Morgunblaðið - 22.03.2001, Blaðsíða 13

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. MARS 2001 13
ÚTLIT er fyrir að ákveðin tímamót
muni eiga sér stað í íslenska heil-
brigðiskerfinu í dag þegar fyrsti lyf-
seðillinn verður sendur í apótek
með rafrænum hætti. Það er fyr-
irtækið DOC EHF. sem hefur hann-
að hugbúnaðinn sem kynntur verð-
ur á Húsavík þar sem heilbrigð-
isráðherra mun m.a. undirrita
samstarfssamning fyrir hönd ís-
lenska heilbrigðisráðuneytisins um
þróun rafræns lyfseðils við for-
svarsmenn DOC EHF. og Eyþings,
heilbrigðishóp Eyjafjarðar- og
Þingeyjarsýslna. Atburðurinn þykir
marka tímamót fyrir margra hluta
sakir, einkum og sér í lagi vegna
hagræðingar og aukins öryggis í
meðferð lyfseðla og lyfjagjafar.
Segja má að búnaðurinn sem um
ræðir sé margþætt heildarlausn við
útgáfu rafrænna lyfseðla allt frá því
að læknir gefur lyfseðil út, þar til
hann er leystur út í apóteki. Sam-
anborið við það kerfi sem hingað til
hefur viðgengist á þessu sviði, þá
þykir enginn vafi leika á um að hér
stefni í verulegar umbætur sem
eiga eftir að leiða til bættrar heilsu
með auknu öryggi og sparnaði bæði
m.t.t. tíma og fjármuna.
Fjölmargar öryggisathuganir
Í stað þess að handskrifa lyfseðla
þá senda læknar seðlana frá sér í
rafrænu formi.
Þar hefur DOC EHF. þróað
þrenns konar útskriftarform sem
ganga undir nafninu „Pref-fjöl-
skyldan“ (prescription). Að sögn
Tómasar Hermannssonar fram-
kvæmdastjóra miða lausnirnar að
því að veita læknum ávallt aðgang
að kerfinu óháð því hvar þeir eru
staddir. Þau eiga það sammerkt að
keyra ákveðin öryggiskerfi við út-
gáfu hvers lyfseðils sem aðgætir
hvort tiltekin lyfjagjöf falli að þeim
sjúkdómi sem verið er að með-
höndla.
Fyrst ber að nefna ePref kerfið
sem hannað er fyrir notkun á
sjúkrastofnunum og heilsugæslu-
stöðvum. Þar er forritið samkeyrt
með rafrænum sjúkraskrám sem
eru þegar til staðar og hafa að
geyma allar upplýsingar um
sjúkrasögu þeirra sjúklinga
sem hefur verið sinnt á við-
komandi sjúkrastofnun.
Ferlið er með þeim hætti að
þegar læknir fyllir út lyfseðil
fyrir sjúkling, þá framkvæm-
ir ePref forritið fjölmargar
öryggisathuganir, bæði með
tilliti til þess hvort væntanleg
lyfjagjöf falli að sjúkrasögu
sjúklings auk þess sem inn-
byggð öryggisforrit athuga
milliverkanir, tvískömmtun,
frábendingar, hámarksdag-
skammt, lyfjaofnæmi o.fl. Ef
lyf þykir ekki henta tiltekn-
um sjúklingi í ljósi líkams-
ástands, fyrri lyfjasögu eða
sjúkdóma sem hrjá hann, þá
fær læknir tafarlausa ábend-
ingu um slíkt.
Annað útskriftarform
gengur undir heitinu iPref. Eini
munurinn á iPref og ePref felst í því
að í hinu fyrrnefnda er læknir utan
við sjúkrastofnanir og hefur þ.a.l.
ekki aðgang að sjúkraskrám sem
þar eru geymdar. Notkunargildi
iPref byggist á rafrænum lyfseðlum
sem sendir eru í gegnum Netið.
Þannig getur tiltekinn læknir not-
fært sér kerfið og þau öryggisforrit
sem í því felast hafi hann aðgang að
nettengdri tölvu.
Þriðja forritið nefnist mPref og
veitir möguleika á að senda rafræna
lyfseðla úr símum eða lófatölvum.
