Morgunblaðið - 22.03.2001, Blaðsíða 30

ERLENT
30 FIMMTUDAGUR 22. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FYRIR skepnurnar er gin- og
klaufaveikin eins og slæm flensa fyr-
ir mannskepnuna. Hún er ekki ban-
væn nema í stöku tilfelli, smitar ekki
fólk og því eru æ fleiri sem spyrja
hvort jafn víðtæk slátrun og nú er
stefnt að sé í raun nauðsynleg. Er
ekki hægt að gera eitthvað annað, til
dæmis að bólusetja dýrin?
Bresku bændasamtökin styðja
ákvörðun ríkisstjórnarinnar, en
meðal óbreyttra meðlima þeirra
eykst gagnrýnin á afstöðu foryst-
unnar. Um helgina ólgaði reiðin í
bændum í Cumbriu, sem hefur orðið
illa úti, því stórtæk slátrun mun
bitna illa á því svæði.
Í gær var sagt frá fyrstu tveimur
staðfestu tilfellunum í Hollandi, sem
talið er að rekja megi til Írlands. Í
gær voru bresku tilfellin um 410, 350
þúsund dýrum hefur verið slátrað,
tæplega 96 þúsund bíða slátrunar en
aðeins 160 þúsund dýrum hefur ver-
ið fargað. Seinagangur yfirvalda við
greiningu, slátrun og einkum við
förgun hræjanna er einnig ákaft
gagnrýndur. Nú er talað um að her-
inn eigi að koma til hjálpar, en
stjórnin hefur verið hikandi að kalla
hann til þó stjórnarandstaðan klifi á
því. En það eru fleiri en bændur, sem
eru örvæntingarfullir. Allir, sem
reka ferðaþjónustu til sveita finna
fyrir lokun sveitanna. En það sverf-
ur einnig að stjórninni. Í gær birti
Guardian skoðanakönnun, sem sýnir
að 52 prósent kjósenda eru hlynnt
því að fyrirhuguðum en óboðuðum
vorkosningum verði frestað.
Stefnt að stóraukinni
slátrun
Í sama streng tekur stjórnarand-
staðan af skiljanlegum ástæðum, en
hingað til hefur Tony Blair forsætis-
ráðherra ekki tekið það í mál. Nick
Brown landbúnaðarráðherra bar
einnig til baka í gær orðróm um að
yfirvöld hefðu vitað um gin- og
klaufaveikitilfelli áður en þinginu
var tilkynnt um þau í febrúar.
Stefnan nú er að slátra öllu fé í
þriggja kílómetra hring frá bæjum,
sem smit er komið upp á. Þetta þýðir
að 300 þúsund kindum verður farg-
að. Það bitnar hrikalega á sveitum
eins og Cumbriu, þar sem tilfellin
eru mörg og landbúnaðarsvæðið
þétt. Þess vegna hefur fyrirhuguð
aðgerð vakið sterkustu viðbrögðin
og mótmælin í Cumbriu. Þar er búist
við að slátrun hefjist ekki fyrr en eft-
ir nokkrar vikur sökum skorts á
mannafla til að slátra og farga hræj-
unum. Þessi sláturlota átti að hefjast
í Skotlandi en hefur verið frestað,
svo óvíst er hver framvindan verður.
Á mánudaginn heimsótti Jim
Scudamore yfirdýralæknir Cumbr-
iu. Búist var við að hann fundaði með
bændum, sem höfðu margir hverjir
keyrt mörg hundruð kílómetra til að
funda með Scudamore. Þegar til
kom hitti hann aðeins embættis-
menn og dýralækna. Skýringin var
sú að hann vildi ekki stefna bændum
saman vegna smithættu, en ákvörð-
unin vakti samt sem áður mikil við-
brögð bænda, því margir eru ösku-
reiðir yfir ráðstöfunum og því sem
þeir telja sambandsleysi við bændur.
Gin- og klaufaveikin ógnar öllum
klaufdýrum, en leggst misþungt á
dýrin.
Verst fara kýr út úr veikinni, því
þær verða nytjalitlar á eftir, hættir
við að missa kálfa eða verða geldar.
Kýr, sem hafa fengið veikina verða
bóndanum því til lítillar gleði á eftir.
Kindur verða hins vegar fyrir
minni skakkaföllum, en eru slæmir
smitberar, því einkennin eru lúmsk.
Því er erfitt að greina sjúkdóminn í
þeim, erfiðara en í öðrum skepnum,
en um leið er meiri hætta á að sauðfé
beri smit í önnur dýr. Faraldurinn
nú uppgötvaðist í kringum 20. febr-
úar og þá í kindum. Getgátur eru
uppi um að sjúkdómurinn hafi í raun
komið upp í janúar, en ekki uppgötv-
ast fyrr einmitt vegna þess að hann
kom upp í sauðfé, sem er lúmskir
smitberar. Það gæti líka útskýrt öra
útbreiðslu sjúkdómsins, en það
skortir heldur ekki á samsæriskenn-
ingar um að yfirvöld hafi þagað leng-
ur en góðu hófu gegndi.
Af hverju ekki
bólusetning?
Fullyrðingar yfirvalda um að þau
hafi tök á útbreiðslunni stangast á
við að tilfellin hafa aldrei verið fleiri
en allra síðustu daga. Fyrirhuguð
stórslátrun vekur mikla reiði. Víða
hafa bændur lagt fé og fyrirhöfn í að
rækta upp góð kyn og áratuga vinna
við það fer nú víða til spillis. Því
spyrja æ fleiri hvort ekki sé rétt að
hugleiða aðrar aðgerðir en að slátra
fé í stórum stíl þegar það hefur verið
reynt án árangurs í mánuð.
