Morgunblaðið - 22.03.2001, Blaðsíða 28

HAGSMUNIR Íslands afþátttöku í Schengen-sam-starfinu felast að mínu matií nokkrum atriðum. Í fyrsta
lagi vil ég nefna að með þátttöku í
samstarfinu tókst að viðhalda nor-
ræna vegabréfasamstarfinu. Í öðru
lagi greiðir þátttaka í samstarfinu
enn frekar för Íslendinga í ferðalög-
um innan Evrópu. Jafnframt skapar
samstarfið grundvöll fyrir íslensk lög-
regluyfirvöld til að efla samstarf sitt
við lögregluyfirvöld á svæðinu,“ segir
Halldór Ásgrímsson utanríkisráð-
herra í viðtali við Morgunblaðið.
„Hafa verður í huga varðandi síð-
astnefnda atriðið að glæpastarfsemi
hefur verið að breytast og að hún
verður í auknum mæli alþjóðleg.
Þetta kallar á ný meðul gegn þessum
vágestum eins og eiturlyfjum. Með
Schengen-samstarfinu er búið til nýtt
öflugt tæki sem gerir okkur betur
kleift að mæta þessari ógn öfugt við
það sem margir vilja halda fram,“
segir hann.
Kostnaðurinn
réttlætanlegur
– Er ávinningurinn af samstarfinu
réttlætanlegur í ljósi þess kostnaðar
sem Íslendingar taka á sig til að geta
gerst fullgildir aðilar að Schengen?
„Það er auðvitað alltaf matsatriði
hvað er réttlætanlegt í þessu sam-
bandi en að mínu mati er sá kostn-
aður sem hér um ræðir réttlætanleg-
ur. Á þá hagsmuni sem með þessu eru
tryggðir verður illa settur einhver til-
tekinn verðmiði. Náist t.d. árangur í
baráttunni gegn fíkniefnainnflutningi
hingað til lands fyrir tilstilli þess nána
lögreglusamstarfs sem hér um ræðir
er það árangur sem er mikilsverður.
Að auki er ákveðið lag að stofna til
þessa samstarfs nú því aðkallandi var
orðið að stækka og breyta Flugstöð
Leifs Eiríkssonar til að laga hana bet-
ur að þeirri miklu umferðaraukningu
sem orðið hefur síðan stöðin var
byggð,“ segir Halldór.
Hann var spurður hvaða áhrif þátt-
taka í Schengen-samstarfinu mundi
hafa á samskipti okkar við þau lönd
sem um er að ræða og hvort Íslend-
ingar væru færir um að taka að sér
þetta verkefni. „Í mínum huga er Ís-
land fyllilega í stakk búið til að taka
að sér það verkefni sem hér um ræð-
ir,“ segir Halldór.
„Ég tel að við höfum þegar sýnt
það í verki með því að takast að ljúka
öllum nauðsynlegum undirbúningi í
tíma. Hefur það fólk sem að þessu
hefur komið undanfarin misseri í
raun enn á ný sannað hvers megnug
íslensk stjórnsýsla er þrátt fyrir allt.
Einnig er rétt að hafa það í huga að
fulltrúar okkar sem taka þátt í ein-
stökum vinnunefndum í samstarfinu
hafa sýnt verulegt frumkvæði í að
tryggja stöðu Íslands innan sam-
starfsins. Rödd Íslands hljómar
sterkt í samstarfinu og tillit er tekið
til okkar.
Okkur hefur þannig verið sýnt
traust sem margt bendir til að opni
dyr á mikilvægum sviðum. Ég tel því
að þátttaka okkar treysti stöðu Ís-
lands í Evrópusamstarfi almennt,
geri okkur betur kleift í samstarfi við
og með fulltingi hinna aðildarríkjanna
að berjast gegn alþjóðlegri glæpa-
starfsemi og bæti samskipti okkar við
þessi samstarfslönd,“ segir Halldór.
– Hvaða pólitíska þýðingu hefur
Schengen-samstarfið fyrir Ísland?
Veitir aðildin tækifæri til áhrifa innan
Evrópusambandsins, og er Ísland að
taka skref nær aðild að ESB með
þátttöku í þessu samstarfi?
„Af þátttöku Íslands í Schengen-
samstarfinu verður ekki dregin nein
ályktun um breytta stefnu íslenskra
stjórnvalda gagnvart Evrópusam-
bandinu,“ segir Halldór.
„Þátttakan styðst við tilteknar póli-
tískar forsendur sem eru að varðveita
norræna vegabréfasambandið og um
leið að efla samstarf við ríki sam-
bandsins á sviði lögreglusamvinnu.
