Morgunblaðið - 22.03.2001, Blaðsíða 14

FRÉTTIR
14 FIMMTUDAGUR 22. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur hef-
ur kveðið upp dóm yfir fimm ungum
karlmönnum sem voru kærðir fyrir
innbrot og hylmingu.
Piltarnir eru flestir um og undir
tvítugu en einn þeirra er 23 ára.
Einn þeirra var eingöngu sakfelld-
ur fyrir að hafa tekið við tölvubúnaði
sem hann vissi að væri þýfi og selt
það. Pilturinn hlaut tveggja mánaða
skilorðsbundið fangelsi en hann hafði
ekki áður verið dæmdur fyrir brot
gegn hegningarlögum.
Hinir piltarnir tóku allir þátt í inn-
brotum, í mismiklum mæli þó.
Tveir þeirra brutust tvívegis inn í
verslun í Skeifunni í febrúar og mars
og stálu þaðan tölvubúnaði samtals
að verðmæti 550.000 krónur. Þrír
þeirra brutust saman inn í fyrirtæki í
Höfðahverfi og stálu þaðan tölvu að
verðmæti um 115.000 kr.
Þá frömdu tveir þeirra fimm inn-
brot og tilraunir til innbrots en höfðu
þó ekki mikið upp úr krafsinu.
Piltarnir játuðu allir á sig afbrotin.
Tveir þeirra, nítján ára piltar, voru
dæmdir til tveggja mánaða fangels-
isvistar. Annar þeirra hafði áður ver-
ið dæmdur fyrir þjófnað, líkamsárás,
rán og þjófnað og hefur samtals hlot-
ið 6 mánaða fangelsisdóm. Hinn
hlaut sinn tíunda refsidóm í gær. Sá
fyrsti var í febrúar 1997.
Hinir piltarnir hlutu skilorðs-
bundna dóma, annar í 30 daga en
hinn í sex mánuði. Piltunum var öll-
um gert að greiða málsvarnarlaun.
Valtýr Sigurðsson héraðsdómari
kvað upp dóminn.
Dæmdir fyrir inn-
brot og hylmingu
LANDSLIÐ Klúbbs matreiðslu-
meistara hlaut silfurverðlaun fyrir
heita matinn í matreiðslukeppninni
ScotHot í Skotlandi nýlega. Kan-
adamenn sigruðu í keppninni sem
er stærsta matreiðslukeppni liða í
heiminum í ár.
Íslenska liðinu var boðið í keppn-
ina eftir góðan árangur á Ólymp-
íuleikum matreiðslumanna en 10
landslið tóku þátt í keppninni.
Allt gekk upp
„Þetta er besti matur sem ís-
lenskt landslið hefur framreitt í
keppni,“ sagði Gissur Guðmunds-
son, forseti Klúbbs matreiðslu-
manna, eftir að hafa bragðað á ís-
lenska matnum í keppninni. „Það
gekk allt upp í eldhúsinu og strák-
arnir sýndu að þeir eru í stöðugri
framför og eiga eftir að ná mjög
langt. Við fengum mikla athygli og
hrós frá öðrum þáttökuþjóðum
sem fannst unga liðið okkar ákaf-
lega skemmtilegt. Strákarnir eru
geysilega metnaðargjarnir og þátt-
takan í ScotHot er mikilvægur
undirbúningur fyrir Heimsmeist-
arakeppnina á næsta ári.“
Íslenska liðið keppti einungis í
heita matnum en keppt er í tveim-
ur flokkum, heitum og köldum
mat. Liðið kom því ekki til greina í
keppni um heildarsigurvegara á
mótinu en þar ræður samanlögð
stigatala úr báðum flokkum. Kan-
adamenn urðu efstir í heita matn-
um og Svisslendingar í kalda matn-
um og Kanadamenn unnu síðan
samanlagt.
Úrslitin komu
á óvart
„Úrslitin komu mér geysilega á
óvart,“ segir Gissur Guðmundsson.
„Skotarnir voru mjög sterkir á
heimavelli og þeir ásamt Banda-
ríkjamönnum voru með bestu liðin
að mínu mati þó Kanadamenn hafi
vissulega verið vel að sigrinum
komnir. Þeir sigruðu í heita matn-
um en komust ekki á pall fyrir
kalda matinn og það gerir sigur
þeirra mjög merkilegan. Við feng-
um mikið hrós frá dómurunum í
keppninni fyrir það hve vel við
unnum saman og hve liðsheildin
væri sterk. Þeim þótti mjög óvana-
legt hversu ungt liðið er en það er
ekki vaninn að allir í liðinu séu
svona ungir, vanalega eru nokkrir
eldri refir með. Ég er mjög stoltur
af árangrinum og er mjög ánægð-
ur að hafa fengið tækifæri til að
taka þátt í þessu ævintýri með
landsliðinu,“ segir Snæbjörn Krist-
jánsson fyrirliði landsliðsins í
keppninni.
