Morgunblaðið - 25.04.2001, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. APRÍL 2001 35
r og búið
nni. Síðan
kið vex úr
ggja og þá
einhvers-
með jafn-
di sig hafa
ð búsetu
pbyggingu
mín per-
nu,“ segir
ka í Hafn-
itarfélög á
ví leyti að
grunni og
ættir langt
efur verið
. Í Hafn-
ðum fyrir
sum, ein-
parhúsum
ur úthlut-
ðir á Ás-
n við fyrri
ðir fyrir
gja
æjarstjóri
gar skrif-
i úthlutun
ar hafi sú
990 að al-
u byggja í
g þá skipti
kostað að
rlóðir fyr-
Þetta hafa
pi við og
undan en
a hér líka
bæjarbúa,
að flytja
g hef aldr-
0 nýir íbú-
kið til ungt
abyggðum
r á sínum
ar. Hann
sé sú að
a til þess
nda þeim
eynum að
menn hafi
ðan hvort
kki á. Það
mkomulag.
neinn sem
ð aftur og
nbýlishús
a að ein-
staklingar ganga fyrir byggingar-
fyrirtækjum, sem yfirleitt sækja um
allar lóðir þegar allt selst. Í Kópa-
vogi er nú verið að skipuleggja 5.000
manna hverfi á Vatnsenda og segist
Sigurður vonast til að farið verði út í
fyrsta áfanga á því svæði í byrjun
næsta árs.
Ekki sáttir við að draga
úr hópi umsækjenda
Guðjón E. Friðriksson, bæjarrit-
ari í Garðabæ, segir engar skráðar
reglur til um úthlutun lóða í Garða-
bæ en menn hafi litið til þess að taka
mið af vinnureglum sem leiða má af
meginreglum stjórnsýslunnar. Bæj-
arráð fer yfir umsóknir og tekur
ákvörðun um úthlutun lóða. Í um-
sóknum er farið fram á að menn gefi
upp tekjur og eignastöðu en ekki er
farið fram á greiðslumat.
„Við látum síðan lista þetta upp og
síðan er farið yfir hverja umsókn
með tilliti til þess hverjir teljast geta
fjármagnað venjulegar byggingar-
framkvæmdir. Síðan lítum við á fjöl-
skyldustærð, hvort ástæða sé til þess
að taka t.d. hjón fram yfir einstak-
ling og þá hjón með börn kannski
fram yfir aðra. Svo lítum við á hvort
viðkomandi hafi sótt um lóð áður eða
fengið lóð áður. Við lítum á búsetu
manna, menn verða að vera íslenskir
ríkisborgarar og síðan eru einhverj-
ar EES-reglur sem ekki hefur þurft
neitt sérstaklega að skoða.“
Aðspurður hvort Garðbæingar
gangi fyrir við úthlutun lóða sagði
Guðjón að litið væri á alla umsækj-
endur sem eina stærð og að fyrst og
fremst væri litið til fjárhagsstöðu og
fjölskyldustærðar umsækjenda. „Síð-
an er farið yfir umsóknir í bæjarráði
og menn meta það bara hverjir eigi að
fá úthlutun í hvert skipti. Yfirleitt er
ein tillaga lögð fram að lokum og hún
þá samþykkt þegar meta á þá sem
standa jafnfætis. Menn hafa farið í
gegnum þá umræðu að draga út um-
sækjendur en eru ekki sáttir við þá
aðferð,“ segir Guðjón.
Verktakar sjá um uppbygg-
ingu og sölu lóða
Í Garðabæ á eftir að úthluta 40
lóðum í viðbót í Ásahverfi á Hrauns-
holti sem væntanlega verða auglýst-
ar í haust. „Þá verður spurning
hversu margar umsóknir berast og
hvort menn hugi að því að hafa skýr-
ari reglur um einhverja þessa þætti,
t.d. að menn leggi fram greiðslumat.
Síðan munum við ekki úthluta lóðum
í mörg herrans ár, því næst verður
uppbygging hverfa í Arnarnesvogi
og það sjá verktakar um.“
Lítið hefur reynt á að velja um-
sækjendur um byggingarlóðir á Sel-
tjarnarnesi og Bessastaðahreppi,
enda eru flestar lóðir þar eignarlóðir
sem ganga kaupum og sölum. Gunn-
ar Valur Gíslason, sveitarstjóri
Bessastaðahrepps, segir að engin
lóðaúthlutun hafi farið fram í sveit-
arfélaginu um langt skeið. „Sá hátt-
ur hefur verið hafður á að verktaka-
fyrirtæki hafa keypt jarðir og byggt
eftir skipulagi sem við höfum gert.