Stuðningsmenn slátrunar segja að
þetta sé eina leiðin, sem hafi reynst
vel hingað til. Þessi leið hafi verið
farin 1981, þegar veikin kom upp, en
náði ekki að verða að faraldri og
þetta hafi á endanum, eftir átta mán-
uði, bundið enda á faraldur áranna
1967–1968.
Í skýrslu ónefnds dýralæknis, sem
Guardian segir frá í fyrradag, koma
hins vegar fram önnur sjónarmið.
Um núverandi stefnu segir að sjúk-
dómurinn sé einfaldlega of smitandi
við breskar aðstæður, þar sem
skepnurnar séu þétt á ákveðnum
svæðum. Smitið þrífst vel í kulda og
raka eins og nú er og greining sjúk-
dómsins, slátrun dýra og förgun taki
allt að viku, sem um leið skapi
gróðrarstíu smits og nýjar smitleið-
ir, því veiran er veldur sjúkdómnum
getur borist með vindum.
Eins og fleiri hafa bent á undan-
farið er í skýrslunni sagt að þegar
faraldurinn gangi yfir sé ómögulegt
að segja hvenær honum skjóti næst
upp.
Eins og með flensu eru margir
stofnar af veirunni og þó Bretar hafi
sloppið við gin- og klaufaveikina í tvo
áratugi megi það fremur þakka
heppni en markvissum aðgerðum.
Í skýrslunni er ályktað sem svo að
of lítið sé vitað um smit og smitleiðir
í sauðfé, svo ekki sé hægt að álykta
að slátrun á 3 kílómetra belti dugi til
að sporna við útbreiðslu. Reynslan
annars staðar sýni að sjúkdómurinn
deyi út af sjálfu sér.
Niðustaðan er að eindregið er
mælt með bólusetningu, sem sam-
fara slátrun smitaðra dýra, hafi
reynst besta ráðið í þeim heimshlut-
um, þar sem veikin er landlæg. Í
skýrslunni eru nefnd ýmis dæmi um
hvernig megi fara að við bólusetn-
ingu.
Pólitísk ólga
Mótrökin við bólusetningu hafa
verið að með bólusetningu sé ekki
hægt að greina milli smitaðra dýra
og bólusettra dýra og því muni ekki
fást útflutningsleyfi. Í skýrslunni,
sem Guardian vitnar í, er hins vegar
bent á að með bólusetningu og
slátrun muni það hugsanlega aðeins
taka þrjá mánuði og í mesta lagi tólf
að uppfylla skilgreiningu um smit-
leysi.
Bólusetning er kostnaðarsöm að-
gerð en á hinn bóginn hlýst ærinn
kostnaður af veikinni sjálfri. Það er
alltof þröngt sjónarhorn að huga að-
eins að hvað veikin kostar bændur,
því ferðamannaiðnaður á stórum
svæðum er hreinlega í dái þessar
vikurnar og mikil skelfing í þeim
geira ef páskarnir, sem eru gríðar-
legur ferðatími í Bretlandi, detta út.
Þegar hefur verið talað um að tap-
ið af veikinni nemi um átta milljörð-
um punda, en ársframleiðsluverð-
mæti bresks landbúnaðar er 7,6
milljarðar, svo það er tap annars
staðar, sem munar um. Fjölmiðlar
birta stöðugt myndir og fréttir af
auðum sveitaþorpum og mannlaus-
um göngustígum til sveita.
Það er ekki síst af þessum ástæð-
um, sem örvæntingin til sveita er svo
mikil. Það eru mun fleiri en bændur,
sem finna fyrir lokun sveitanna. Og
afkoma margra bænda er einnig
samtvinnuð ferðamennsku, því
margir þeirra reka gistiheimili, mat-
sölu og afurðasölu heima á bæjum af
mikilli hugmyndaauðgi og bæta
þannig bæði við eigin afkomu og fjöl-
breytni þess sem breskar sveitir
hafa upp á að bjóða.
Pólitísk ólga af völdum faraldurs-
ins gerist nú æ meiri. Það liggur í
loftinu að Blair hafi stefnt að kosn-
ingum 3. maí að undangenginni
stuttri en snarpri kosningabaráttu,
en stjórnarandstaðan, undir forystu
William Hague, leiðtoga Íhalds-
flokksins, gerir sitt til að ýta undir
frestun. Enn bendir ekkert til að
Blair sé áfjáður í frestun, enda óvíst
hver framvindan verður, ef kosning-
um verður frestað nú.
Deilt um hvernig bregðast eigi við gin- og klaufaveikifaraldrinum í Bretlandi
Er annað
til ráða en
slátrun?
Eftir því sem örvænting bænda og
aðila í ferðaiðnaði eykst vegna gin- og
klaufaveikinnar efast margir um að
stórslátrun eins og nú er stefnt að leysi
allan vanda, segir Sigrún Davíðsdóttir.
AP
Embættismenn úr breska landbúnaðarráðuneytinu skoða hræ nautgripa sem ráðgert er að brenna í Cumbriu.
Nautgripunum var slátrað vegna þess að þeir höfðu sýkst af gin- og klaufaveiki.