Þrátt fyrir að hafa hvorki aðgang að
sjúkraskrám né öryggisforritum, þá
er þessi boðskiptaháttur mun
öruggari en núverandi fyrirkomulag
og snýr kannski einkum að af-
greiðslu lyfseðla í apótekum sem
rakið verður hér að neðan.
Hagræði fyrir apótekin
Eftir að læknir hefur sent frá sér
lyfseðil þá fer hann í svokallaða heil-
brigðisgátt (Portal) sem er bæði
geymslusvæði og drefimiðstöð fyrir
öll apótekin sem eiga aðild að kerf-
inu. Á lyfseðlinum tiltekur læknir í
hvaða apóteki seðillinn verður leyst-
ur út og hann fer sjálfkrafa á réttan
stað.
Hugbúnaðurinn fyrir apótekin
sjálf nefnist „Medicor“. Samhliða
því að sinna afgreiðslu rafrænna lyf-
seðla, þá er Medicor búið samskon-
ar öryggis- og upplýsingakerfi og
hugbúnaður læknanna. Þannig má
segja að öryggisforritin vinni á báð-
um endum, þ.e.a.s bæði þegar lækn-
ir gefur lyfseðil út og eins er sjúk-
lingur leysir hann út í apóteki.
Torfi Rafn Halldórsson, lyfja-
fræðingur hjá DOC EHF., segir
meginhagræðingu apótekanna eink-
um felast í því að þurfa ekki lengur
að endurskrifa lyfseðla frá læknum
inn í gagnagrunn viðkomandi apó-
teks, heldur gerist slíkt sjálfkrafa
með Medicor. Þar með næst bæði
tímasparnaður og hagræðing fyrir
apótekin og líkur á mistökum við af-
greiðslu lyfseðla eru lágmörkaðar.
Umtalsverðar fjárhæðir í húfi
Ljóst er að hinn margþætti bún-
aður DOC EHF. hefur bæði í för
með sér aukið öryggi og umtalsvert
hagræði við útgáfu og meðferð lyf-
seðla. En hversu alvarlegir eru þeir
annmarkar sem bent er á að séu
fylgifiskar útgáfu hefðbundinna lyf-
seðla eins og nú þekkjast? Banda-
ríska læknatímaritið „The Journal
of American Medical Association“,
hefur upplýst að fjórða algengasta
dánarorsökin þar í landi tengist
rangri lyfjagjöf, aukaverkunum af
lyfjum og milliverkunum. Sé litið til
Evrópu kemur í ljós að í Bretlandi
eru lyfja- og læknisfræðileg mistök
þriðja algengasta dánarorsök þjóð-
arinnar á eftir hjartasjúkdómum og
krabbameini.
Tíu prósent allra innlagna á
sjúkrahús í Danmörku má rekja til
lyfja. Eitt prósent lyfseðla í Svíþjóð
er ranglega útfyllt og svipaða sögu
er að segja af hliðstæðum rannsókn-
um sem framkvæmdar hafa verið
víða á Vesturlöndum.
Af þessari upptalningu má ljóst
vera að endurskoðun og umbætur á
meðferð og útgáfu lyfseðla er löngu
tímabær. Að sögn forsvarsmanna
DOC EHF. hafa engar rannsóknir
verið framkvæmdar á þessum mál-
um hér á landi en menn hafa enga
ástæðu til að ætla annað en að
ástandið hér sé svipað og í öðrum
vestrænum ríkjum.
Hafa ber í huga að mistök af
þessu tagi sem hér hafa verið rakin
hafa ekki einungis í för með sér
hættu á versnandi heilsufari og
dauðsföllum fólks, heldur hlýst af
þessu gífurlegur kostnaður bæði við
auknar sjúkrahúsinnlagnir og jafn-
framt þá ómældu vinnu sem fer í að
leiðrétta rangt útfyllta lyfseðla.
Aukin útgjöld
Tryggingastofnunar
Á næstu sex árum munu útgjöld
Tryggingastofnunar ríkisins til
lyfjamála nær þrefaldast frá því
sem var árið 1999. Þá nam kostn-
aður TS til málaflokksins rúmlega 4
milljörðum króna en framreiknaðar
spár gera ráð fyrir að árið 2007
verði þessi tala tæpir tólf milljarðar.
Þar vegur þyngst að aldurssam-
setning þjóðarinnar er að breytast.