Kokka-
landsliðið
hlaut
silfur í
Skotlandi
HÆSTIRÉTTUR hefur hafnað
kröfu sýslumannsins í Hafnarfirði
um að síma- og fjarskiptaþjónustu-
fyrirtækinu Tal hf. yrði gert skylt
að upplýsa lögregluna í Hafnarfirði
um alla umferð símnotenda fyrir-
tækisins um endurvarpsstöðvar
þess í Hafnarfirði á tæplega
sólarhringstímabili dagana 26. og
27. febrúar. Var úrskurður Héraðs-
dóms Reykjaness þar með felldur
úr gildi.
Þess var krafist að Tal hf. afhenti
lögreglunni gögn er vörðuðu símtöl
og símanúmer sem hringt var í og
úr og skráðar kennitölur rétthafa
þeim tilheyrandi. Umrædd krafa
sýslumanns var lögð fram vegna
rannsóknar á innbroti í flutninga-
gám í Hafnarfjarðarhöfn, þar sem
stolið var verðmætum fyrir á sjö-
undu milljón króna. Taldi lögreglan
ekki ólíklegt að einhver símtöl
hefðu farið um endurvarpsstöð
Tals, sem gætu varpað ljósi á mál-
ið.
Héraðsdómur taldi m.a. að al-
mannahagsmunir krefðust þess að
brotið upplýstist sem kostur væri
og umbeðin gögn gætu gegnt lyk-
ilhlutverki í rannsókn málsins. Með
vísan til b-liðar 86. gr. og 87. gr.
laga nr. 19/1991 um meðferð op-
inberra mála varð héraðsdómur því
við kröfunni.
Ekki fyrir hendi rökstuddur
grunur að mati Hæstaréttar
Hæstiréttur var á annarri skoðun
og tók fram að ekki væri fyrir
hendi rökstuddur grunur um að til-
tekinn sími eða fjarskiptatæki hefði
verið notað í tengslum við refsivert
brot. Að mati dómsins var ekki sér-
stakt tilefni til að ætla að notendur
tiltekinna símtækja Tals hf. tengd-
ust innbrotinu. Krafa sýslumanns
beindist þvert á móti að því að
veittar yrðu upplýsingar um notkun
ótiltekinna símtækja sem ekkert lá
heldur fyrir um hversu mörg væru.
Við úrlausn málsins þótti Hæsta-
rétti verða að leggja til grundvallar
að heimildum til að beita rannsókn-
arúrræðum samkvæmt fyrrnefnd-
um greinum laga um meðferð op-
inberra mála væru settar þröngar
skorður vegna tillits til friðhelgi
einkalífs manna sbr. 71. gr. stjórn-
arskrárinnar.
Kröfu lögreglu um aðgang
að gögnum Tals hafnað
HRÖRNUN eða kölkun í augnbotn-
um (á ensku Age Related Macular
Degeneration) er ein algengasta or-
sök blindu á Vesturlöndum og árlega
verða fleiri en hundrað Íslendingar
blindir eða missa skarpa sjón vegna
sjúkdómsins. Sjúkdómurinn hrjáir
fyrst og fremst aldrað fólk en vitað er
að hann er arfbundinn, að minnsta
kosti að hluta til. Því hafa læknar á
vegum Íslenskrar erfðagreiningar
staðið fyrir viðamikilli rannsókn hér
á landi síðustu þrjú ár í því skyni að
leita uppi genið eða genin sem valda
sjúkdómnum.
Einar Stefánsson, framkvæmda-
stjóri Íslenskrar erfðagreiningar og
prófessor í augnlækningum við Há-
skóla Íslands, er í forsvari fyrir þess-
ari rannsókn, ásamt Haraldi Sigurðs-
syni yfirlækni, en um helgina var
staddur hér á landi prófessor Alan
Bird frá London sem er talinn einn
helsti sérfræðingur heimsins í dag á
þessu sviði. Hann stýrir svipaðri
rannsókn á Bretlandi og voru lækn-
arnir að bera saman bækur sínar auk
þess sem Bird hélt fyrirlestra fyrir
starfsbræður sína hér heima.
Þrátt fyrir áratugarannsóknir hef-
ur að sögn Einars ekki enn tekist að
finna hvað veldur sjúkdómnum né
vita læknar hvernig hann hegðar sér
og meðferðarúrræði hafa hingað til
verið mjög ófullnægjandi. Notuð hef-
ur verið leysimeðferð, stundum í
bland við lyfjameðferð, en hann segir
að það lækni ekki nema lítinn hluta
þeirra sem fá sjúkdóminn. Bird tekur
undir þetta og segir að það sé meðal
annars þess vegna sem mikilvægt sé
að finna genið sem veldur honum.
„Það getur aukið skilning á því
hvernig sjúkdómurinn fer af stað í
fólki,“ segir hann. „Það getur aftur
gefið okkur möguleika á að þróa nýja
meðferð því ekkert þeirra meðferð-
arúrræða sem eru til staðar í dag
hafa áhrif á framvindu sjúkdómsins.
Og vonandi, ef við finnum genið,
komumst við að því hvernig við eig-
um að ráðast gegn því.“
Ísland í fararbroddi
Bird segir Ísland vera sérstaklega
hentugt til rannsókna á þessu sviði
vegna þeirrar staðreyndar að hrörn-
un í augnbotnum gengur í ættir.