Pólitísk þýðing Schengen-samstarfs-
ins fyrir Ísland felst fyrst og fremst í
því að hinu nána norræna samstarfi
er viðhaldið en um leið eru samskipti
Íslands við ríki Evrópusambandsins
styrkt á þeim sviðum sem samning-
urinn tekur til og vil ég þar sérstak-
lega nefna lögreglusamvinnuna.
Í mínum huga er alveg ljóst að
samningurinn hefur fært okkur ein-
stakt tækifæri til að hafa áhrif á
stefnu Evrópusambandsins á þeim
sviðum sem hér um ræðir. Er í raun
um að ræða möguleika sem eru ein-
stakir í samskiptum Evrópusam-
bandsins við ríki utan þess. Í því
sambandi vil ég nefna að ólíkt því sem
er með löggjöf samkvæmt EES-
samningnum hefur Ísland innan
Schengen áhrif á efni ákvarðana á öll-
um stigum máls jafnt innan fram-
kvæmdastjórnar sem á vettvangi ráð-
herraráðs sambandsins. Okkar
fulltrúar fylgja málum allt upp á fundi
ráðherra. Væri eðlilegra, burtséð frá
skoðunum manna á því hvort taka
beri þátt í Schengen eður ei, að fagna
þessum áhrifum sem við höfum þarna
fengið,“ sagði Halldór Ásgrímsson að
lokum.
Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra segir Schengen-aðild treysta stöðu Íslands í Evrópusamstarfi
Opnar dyr á mikilvægum sviðum
Halldór Ásgrímsson
utanríkisráðherra.
Fundur í sameiginlegri tækninefnd (COMIX) Evrópusambandsins, Íslands og Noregs um Schengen-upplýsingakerfið. Vigfús
Erlendsson, tæknilegur verkefnisstjóri vegna Schengen, sækir fundina fyrir Íslands hönd.
Ljósmynd/Vigfús Erlendsson
28 FIMMTUDAGUR 22. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FRELSI TIL FERÐA Í 15 LÖNDUM
ÞÁTTTAKA okkar í Scheng-en-samstarfinu er fram-lenging á norræna vega-bréfasambandinu, sem við
höfum verið aðilar að í áratugi. Jafn-
framt þjónar það þeim hagsmunum
okkar að verða fullgildir aðilar í bar-
áttu aðildarríkjanna gegn skipu-
lagðri afbrotastarfsemi sem teygir
sig yfir landamæri, en slík starfsemi
er nú orðin stórfellt vandamál í álf-
unni og teygir anga sína til Íslands
eins og dæmin sanna,“ segir Sólveig
Pétursdóttir dómsmálaráðherra, er
hún er spurð að því að hvaða leyti
þátttaka í Schengen-samstarfinu
þjóni hagsmunum Íslands og hvort
ávinningurinn af samstarfinu sé rétt-
lætanlegur í ljósi þess kostnaðar sem
Íslendingar taka á sig.
„Ég hef oft orðað það svo að með
þátttökunni séum við orðin meðlimir
í nýju varnarbandalagi, varnar-
bandalagi gegn alþjóðlegri glæpa-
starfsemi. Fyrir Íslendinga á leið til
aðildarríkja Schengen og fyrir ferða-
menn sem koma til landsins frá
Schengen-svæðinu þýðir samstarfið
fljótari afgreiðslu í landamærastöðv-
um. Ég hygg líka að ferðamenn sem
koma hingað frá Bandaríkjunum og
öðrum ríkjum utan Schengen muni
fá hér skjótari afgreiðslu við vega-
bréfaskoðun inn á Schengen-svæðið
en þeir myndu fá í hinum stóru flug-
stöðvum á meginlandinu og að það
muni styrkja stöðu íslenskra flug-
félaga meðal flugfarþega. Þá er síð-
ast en ekki síst nauðsynlegt að við
eigum aðild að alþjóðlegu samstarfi
þar sem ýmsar ákvarðanir eru tekn-
ar er hljóta að snerta hagsmuni okk-
ar. Slíka aðild höfum við nú með þátt-
töku í nefndum og ráðherraráði
Schengen.
Að öllu samanlögðu tel ég því að
kostnaðurinn við samstarfið sé rétt-
lætanlegur í ljósi þess ávinnings sem
við höfum af samstarfinu,“ segir hún.