Öldruðu fólki fer fjölgandi sem leið-
ir til aukinnar lyfjanotkunar. Tómas
telur raunhæft að áætla að hugbún-
aðarkerfi þeirra geti sparað um 5–
10% á ársgrundvelli. Það byggir
hann einkum á því að við útgáfu lyf-
seðla geta læknar á einfaldan hátt
séð lista yfir skráð lyf við þeim sjúk-
dómi sem hann er að meðhöndla og
borið saman verð á dagskömmtum.
„Það má í raun segja að hagræði
og sparnaður sem af þessu hlýst
hafi á sér ótal hliðar. Í fyrsta lagi
erum við að horfa á aukið öryggi,
betra eftirlit með lyfseðlum, aukið
aðgengi að upplýsingum, fjárhags-
legan sparnað fyrir bæði einstak-
linga og heilbrigðisyfirvöld. Læknar
eru meðvitaðri um lyfjakostnað og
sá tími sem þeir eyða í að fylla út og
ganga frá lyfseðlum styttist veru-
lega sem gefur þeim aftur á móti
aukið rými til að sinna sjúklingnum
sjálfum,“ að sögn Tómasar.
Fyrsti rafræni lyfseðillinn sem
sendur verður á Húsavík í dag er
fyrsta formlega skrefið í þessu ferli.
Búnaðurinn hefur verið þróaður
undanfarin misseri í samstarfi við
Eyþing, sem er heilbrigðis-
hópur Eyjafjarðar- og Þing-
eyjarsýslna. Auk fjölda apó-
teka á svæðinu, hafa tveir
spítalar og ein heilsugæslu-
stöð komið að þróunarvinn-
unni sem nú er að mestu
lokið.
Erlend markaðssókn
Það hlýtur að teljast við-
unandi árangur að nú ein-
ungis einu og hálfu ári eftir
stofnun DOC EHF., þá er
fyrirtækið tilbúið með
fyrstu afurðir sínar sem lofa
góðu. Forsprakkarnir voru
þeir Tómas, Torfi og Guð-
brandur Ágúst Þorkelsson,
tölvunarfræðingur. Spurðir
um markaðsmöguleika er-
lendis segja þeir erfitt að
svara til um en stefnan sé
að reyna fyrir sér á þeim vettvangi.
Þar er einkum horft til Norður-
landanna enda heilbrigðis- og
tryggingakerfi þar með svipuðu
sniði og hér. Í framhaldinu er stefnt
á Bretlandsmarkað, Þýskaland og
víðar. Þeir telja möguleika sína
ágæta. Nú þegar hafa þeir tekið
þátt í útboði í Svíþjóð í samvinnu við
þarlent fyrirtæki. Frá því að ferlið
hófst fyrir hálfu ári hefur félagið
komist í gegnum tvær síur og því
enn líkur á að þeir hreppi samning
þar um sölu á hugbúnaði sínum í
tengslum við rafræna lyfseðla.
Orðatiltækið um mikilvægi mann-
auðs í upplýsingasamfélaginu, að
framtíð og farsæld þjóðarinnar fel-
ist einkum í menntun og hugviti
nær vart skýrari skírskotun en með
vísan til stofnunar og starfsemi
DOC EHF. Þar hefur ungt fólk
unnið brautryðjendastarf sem kann
að spara þjóðarbúinu umtalsverða
fjármuni svo ekki sé minnst á aukið
hagræði og bætt heilsufar, jafn-
framt því sem afraksturinn býður
upp á sóknarfæri á erlendum mörk-
uðum.
Fyrsti íslenski rafræni lyfseðillinn verður sendur í apótek í dag
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Forsvarsmenn DOC EHF. eða doc.is eins og fyrirtækið er einnig kallað
– f.v. Tómas Hermannsson framkvæmdastjóri, Guðbrandur Ágúst Þor-
kelsson tölvunarfræðingur og Torfi R. Halldórsson lyfjafræðingur.
Hagræðing
og betra
heilsufar
Talið er að tilkoma rafrænna lyfseðla muni
hafa mikil og fjölbreytileg áhrif hér á landi.
Verkefnið á sér ekki langa forsögu. Fyr-
irtækið DOC EHF. var stofnað fyrir einu
og hálfu ári af ungum framtakssömum
mönnum. Elmar Gíslason hitti frum-
kvöðlana að máli.
