Morgunblaðið - 22.03.2001, Blaðsíða 39

SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. MARS 2001 39
Kringlukast
Verð ‘Aður Kringlukast
Bedouin toppur 3.995 2.049
Bedouin pils 7.499 3.799
Rosa
Blússa 4.599 3.449
Kjóll 7.499 5.749
Pils 6.899 3.450
áður Kringlukast
Fullt af öðrum góðum tilboðum
Kringlunni & Laugavegi 66
EITT ár er nú liðið frá því að
ákveðið var að sameina sjúkrahúsin í
Reykjavík, þ.e. ríkisspítala og Sjúkra-
hús Reykjavíkur. Þetta var gert 3.
mars með útgáfu reglugerðar nr. 127/
2000 þar að lútandi. Á þessu ári hefur
sameiningin vakið fjöl-
margar áleitnar spurn-
ingar sem snerta starf
spítalans vegna skyldna
við sjúklinga, stöðu
starfsmanna, kennslu-
hlutverk og rannsóknar-
starfsemi. Aðrar spurn-
ingar og ekki síður
brennandi varða framtíð
sjúkrahússins í heild. Í
fjórum greinum er ætl-
unin að varpa nokkru
ljósi á aðkallandi mál í
starfsemi Landspítala –
háskólasjúkrahúss sem
er stærsta fyrirtæki
landsins miðað við fjölda
starfsmanna. Það eru
tímamót í starfsemi þess-
arar mikilvægu stofnunar og full þörf
á opinberri umræðu um rekstur
hennar, framtíð og uppbyggingu.
Framtíð spítalans
snertir alla landsmenn
Landsmenn vilja hafa góða heil-
brigðisþjónustu á alþjóðlegan mæli-
kvarða og greiðan aðgang að henni.
Það er því eðlilegt og jafnframt nauð-
synlegt að þeir taki virkan þátt í um-
ræðu um hvert eigi að stefna með
þessa starfsemi. Síðastliðinn áratug
hefur margt í samfélaginu breyst og
flest til hins betra. Lögmál markaðs-
samkeppni hafa fengið aukið gildi og
opinber starfsemi sem laut oft stífu
regluverki hefur ekki síður tekið
miklum breytingum. Þessi nýju við-
horf hafa þó enn ekki náð mikið til
heilbrigðisþjónustunnar.
Landspítali – háskólasjúkrahús
stendur nú á krossgötum. Það kemur
fram í fjórum atriðum að minnsta
kosti, (1) framtíðaruppbyggingu spít-
alans og staðsetningu hans á höfuð-
borgarsvæðinu; (2) hlutverki spítal-
ans sem mennta- og rannsóknar-
stofnunar, þannig að hann standi
undir því að kallast háskólasjúkra-
hús; (3) skipulagi spítalans, þannig að
hann gegni sem best skyldum sínum
við sjúklinga og (4) hvaða tilhögun í
rekstri og fjármögnun spítalans hent-
ar best til að uppfylla kröfur um bæði
hagkvæman rekstur og óheftan að-
gang sjúklinga að þjónustunni.
Staðsetning
Í skipulagi höfuðborgarsvæðisins
skiptir staðsetning á helsta sjúkra-
húsi landsins verulegu máli. Nú er
Landspítali – háskólasjúkrahús á um
20 stöðum, flestir eru í Reykjavík og
nágrenni en einnig austur í Rangár-
vallasýslu. Kjarnastarfsemin er
vissulega í Reykjavík og nágrenni,
þ.e. við Hringbraut, í Fossvogi, á
Kleppi, Landakoti og Vífilsstöðum.
Það er ótvíræð stefna stjórnenda
spítalans að þjappa starfseminni sam-
an, einkum þeirri sem er fjárfrekust
og krefst mestrar tækni- og sérþekk-
ingar. Þetta á við starfsemina í Foss-
vogi og við Hringbraut. Með sama
hætti er það viðhorf stjórnenda spít-
alans að þann hluta starfseminnar
sem fremur telst til félagsmálaþjón-
ustu eigi að færa í hendur annarra,
opinberra aðila eða einkaaðila.
