segir: „En minnist þess að ekki þarf
fullkomna foreldra til að ala upp heil-
brigt og eðlilegt barn. Þeir þurfa
bara að vera nægilega góðir.“
Fræðsla um
uppeldi barna
BÆKUR
U p p e l d i
Undirtitill: Allt um uppeldi frá
fæðingu til unglingsára. Hvað er
eðlilegt og hvað ekki? Hvenær á að
leita hjálpar og hvert? Höfundar:
Aðalritstjóri er David B. Pruitt en
auk hans eru höfundar 28 talsins.
Þýðendur: Helga Þórarinsdóttir,
Gísli Baldursson, Ólafur Ó.
Guðmundsson og Páll Magnússon.
Útgefandi Vaka Helgafell
Prentvinnsla: Prentsmiðjan Oddi
Útgáfuár: 2000 402 bls
UPPELDISHANDBÓKIN
Katrín Fjeldsted
JÓHANN Páll Valdi-
marsson hefur ákveð-
ið að hætta störfum
sem framkvæmda-
stjóri útgáfufyrirtæk-
isins Genealogia Is-
landorum, Gen.is.
Jóhann Páll gegndi
jafnframt starfi út-
gáfustjóra JPV-for-
lags, dótturfyrirtækis
Gen.is en um síðustu
mánaðamót stofnaði
hann eigið hlutafélag,
JPV-útgáfu, ásamt
fjölskyldu sinni og
Sigríði Harðardóttur
um útgáfu fagurbók-
mennta og bóka al-
menns efnis.
„Ég hef óskað eftir að gerður
verði við mig starfslokasamningur
hjá Gen.is,“ staðfesti Jóhann Páll í
samtali við Morgunblaðið í gær.
Spurður um ástæður þeirrar
ákvörðunar segir Jóhann Páll að
umsvif JPV-forlags á síðasta ári
hafi orðið mun meiri en hann gerði
ráð fyrir þegar hann réðst í stöðu
framkvæmdastjóra Gen.is. „Ár-
angur JPV-forlags á sviði al-
mennrar bókaútgáfu á síðastliðinni
vertíð var ótrúlega góður, óhætt er
að slá því föstu að það hafi verið
næststærsta forlagið á jólavertíð-
inni. Ég óskaði eftir starfsloka-
samningi hjá Genealogia Is-
landorum til þess að ég gæti
einbeitt mér að útgáfu fyrir al-
mennan markað.“
Jóhann Páll vildi ekki tjá sig um
það hvort óánægju hafi gætt í sam-
starfi hans við Gen.is. „Hugur
minn stendur fyrst og fremst til al-
mennrar bókaútgáfu, og við það
hef ég fengist alla mína starfstíð.
Það var kappnóg fyrir mig að sinna
þeim rekstri sem umsvif fyrirtæk-
isins á síðasta ári kölluðu á,“ svar-
aði Jóhann Páll.
Svipaðar áherslur
Jóhann Páll segir áherslur fyr-
irtækisins munu verða með svip-
uðum hætti og hjá JPV-forlagi,
áhersla verður áfram á skáldskap
og bækur almenns efnis, auk þess
sem haldið verður
áfram útgáfu stór-
virkja, en síðara bindi
Íslands í aldanna rás
verður m.a. gefið út á
þessu ári. „Ég lít ekki
á þetta sem nýtt fyr-
irtæki í sjálfu sér. Í
mínum huga er um að
ræða framhald af
starfsemi JPV eins og
hún hefur verið. Það
sem hefur breyst er
fyrst og fremst eign-
arhaldið, þ.e. að nýtt
hlutafélag hefur verið
stofnað um rekstur-
inn.“
Þegar Jóhann Páll
er spurður hvort þeir höfundar
sem JPV-forlag hefur verið með á
sínum snærum hyggist halda
tryggð við hið nýja fyrirtæki, seg-
ist Jóhann Páll ekki hafa heyrt
annað en ánægju meðal höfund-
anna með eignarhaldsbreytinguna.
„Enda er breytingin ekki fólgin í
öðru gagnvart höfundum en
breyttu og traustu eignarhaldi á
fyrirtækinu. Og það sem mest er
um vert er að hægt verður að halda
áfram sjálfstæðri bókaútgáfu án
afskipta annarra. Ég hafði raunar
fullkomið frelsi á síðasta ári og
með þessu tryggi ég að svo verði
áfram,“ segir hann.
Félagið var skráð um síðustu
mánaðamót og hefur það aðsetur í
atvinnuhúsnæði á jarðhæð
Bræðraborgarstígs 7. Jóhann Páll
mun gegna starfi útgáfustjóra og
stjórnarformanns JPV-útgáfu.
Aðrir fastir starfsmenn fyrirtæk-
isins eru Egill Örn Jóhannsson
framkvæmdastjóri og fyrrum sölu-
og markaðsstjóri Gen.is, Sigríður
Harðardóttir aðalritstjóri, sem áð-
ur starfaði hjá Gen.is, Erni og Ör-
lygi og Vöku Helgafelli, Guðrún
Sigfúsdóttir ritstjóri fagurbók-
mennta og Nína Hrönn Sigurðar-
dóttir skrifstofustjóri en hún starf-
aði einnig hjá Gen.is. „Á þessu stigi
verður fólk ekki fastráðið hjá fyr-
irtækinu, en við gerum ráð fyrir að
ýmsir aðilar muni taka að sér ein-
stök verkefni hjá fyrirtækinu.“
Jóhann Páll Valdimarsson
lætur af störfum hjá Gen.is
„Hugur minn stend-
ur til almennrar
bókaútgáfu“
Jóhann Páll
Valdimarsson