Skjámynd rafræns lyfseðils frá DOC EHF. eins og hann birtist í útskriftarforminu iPref.
MEIRIHLUTI framsóknarmanna í
Reykjavík vill áframhaldandi sam-
starf við R-listann ef marka má
könnun sem Framsóknarfélag
Reykjavíkur stóð fyrir meðal félags-
manna sinna í síðasta mánuði og birt
er á heimasíðu félagsins hrifla.is.
Spurt var hvort menn teldu að
Framsóknarflokkurinn ætti að halda
R-lista-samstarfinu áfram eða bjóða
fram B-lista Framsóknarflokksins.
Niðurstöður könnunarinnar voru
nokkuð afgerandi en 83,9 % þeirra
sem svöruðu vildu óbreytt samstarf
um R-lista en 14,6% vildu að Fram-
sóknarflokkurinn byði fram undir
eigin merkjum. 1,5% svarseðla voru
auð eða ógild.
Alls svöruðu 16,5 prósent félags-
manna könnuninni en Framsóknar-
félag Reykjavíkur er stærsta aðild-
arfélag Framsóknarflokksins og eru
í því tæplega 1600 manns.
Framsóknarfélag
Reykjavíkur
Tæplega 84%
vilja starfa
áfram með
R-listanum
HANDBÆRT fé frá rekstri ríkis-
sjóðs nam 2,2 milljörðum króna á
fyrstu tveimur mánuðum ársins, eða
2,4 milljörðum umfram áætlun.
Skýrist þetta bæði af lægri gjöldum
og meiri tekjum en ætlað var. Staðan
er hins vegar nærri 3,7 milljörðum
króna lakari en á sama tíma í fyrra,
sem fjármálaráðuneytið segir að
rekja megi fyrst og fremst til hækk-
unar gjalda. Sú hækkun sé þó að
mestu tímabundin og skýrist af til-
færslu milli mánaða sem væntanlega
gangi til baka á næstu mánuðum.
Hreinn lánsfjárafgangur nam
tæplega 600 milljónum króna sem er
talsvert hagstæðara en gert var ráð
fyrir í áætlunum, en rúmlega 9 millj-
örðum minna en í fyrra. Skýringin á
minni afgangi en í fyrra er, auk þess
áður er nefnt, að þá voru innborgaðir
5,5 milljarðar króna vegna sölu á
hlutabréfum í ríkisbönkunum á
árinu 1999.
Heildartekjur ríkissjóðs námu
rúmum 40 milljörðum króna á fyrstu
tveim mánuðum ársins, tæpum millj-
arði meira en áætlað var. Tekjurnar
eru um 9% hærri en fyrir ári sem þó
er mun minni hækkun en á sama
tíma í fyrra og hittiðfyrra. Sömu þró-
unar gætir í skatttekjum. Fjármála-
ráðuneytið segir að þetta séu ótví-
ræð merki um minnkandi eftirspurn
í hagkerfinu. Þótt skattar á tekjur og
hagnað aukist enn nokkuð mikið, eða
um tæplega 16% frá fyrra ári, stafi
það einkum af verulegri aukningu í
tekjuskatti lögaðila og fjármagns-
tekjuskatti, en tekjuskattur einstak-
linga aukist mun minna. Ennfremur
aukist tryggingagjöld aðeins um
3½% á fyrstu tveimur mánuðum
þessa árs sem er langt undir aukn-
ingu síðasta árs. Sama sé að segja
um eignarskatta sem hækka mun
minna en undanfarin tvö ár.
Heildargreiðslur ríkissjóðs námu
um 37,9 milljörðum króna á fyrstu
tveimur mánuðum ársins og hækka
um 7,1 milljarð frá fyrra ári, en af
þeirri fjárhæð eru 2,1 milljarður
vegna hærri vaxtagreiðslna. Greiðsl-
urnar eru 1,5 milljörðum innan
ramma áætlunar fjárlaga. Fjármála-
ráðuneytið segir að þar sem tímabil-
ið til umfjöllunar sé aðeins tveir
mánuðir megi gera ráð fyrir því að
frávik skýrist af tilfærslu milli mán-
aða.
Merki um
minni eft-
irspurn
Afkoma ríkissjóðs fyrstu
tvo mánuði ársins
♦ ♦ ♦