Meginrök sameiningar spítalanna
voru þau að sérhæfing efldist, hag-
ræðing næðist í rekstri og að spítal-
inn yrði betur hæfur til að takast á við
aukið starf vegna fjölgunar aldraðra
og flutnings fólks á höfuðborgar-
svæðið. Öll eru þessi rök góð og gild
en hvaða forsendur
þurfa að vera fyrir
hendi til þess að mark-
mið sameiningarinnar
náist?
Sjúkrahús í takt
við tímann
Að margra áliti væri
æskilegt að spítalinn
starfaði sem mest í
einu nýju húsi þar sem
sérhæfing og verka-
skipting fengi best
notið sín. Sérgreinar
væru þá ekki dreifðar
á tvo staði eða fleiri og
tvíverknaður í rekstri
sem því fylgir hyrfi.
Það eru einnig gild rök
að núverandi hús við Hringbraut og í
Fossvogi eru reist við aðrar aðstæður
en nú gilda og eru að ýmsu leyti
óheppileg. Þannig hafa aðferðir og
aðstaða til lækninga tekið stakka-
skiptum. Kröfur fólks og réttur sam-
kvæmt nýlegum sjúklingalögum hef-
ur aukist verulega og oft þarf að
leggja í kostnaðarsamar breytingar
til þess að mæta þeim, til dæmis vilja
sjúklingar einbýli eða fábýli á legu-
deildum og starfsfólk þarf bætta að-
stöðu til umönnunar og aukið rými
fyrir búnað og áhöld.
Á sjúkrahúsinu spyr starfsfólk
hvort byggt verði upp við Hring-
braut, í Fossvogi eða á Vífilsstöðum.
Svarið liggur ekki fyrir. Ákvörðunin
er stór og nauðsynlegt að stjórnvöld
ríkisins og Reykjavíkurborgar og al-
menningur allur hafi á henni skoðun.
Með réttu þarf að hugsa málið 30 til
50 ár fram í tímann til þess að sæmi-
legrar framsýni sé gætt. Stjórnar-
nefnd Landspítala – háskólasjúkra-
húss leitaði ráða hjá sænskum
arkitektum sem hafa reynslu af
skipulagi og uppbyggingu háskóla-
sjúkrahúsa. Meginrök sænsku arki-
tektanna eru að sjúkrahús eigi að
vera í hringiðu mannlífsins og hluti af
miðborgarstarfi. Að þeirra mati á að
stefna að uppbyggingu spítalans ann-
aðhvort í Fossvogi eða við Hring-
braut. Landrými er nægjanlegt á
hvorum stað, að því gefnu að Hring-
braut verði flutt og framtíðarspítalan-
um tryggð góð tengsl við greiðfærar
samgönguæðar. Sjúkraþjónustan er í
auknum mæli að verða göngu- og
dagdeildastarfsemi og dvöl á sjúkra-
húsi að sama skapi skemmri. Sænsku
arkitektarnir telja að uppbygging á
Vífilsstöðum samræmist ekki þessum
viðhorfum.
Danskir ráðgjafar hafa verið að
leggja mat á líklega húsnæðisþörf
spítalans til skemmri tíma eða næstu
20 ára. Þörfin er metin út frá þróun
íbúafjölda, breytingum í lækningum,
sífellt styttri dvalartíma sjúklinga á
sjúkrahúsi og þeim stöðlum sem al-
mennt er miðað við í ný- eða endur-
byggðum sjúkrahúsum á Norður-
löndum. Dönsku ráðgjafarnir skila 3.
apríl næstkomandi tillögum um
hvernig húsnæði spítalans verði best
nýtt næstu árin.