„Hér á Íslandi eru ættartrén mjög
stór því þið eruð með mjög stórar
fjölskyldur. Þetta getur orðið mjög
öflugt tæki í rannsóknum á sjúk-
dómnum. Það er einnig gríðarlega
mikils vert að til eru mjög góðar
skrár yfir íbúa landsins. Þá er íbúa-
fjöldinn í landinu mun minni en í öðr-
um löndum og íbúarnir virðast vera
nokkuð einsleitir. Því er líklegt að
fjöldi gena sem koma við sögu gæti
verið tiltölulega lítill og þess vegna
gæti orðið mun einfaldara að stað-
setja þessi gen hérna. Svo það er ekki
ósennilegt að fyrstu vísbendingarnar
um hvaða gen eru að verki muni
koma frá Íslandi og þær niðurstöður
mætti síðan prófa í öðrum löndum til
að fá samanburð.“
Að sögn Birds hefur tiltölulega lít-
ill hópur fólks verið rannsakaður
hingað til eða nokkur hundruð sjúk-
lingar. „Þegar um þessa tegund sjúk-
dóms er að ræða er nauðsynlegt að
rannsaka mun meiri fjölda en það.
Þess vegna þurfum við að fá blóðsýni
úr um það bil 2.500 sjúklingum sem
verður að flokka eftir séreinkennum
sjúkdómsins. Þannig er hægt að
komast að kjarna hans sem auðveld-
ar til muna leitina að geninu sem
veldur honum. Þess vegna ætlum við
núna að ráðast í mun stærri rann-
sókn og ég býst við að fleiri muni
gera slíkt hið sama.“
Augu látinna einnig
rannsökuð
Búið er að ná til um 1.200 manns í
íslensku rannsókninni og að sögn
Einars er um það bil helmingur
þeirra sjúklingar en hinn helmingur-
inn er fjölskyldumeðlimir sjúkling-
anna. „Við erum komin hálfa leið að
því að ná til þess fjölda sem við viljum
fá í rannsóknina en frumniðurstöð-
urnar gefa okkur tilefni til bjartsýni.
Einn kosturinn við að gera þetta á Ís-
landi er ættfræðin. Við höfum mögu-
leika á að rekja saman tiltölulega
stórar fjölskyldur hér vegna þeirra
ættarskráa sem til eru í landinu. Og
við vonumst til að sá kostur eigi eftir
að gagnast í baráttunni gegn þessum
sjúkdómi eins og hann hefur gert
annars staðar og hraða því að nið-
urstöður fáist í rannsókninni.“ Hann
segir tíðni sjúkdómsins í háu með-
allagi hér miðað við annars staðar en
undirstrikar að hann sé mjög tengd-
ur öldrun. „Hann er sjaldgæfur hjá
fólki undir sextugu. Það er vel innan
við eitt prósent fólks á sextugsaldri
sem fær sjúkdóminn. En eftir það er
tíðnin snöggtum hærri og þegar litið
er á fólk í kringum áttrætt er einn af
hverjum þremur með einhver ein-
kenni sjúkdómsins.“
En hvenær er að vænta niður-
staðna úr þessum rannsóknum? „Ég
yrði fyrir miklum vonbrigðum ef ekki
verður búið að finna einhver þeirra
gena sem tengjast sjúkdómnum inn-
an fimm ára,“ segir Bird. „Tæknin
sem notuð er við slíkar rannsóknir
tekur stöðugt framförum og því mun-
um við geta gert miklu meira þegar
fram líða stundir.“ Hann segir þó
erfðarannsóknir ekki þær einu sem
gerðar eru á sjúkdómnum. „Sam-
hliða erfðarannsóknum eru einnig
gerðar rannsóknir á augum þeirra
sjúklinga sem hafa látist til að skoða
hvaða breytingum augun hafa tekið.
Hugsanlega verður svo hægt að
tengja niðurstöður þessara rann-
sókna saman.“
Einar segir hins vegar ferlið frá
því að uppgötva gen og til þess að
finna lækningu vera langt og flókið.
„Ég segi venjulega við eldri sjúklinga
sem taka þátt í rannsókninni að það
sé ósennilegt að við munum finna
meðferðarúrræði í tæka tíð til að
hjálpa þeim en við vonumst til að
koma með eitthvað sem gæti hjálpað
börnum þeirra og barnabörnum. Svo
við horfum tiltölulega langt fram á
við í þessum rannsóknum.“
Hrörnun í augnbotnum algeng orsök blindu á Vesturlöndum
Vonbrigði ef gen verður
ófundið innan fimm ára
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Læknarnir Einar Stefánsson og Alan Bird stýra rannsóknum á augnsjúkdómi sem veldur blindu.
Ísland er meðal þeirra
staða þar sem verið er
að rannsaka hrörnun í
augnbotnum en sjúk-
dómurinn er vaxandi
vandamál á Vesturlönd-
um. Bergþóra Njála
Guðmundsdóttir
ræddi við þá aðila sem
stýra þessum rann-
sóknum hér heima og
í Bretlandi.