Morgunblaðið - 25.04.2001, Blaðsíða 33

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. APRÍL 2001 33
Forsætisráðherra
hefir nýlega sýnt af sér
þá ábyrgð að færa
Flateyringum í eigin
persónu afganginn af
söfnunarfénu vegna
snjóflóðanna 1995.
Skilanefnd söfnunar-
fjárins hafði reynzt
„Vanskilanefnd“ og
haldið eftir undan út-
hlutuninni til Flateyr-
inga rúmlega tvöföldu
myndarlegu framlagi
Færeyinga eða um 60
milljónum. Eftir 5 ár
hefir stjórnvöldum nú
loksins skilizt að ekki
var stætt á að skila
ekki söfnunarfé Færeyinga og til að
friða eigin samvizku var framlagið
vel tvöfaldað með heimildarlausri að-
stoð úr ríkissjóði, sem kemur sér ef-
laust vel á Flateyri.
En vandamálin á Flateyri hafa
ekki enn verið leyst. Síðasta verkefni
hreppsnefndar Flateyrarhrepps
(fyrir sameininguna við Ísafjarð-
arbæ 1996) var að fela verkfræðistof-
unni VST hf. hönnun snjóflóðavarna
ofan Flateyrar, en bjálfarnir hjá
VST réðu norska kollega sína NGT
(Norsk Geoteknisk Institutt, sem
síðan hafa fengið heitið Norske Gale
Idioter) til aðstoðar við verkefnið.
Saman gengu fulltrúar VST og NGT
150 metra upp á Eyrarhrygg í snjó-
lausum marzmánuði 1996 og ákváðu
þar að snjóflóðahættan stafaði af
snjóflóðum frá Eyrarfjalli milli
Skollahvilftar og Innra-Bæjargils,
en þarna hafa aldrei fallið snjóflóð
svo að heitið geti og því stafaði Flat-
eyri engin hætta þaðan. Síðan sett-
ust þeir niður við teikniborð sín og
teiknuðu varnirnar, 1.600 metra
langa snjóflóðagarða með forminu A.
Þeir eru staðsettir á bezta bygging-
arsvæði Flateyrar og eyðileggja það.
Engu skipti þótt staðkunnugir menn
mótmæltu tillögunum. Hönnuðirnir
kynntu síðan tillögur sínar á opnum
borgarafundi á Flateyri í byrjun
maímánaðar 1996 og kröfðust þess
að tillögur þeirra yrðu þar sam-
þykktar, að öðrum kosti yrði ekkert
gert í snjóflóðavörnum fyrir byggð-
ina. Sömu hótunum beittu þeir einn-
ig þingmanninn, Einar Odd Krist-
jánsson á Sólbakka, með þeirri
viðbót að hann ætti mest undir því að
bætt yrði úr snjóflóðavörnum á
svæðinu. Þótt bæði tillögurnar og
hótanirnar væru algjört bull, sluppu
þeir með að fá þetta samþykkt, fyrst
af hreppsnefnd Flateyrarhrepps og
síðar af bæjarstjórn Ísafjarðarbæj-
ar. Ekki stóð heldur á samþykki
Skipulagsstjóra ríkisins, Snjóflóða-
varna Veðurstofunnar, umhverfis-
ráðuneytisins og umhverfisráðherra,
sem illu heilli var þá Guðmundur
Bjarnason, auk nokkurra sérgreina-
stofnana, sem allt var rekið áfram
sem ein hjörð væri.