Framtíðarsýn fyrir árslok
Úr þessum efnivið þurfa stjórnvöld
og stjórnendur spítalans að móta til
framtíðarstefnu um uppbyggingu
Landspítala – háskólasjúkrahúss. Að
því leyti skiptir mestu máli að heil-
brigðisyfirvöld og borgaryfirvöld
ásamt stjórnendum sjúkrahússins
taki afstöðu í málinu og myndi sér
stefnu. Slík framtíðarsýn var síðast
mótuð að þessu leyti fyrir Landspít-
alann við Hringbraut á áttunda ára-
tugnum með svokallaðri Weeks-áætl-
un. Gera verður ráð fyrir því að vel
ígrunduð stefnumörkun taki nokkurn
tíma. En með markvissri vinnu mætti
nálgast niðurstöðu fyrir lok þessa árs.
Uppbygging spítalans er langtíma-
verkefni og öllum ljóst að þær eignir
sem þegar hafa risið verður að nýta
enn um sinn. Hafa verður hugfast að
verið er að reisa nýjan barnaspítala
við Hringbraut og þar verða höfuð-
stöðvar barnalækninga í næstu fram-
tíð. Undirbúningur stefnumörkunar
og nýbygging, einkum ef reistur yrði
nýr spítali á einum stað, tæki 6 til 8 ár,
þ.e. ákvörðun, hönnun, skipulag og
byggingartími. Því má öllum vera
ljóst að Landspítali – háskólasjúkra-
hús verður að mestu í núverandi hús-
næði næstu árin.
Hvað er framundan?
Þótt veigamikil verkefni séu fram-
undan við að móta spítalanum framtíð
til langs tíma þá eru einnig aðkallandi
viðfangsefni núna. Margt af því sem
gert er nú hefur veruleg áhrif á fram-
tíðina. Stjórnendur spítalans kapp-
kosta að gera ekki breytingar sem
hindra, hvað þá fara gegn, skynsam-
legri þróun til langs tíma.
Starfsmenn spítalans reka þétt á
eftir ákvörðunum um framtíðina.
Nauðsynlegt er að ljúka sem fyrst
sameiningu sérgreina og annarri
verkaskiptingu í aðalbyggingum spít-
alans við Hringbraut og í Fossvogi.
Framkvæmdastjórn hefur nú ákveðið
að sameina taugalækningar, lungna-
lækningar og smitsjúkdómalækning-
ar í Fossvogi, krabbameinslækningar
og blóðmeinafræði við Hringbraut og
að aðalstöðvar endurhæfingarþjón-
ustu verði á Landspítala Grensási.
Tilkoma nýs barnaspítala haustið
2002 verður mikil framför og leyfir
sameiningu og endurskipulagningu
hverrar sérgreinarinnar af annarri í
aðalbyggingunum við Hringbraut og í
Fossvogi.
Enn fremur þarf að ákveða hvar
slysa- og bráðaþjónusta spítalans
verði. Af faglegum og rekstrarlegum
ástæðum hlýtur bráðaþjónustan að
eiga að vera sem mest á einum stað.
Aðstaða slysadeildarinnar í Fossvogi
er bágborin og leyfir ekki aukið álag
að óbreyttu enda eru endurbætur þar
forgangsverki á næsta ári. Með sama
hætti er augljóst að aðstæður við
Hringbraut leyfa naumast að
óbreyttu að sameina starfsemina þar.
Ætlunin er að ákveða tilhögun slysa-
og bráðastarfseminnar fyrir lok apríl
þegar fyrir liggur nauðsynleg undir-
búningsvinna.
SJÚKRAHÚS
FRAMTÍÐARINNAR
Magnús
Pétursson
Fjölmargar áleitnar spurningar, sem snerta starf
spítalans, hafa vaknað á þessu eina ári sem liðið er
frá því ákveðið var að sameina sjúkrahúsin í
Reykjavík. Í þessari fyrstu grein af fjórum fjallar
Magnús Pétursson um aðkallandi mál í starfsemi
Landspítala – háskólasjúkrahúss.
Höfundur er forstjóri Landspítala –
háskólasjúkrahúss.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Af faglegum og rekstrarlegum ástæðum hlýtur bráðaþjónustan að eiga
að vera sem mest á einum stað, segir greinarhöfundur. Aðstaða slysa-
deildar í Fossvogi er bágborin og leyfir ekki aukið álag að óbreyttu.