Skráum alþjóðlega af-
brotamenn „óæskilega“
við brottvísun úr landi
– Er hætta á að erlendir afbrota-
menn muni eiga greiðari aðgang að
landinu og að auðveldara verði að
flytja fíkniefni til landsins vegna af-
náms persónueftirlits á innri landa-
mærum Schengen-ríkjanna?
Sólveig segir að persónueftirlit á
landamærum verði að vísu fellt niður
en það þýði þó ekki að eftirlit með
einstaklingum verði lagt niður.
„Vegna Schengen-upplýsingakerfis-
ins munu okkur berast upplýsingar
um erlenda afbrotamenn, sem við
höfðum ekki áður, svo og um stolin
og fölsuð skilríki. Tollskoðun verður
áfram í gildi og þar með fíkniefnaeft-
irlit, en það er fyrst og fremst við
tollskoðun sem upp kemst um fíkni-
efnainnflutning á landamærum.
Vegabréfaeftirlit hefur ekki
reynst okkur einhlít vörn gegn al-
þjóðlegri glæpastarfsemi, en með
hinum nýju möguleikum sem upplýs-
ingakerfi Schengen opnar okkur ætt-
um við að standa betur að vígi. Þá
öðlumst við nýtt vopn í baráttunni við
alþjóðlega afbrotamenn frá ríkjum
utan Schengen-svæðisins sem felst í
því að um leið og við vísum þeim úr
landi, t.d. að lokinni afplánun refsi-
dóms, skráum við þá sem „óæski-
lega“ inn á Schengen-svæðið og
drögum þar með úr líkum á því að
þeir geti aftur tekið upp brotastarf-
semi á svæðinu öllu. Nýleg dæmi hér
á landi vekja okkur einmitt til um-
hugsunar um þetta úrræði,“ segir
Sólveig.
„Fyrir gildistöku Schengen-aðild-
ar okkar hafa löggæslumenn fengið
sérstaka fræðslu og þjálfun í al-
mennu landamæraeftirliti og ýmsum
sérþáttum þess. Lögregluskóli ríkis-
ins hefur séð um þessa hlið mála og
m.a. höfum við fengið aðstoð frá
bandarískum lögregluyfirvöldum til
þess að veita fræðslu um fíkniefnaleit
og fleira sem tengist alþjóðlegri
glæpastarfsemi. Samstarfsríki okkar
í Schengen hafa einnig veitt íslensk-
um löggæslumönnum sérstaka þjálf-
un, m.a. í notkun Schengen-upplýs-
ingakerfisins.“
Upplýsingakerfi Schengen
ekki ógn við réttaröryggi
heiðvirðra borgara
– Í öðrum löndum, m.a. í Noregi,
hefur borið töluvert á þeirri gagn-
rýni að upplýsingakerfi Schengen
lúti ekki lýðræðislegri og réttar-
farslegri stjórn og geti gengið gegn
einkalífsvernd og réttaröryggi borg-
aranna. Hvert er þitt álit á þessu og
ert þú þeirrar skoðunar að sett hafi
verið nægilega ströng skilyrði varð-
andi persónuvernd?
„Þetta þarf ávallt að hafa í huga,
en Schengen-ríkin eru öll lýðræðis-
ríki með víðtækri réttarvernd borg-
aranna,“ segir Sólveig.
„Ég tel ekki að Schengen-upplýs-
ingakerfið gangi gegn einkalífsvernd
og réttaröryggi heiðvirðra borgara.
Við höfum nýlega sett okkur nýja og
stranga löggjöf um persónuvernd en
það var einmitt eitt af skilyrðunum
fyrir aðild að Schengen-samstarfinu
að slík löggjöf væri fyrir hendi. Ný
stofnun, Persónuvernd, hefur nú tek-
ið til starfa, en henni er m.a. falið að
hafa eftirlit með því að þeim reglum
sé fylgt.
Við höfum einnig sett sérreglur
um notkun upplýsingakerfisins og
teljum okkur hafa gengið eins vand-
lega frá málum og unnt er,“ segir
hún.
Sólveig kveðst jafnframt vera
mjög ánægð með hvernig til hefur
tekist með undirbúning Íslands fyrir
gildistöku Schengen-samstarfsins
hér á landi. „Ég er eindregið þeirrar
skoðunar að það eigi eftir að verða
okkur til farsældar,“ segir hún.
Sólveig Pétursdóttir dómsmálaráðherra segir Ísland njóta mikils ávinnings af Schengen-samstarfinu
Varnarbandalag gegn brotastarfsemi
Sólveig Pétursdóttir
dómsmálaráðherra.