Snjóflóðahætta á Flateyri stafar
frá tveim hættulegum giljum, hvoru
sínum megin byggðarinnar. Nokkur
hætta stafar af snjóflóðum frá svo-
nefndu Innra-Bæjargili, sem er að
mestu vestan byggðarinnar. Þar var
einfalt að gera um 200 m langan
leiðigarð neðan gilsins og beina snjó-
flóðunum niður yfir Eyrarhjallana
og til sjávar í Eyrarbót. Miklu stærri
og hættulegri eru snjóflóð úr Skolla-
hvilft, austan Flateyrar, en fram-
burður úr henni hefir byggt upp
mikinn hrygg, Eyrarhrygg, neðan
hennar. Það var ávalinn á þessum
hrygg, sem beindi snjóflóðinu ofan á
Flateyri. Snjóflóð úr Skollahvilft
falla í fullri stýringu um þröngan
gilkjaft og augljóst var öllum kunn-
ugum að úrlausnarefnið var að halda
stýringu á þeim með því að opna
þeim braut í miðjum Hryggnum
beint til sjávar austan Króksins þar
sem þau yllu engum skaða. Hönn-
uðirnir ákváðu hins vegar að byggja
snjóflóðagarðana ofan byggðar á
Flateyri og hleypa snjóflóðunum inn
yfir byggðina frá báðum giljunum.
Þetta hefir frá upphafi verið lítið
skynsamlegt og bæði
snjóflóðagilin eru enn
ófrágengin. Er enginn
ábyrgur fyrir ruglinu?
Snjóflóðagarðarnir
ofan Flateyrar hafa nú
staðið í 5 ár og lækkað
um u.þ.b. 2 metra og
munu halda áfram að
lækka. Þeir eru þannig
engin varanleg lausn,
heldur aðeins spjöll á
staðnum. Snjóflóð úr
Skollahvilft féll á aust-
urhlíð varnargarðsins
1998. Það mældist
nokkra sentimetra frá
efri brún hans og féll
langleiðis niður í báta-
höfnina því að varnargarðurinn er
ranglega staðsettur. Hvað gerist
næst? Svonefndar Snjóflóðavarnir
Veðurstofunnar hafa aldrei gert
neina athugasemd við tillögur
„hönnuðanna“. Aðeins á Siglufirði og
í Seyðisfirði hafa heimamenn getað
stöðvað vitfirringuna og getað fengið
tillögunum breytt. Það fékkst ekki á
Flateyri með augljósum og hörmu-
legum afleiðingum. Heimsókn for-
sætisráðherra til Flateyrar nú sýnir
væntanlega að stjórnvöld vilja sýna
málefnum byggðarinnar skilning, en
frumkvæði heimamanna er forsenda
þess að eitthvað verði gert til bjarg-
ar þessum málum.
Eftirmálin á
Flateyri
Ønundur
Ásgeirsson
Höfundur er fyrrverandi forstjóri.
Snjóflóð
Snjóflóðahætta á Flat-
eyri, segir Ønundur
Ásgeirsson, stafar frá
tveim hættulegum gilj-
um, hvoru sínum megin
byggðarinnar.
FRÁ ÞVÍ að George
W. Bush tók við emb-
ætti Bandaríkjaforseta
hefur hann gengið
hratt og örugglega til
verks á vettvangi um-
hverfismála og einbeitt
sér að því að nema úr
gildi ýmislegt sem til
bóta horfði í banda-
rískri umhverfisvernd.
Mesta athygli um-
heimsins hefur þó vak-
ið yfirlýsing forsetans
um Kyoto-bókunina.
Hið rétta pólitíska
andlit Texas-búans
Bush er komið í ljós.
Það að forseti Banda-
ríkjanna sé ekki umhverfisverndar-
sinni kemur í sjálfu sér ekki á óvart,
en hins vegar vekur það athygli
fréttaskýrenda að í kosningabarátt-
unni í Bandaríkjunum á liðnu ári
talaði frambjóðandinn Bush með
öðrum hætti en forsetinn Bush hef-
ur gert fyrstu 100 daga sína á valda-
stóli.