Við vorum síðast með úthlutun lóða
1997 og þá var engin ásókn sem kall-
aði á hlutkesti eða slíkt enda var þá
nægt framboð á lóðum.“ Að sögn
Gunnars hefur verktaki keypt jörð-
ina Kirkjubrú á Álftanesi og standa
nú yfir samningaumleitanir við hann
um ákveðna uppbyggingu og upp-
byggingarhraða. „Það kann að vera
að það verði næsta hverfi en þá kem-
ur ekki til kasta sveitarfélagsins að
úthluta lóðum.“
Sigurgeir Sigurðsson, bæjarstjóri
Seltjarnarnesbæjar, segir að allar
lóðir séu eignarlóðir á Seltjarnarnesi
sem gangi kaupum og sölum til
þeirra sem greiða hæsta verðið.
Einu lóðirnar sem eftir eru í bænum
eru á gamla Ísbjarnarsvæðinu. Ver-
ið er að skipuleggja það svæði og
segir Sigurgeir að búast megi við á
bilinu 80 til 100 lóðum á því svæði.
fuðborgarsvæðinu
vík dreg-
kjenda
ni Sæberg
ogi.
höf-
aðar
arð-
son
ga á
andi
ÞETTA er í annað sinn semEfnahags- og framfara-stofnunin, OECD, gerirúttekt á stöðu umhverfis-
mála á Íslandi. Í skýrslunni eru
metnar þær framfarir sem orðið
hafa á sviði umhverfismála síðan
fyrri úttekt OECD á framkvæmd
umhverfismála var gerð árið 1993,
og hvernig Ísland hefur staðið við
markmið sín heima fyrir og við al-
þjóðlegar skuldbindingar. Skýrslan
er byggð á viðmiðum varðandi ár-
angur í umhverfismálum og efna-
hagslegri skilvirkni. Yfirmaður um-
hverfisdeildar OECD, Joke
Waller-Hunter kynnti skýrsluna á
fundi með Siv Friðleifsdóttur um-
hverfisráðherra í gær.
Þrátt fyrir það hversu strjálbýlt
landið er gera ýmis mengunar-
vandamál engu að síður vart við sig
segir í skýrslunni. Draga þarf úr
mengun vatns af völdum þéttbýlis og
landbúnaðar, bæta meðhöndlun
sorps, auka jarðvegs- og náttúru-
vernd og hafa hemil á útstreymi loft-
tegunda af völdum aukinnar umferð-
ar á vegum. „Þessi viðfangsefni
endurspegla öðru fremur ónógan
styrk á innra skipulagi umhverfis-
mála ásamt breytingum á neyslu-
venjum sem tengjast auknum
tekjum einstaklinga á síðustu árum,“
sagði Joke.
Löggjöf hefur verið bætt
Það er engu að síður mat stofn-
unarinnar að umhverfisráðuneytið
hafi aukið mikið verksvið sitt og lög-
gjöf hafi verið verulega bætt, bæði
umhverfislöggjöf vegna aðildar Ís-
lands að Evrópska efnahagssvæðinu
sem og löggjöf sem tengist landi og
er rammi að stjórnun á auðlindum
lands og miðhálendi landsins. Miklar
framfarir hafa einnig orðið varðandi
mat á umhverfisáhrifum og í skipu-
lagsmálum.
„Ríkið hefur tekið á sig mikinn
kostnað við að taka upp umhverfis-
löggjöf Evrópusambandsins, en í
mörgum sveitarfélögum hefur
smæð, fjárskortur og hugsanlegir
hagsmunaárekstrar tafið fram-
kvæmd hennar. Í iðnaði er nýlega
farið að nota frjálsa samninga, um-
hverfisstjórnun og framkvæma um-
hverfisúttektir. Beitt hefur verið
hagstjórnartækjum í nokkrum mæli,
t.d. í sjávarútvegi og við meðferð
spilliefna, en fyrir hendi er svigrúm
til að auka notkun þeirra t.d. með
mengunar- og neytendagjöldum fyr-
ir umhverfisþjónustu. Þörf er á mæl-
anlegum markmiðum í framkvæmd
stefnumótunar og umhverfismál-
um,“ segir í skýrslunni.