Bush telur ekki þörf á því að
Bandaríkin undirgangist alþjóðleg-
ar skuldbindingar til þess að draga
úr losun gróðurhúsalofttegunda
(GHL). Hann vill afmá undirskrift
Bandaríkjastjórnar við Kyoto-bók-
unina og segist ekki treysta sér til
þess að grípa til neinna aðgerða sem
gætu veikt stöðu bandarískra fyr-
irtækja, eins og það er orðað. Þessi
afstaða forseta Bandaríkjanna er
ekki einungis áfall fyrir hið langa og
stranga ferli sem kennt hefur verið
við Kyoto, heldur gefur hún skýrt til
kynna að Bush telur alþjóðlegt sam-
starf um að draga úr losun GHL
ekki fyrirhafnarinnar virði.
Frjálsir umhverfissóðar
Leiðtogar Evrópuríkja hafa
margir brugðist harkalega við
óábyrgum málflutningi Bandaríkja-
forseta, enda full ástæða til. Losun
GHL af mannavöldum er alvörumál.
Um það vitna rannsóknir tvö þús-
und vísindamanna frá 100 löndum,
rannsóknir sem leggja grunninn að
niðurstöðum fjölþjóð-
legrar vísindanefndar
um loftslagsbreytingar
(IPCC) sem starfar á
vegum Sameinuðu
þjóðanna. Nýjustu nið-
urstöður þeirrar
nefndar benda til þess
að hitastig á jörðinni
geti hækkað um 1,4 til
5,8 gráður á Celsíus á
þessari öld. Slíkar
hitabreytingar hefðu
geigvænlegar afleið-
ingar á lífsskilyrði og
búsetu milljóna jarðar-
búa. Menn sem skella
skollaeyrum við hugs-
anlegum afleiðingum
hlýnunar loftslags á jörðinni eru að
taka gífurlega áhættu, reyndar ekki
á eigin kostnað, heldur á kostnað
komandi kynslóða. Það kann að
þjóna skammtímahagsmunum
Bandaríkjaforseta að standa vörð
um frelsi Bandaríkjanna til þess að
losa fjórðung allra GHL sem frá
mannkyninu koma. En sú stefna
stríðir ekki bara gegn Kyoto-bók-
uninni heldur einnig gegn anda Ríó-
ferlisins sem hófst fyrir tæpum ára-
tug.
Ísland og regn-
hlífarhópurinn
Í samningaviðræðum um Kyoto-
bókunina hafa stjórnvöld hér á landi
setið í óformlegum ríkjahópi sem
nefndur hefur verið regnhlífarhóp-
urinn. Þannig var það einnig á
sjöttu aðildarríkjaráðstefnu lofts-
lagssamningsins í Haag í nóvember
sl. Í hópnum er Ísland m.a. í félags-
skap Bandaríkjanna, Ástralíu, Nor-
egs og Japans en öllum sem fylgst
hafa með samningaviðræðunum er
ljóst að Bandaríkin hafa ætíð verið
leiðandi afl í hópnum. Í því ljósi og
þeirra yfirlýsinga sem að ofan er
getið, hljóta stjórnvöld hér á landi
að staldra við og huga betur að
félagsskapnum. Eða hvað? Telja ís-
lensk stjórnvöld sig e.t.v. eiga best
heima undir regnhlífinni með Bush
Bandaríkjaforseta í samningavið-
ræðum um að draga úr losun GHL
af mannavöldum? Er það hinn
ákjósanlegi félagsskapur fyrir
heimsmeistarana í nýtingu endur-
nýjanlegra orkugjafa? Við þeirri
spurningu þurfa umhverfis- og ut-
anríkisráðherrar Íslands að eiga
skýrt pólitískt svar.
Undir regnhlífinni með
Bush Bandaríkjaforseta?
Þórunn
Sveinbjarnardóttir
Umhverfismál
Afstaða forseta Banda-
ríkjanna er áfall fyrir
hið langa og stranga
ferli, segir Þórunn
Sveinbjarnardóttir,
sem kennt hefur verið
við Kyoto.
Höfundur er þingkona
Samfylkingarinnar.
Gjafavara – matar- og kaffistell .
All ir verðflokkar.
- Gæðavara
Heimsfrægir hönnuðir
m.a. Gianni Versace.
VERSLUNIN
Laugavegi 52, s. 562 4244.