Vatn á og við Ísland er almennt
hreint og hætta á vatnsmengun nær
eingöngu staðbundin. Skólphreinsi-
stöðvar til meðferðar á skólpi frá
höfuðborgarsvæðinu hafa verið
byggðar eða eru í byggingu í sam-
ræmi við alþjóðlegar skuldbindingar
Íslands gagnvart Evrópska efna-
hagssvæðinu. Í dreifbýli er unnið að
samtengingu holræsa og gerð frá-
rennsliskerfa til losunar í sjó. Joke
sagði það hins vegar hafa vakið at-
hygli skoðunarnefndarinnar hversu
lágt hlutfall affallsvatns heimila, eða
aðeins 16%, fari í gegnum hreinsi-
stöðvar. Þetta sé lægsta hlutfall inn-
an allra aðildarríkja OECD. Um-
hverfisráðherra greindi þá þegar frá
því að miklar breytingar hefðu orðið
til hins betra frá því skýrslugerðar-
menn fengu tölur sínar þar sem yf-
irstandandi framkvæmdir muni
hækka þetta hlutfall upp í 60% þegar
í ársbyrjun 2002. 200 milljóna króna
styrkur á ársvísu frá ríki til sveit-
arfélaga til að bæta skólphreinsiað-
stöðu sé einnig sterkur hvati til að
ljúka framkvæmdum fyrir árið 2005.
OECD telur samt hugsanlegt að
leggja rúmmálsgjald á skólp til þess
að greiða vaxandi útgjöld vegna þess
og leggur til að sem fyrst verði sett
heildarlöggjöf um fyrirkomulag
skólpmála.
Hvatt er til þess að beita hagræn-
um stjórntækjum í ríkari mæli en nú
er gert og sk. mengunarreglu verði
beitt. Framleiðendur skulu þá gerðir
ábyrgir varðandi úrgang frá fyrir-
tækjum sínum og er sérstaklega
minnst á umbúðarúrgang, gömul
ökutæki og hjólbarða í skýrslunni.
Siv sagði Íslendinga hafa fikrað sig í
þessa átt á undanförnum árum m.a.
með lögum um spilliefnagjald þar
sem framleiðendur bera ábyrgð á
meðferð spilliefna. Í kjölfarið hefur
losun þessara efna í umhverfið
minnkað mikið að sögn ráðherra.
Fyrr í apríl var að auki lagt fram
frumvarp á Alþingi sem nær til
þeirra atriða sem OECD nefnir sér-
staklega, þ.e. umbúðaúrgang, gömul
ökutæki og hjólbarða. Þar er lagt til
að úrvinnslugjald verði lagt á við-
komandi vöru í innflutningi og/eða
framleiðslu til að standa undir end-
urvinnslu eða förgun vörunnar. Með
þessu næst, að mati ráðherra, sá
hagræni hvati sem er nauðsynlegur
til að ná árangri í umhverfismálum.
Gjaldtaka á ferðamanna-
staði ekki tímabær
Þrátt fyrir að unnið hafi verið að
stöðvun jarðvegseyðingar á fjöl-
mörgum þeirra svæða þar sem
ástand hefur verið verst og mikill ár-
angur hafi að undanförnu náðst í
náttúruvernd stafar stórum land-
svæðum enn hætta af völdum jarð-
vegseyðingar og ofbeitar. Nauðsyn-
legt er talið setja skýr markmið í
landgræðslu og grípa til nýrra að-
gerða til að auka hlutverk hags-
munaaðila heima í héruðum.
„Nauðsynlegt er að hrinda í fram-
kvæmd rammalöggjöf og stefnumið-
um sem sett hafa verið varðandi
náttúruvernd og nýtingu miðhálend-
isins. Flest þeirra svæða sem nýlega
hafa verið friðuð eru lítil að flatar-
máli; í Náttúruverndarlögum frá
árinu 1999 er fjallað um mikilvægi
þess að friða stór víðefni og lands-
lagsgerðir. Í flestum þjóðgörðum og
öðrum verndarsvæðum þarf fleiri
eftirlitsmenn og framkvæmdaáætl-
anir,“ segir í skýrslunni og bent á að
mikil aukning í ferðaþjónustu síð-
ustu ár auki þörfina fyrir því að hafa
hemil á því mikla álagi á náttúru
landsins sem verður í kjölfar ágangs
ferðamanna. Því er lagt til að vernd-
uð svæði verði stækkuð til muna í því
skyni að vernda víðerni og landslags-
gerðir. Umhverfisráðherra svaraði
þessum tilmælum stofnunarinnar
með því að tveir nýir þjóðgarðar
verði stofnaðir innan skamms, þjóð-
garður á utanverðu Snæfellsnesi á
þessu ári og Vatnajökulsþjóðgarður
á því næsta. Vatnajökulsþjóðgarður
verður stærsti þjóðgarður í Evrópu
við stofnun auk þess sem ætlunin er
að bæta við svæðum við jökuljaðar-
inn síðar. Orð stofnunarinnar um
hversu lítil verndunarsvæði séu
verði því senn ómerk.
„Það er þó ekki nóg að stórauka
flatarmál verndaðra svæða, við þurf-
um einnig að tryggja að náttúru-
vernd verði eins markviss og unnt
er. Það gerum við ekki síst með
heildstæðri náttúruverndaráætlun,
en á næsta ári verður fyrsta áætl-
unin af því tagi lögð fram á Alþingi,“
sagði ráðherra. Í skýrslunni er lagt
til að gjaldtaka af ferðamönnum til
að standa undir náttúruvernd og eft-
irliti og umbótum á verðamanna-
stöðum sé enn ekki fýsilegur kostur
þar sem samstaða um slíka gjald-
töku hafi ekki náðst milli stjórnvalda
og ferðamannaþjónustunnar á Ís-
landi. „Á þessu stigi höfum við ekki
ákveðið að taka þetta skref að taka
upp aðgangseyri að þjóðgörðunum
en það tel ég hins vegar koma mjög
til greina í framtíðinni. Við erum að
sjá stóraukinn straum ferðamanna
til landsins og til að ferðamenn skaði
ekki náttúru okkar þarf að byggja
upp þessa fjölsóttu ferðamannastaði
og það kostar fjármuni,“ sagði ráð-
herra og lagði áherslu á að ráðuneyt-
ið væri jákvætt gagnvart þeirri leið
að skoða aðgangseyri að ferða-
mannastöðum.
Smáskipaflotinn að öllu leyti
hluti kvótakerfisins
Ísland stendur vel að vígi hvað
varðar alþjóðlegar skuldbindingar,
þ.e. að taka upp tilskipanir Evrópu-
sambandsins og vernda hafið og
landsvæði sem hafa sérstakt nátt-
úrufarslegt gildi. Þó segir í úttekt-
inni að frekara átaks sé hins vegar
þörf varðandi framkvæmd þessara
skuldbindinga; draga þurfi úr út-
streymi gróðurhúsalofttegunda
samgöngum og fiskveiðum. Íslend-
ingar hafa ekki gripið til mikilla að-
gerða til að draga úr útstreymi gróð-
urhúsalofttegunda frá samgöngum
og sjávarútvegi og er talið sennilegt
að árið 2010 verði útstreymi gróð-
urhúsalofttegunda í landinu meira
en það var árið 1990. Útsreymi köfn-
unarefnissambanda á hvern íbúa er
umtalsvert hærri hér en að meðaltali
í OECD-löndunum, aðallega vegna
hins stóra fiskveiðiflota. Stefnt var
að því að útstreymismagnið yrði það
sama og árið 1990, en sem stendur er
það hærra. Þrátt fyrir mikla fjölgun
bifreiða hefur magnið hins vegar far-
ið minnkandi á síðustu árum og er
það rakið til notkunar hvarfakúta.
Fiskveiðistjórnun Íslendinga þyk-
ir áhugaverð út frá sjálfbærri nýt-
ingu lifandi auðlinda og árangur
hennar í að auka stofnstærð fiska
lofaður. Lagt er til að strangt fyr-
irkomulag um leyfilegan hámarks-
afla verði viðhaldið.
„Hið framseljanlega aflamark hef-
ur haft jákvæð áhrif á útgerðina;
flestir hagsmunaaðliar í atvinnu-
greininni hafa hagnast á þeim efna-
hagslega árangri sem kerfið hefur
haft í för með sér, og kvótatilfærsla
hefur leitt til meiri skilvirkni og auk-
ins gagnsæis. Ísland hefur gegnt
lykilhlutverki í því að ná fram tví-
hliða og fjölhliða svæðisbundnum
fiskveiðisamningum sem munu eiga
þátt í að tryggja sjálfbæran afrakst-
ur viðkomandi fiskistofna til fram-
búðar,“ segir í skýrslunni en bent á
að fiskveiðikerfið mætti hins vegar
bæta enn frekar og verða yfirgrips-
meira og það lagt til að smábátaflot-
inn ætti að öllu leyti að vera hluti
hins framseljanlega aflamarks.
„Nauðsynlegt er að auka gagnsæi og
umræður um mál sem varða framsal
og dreifingu kvóta í fiskveiðistjórn-
unarkerfinu til þess að auka því fylgi
og til þess að það verði íslensku sam-
félagi til mestra hagsbóta,“ segir í
beinu framhaldi en bent á að frekari
rannsókna sé þörf á efnahagslegum
áhrifum kerfisins þegar til langs
tíma sé litið. Mælst er til þess að
haldið verði áfram að þróa og fram-
kvæma leiðir til sjálfbærrar fisk-
veiðistjórnunar sem að mati nefnd-
arinnar tryggir samhengi
umhverfis-, samfélags- og efnahags-
legra markmiða.
Þróunaraðstoð í lágmarki
Athygli vekur hversu lágt framlag
Íslendingar greiða til þróunarað-
stoðar en miðað við fólksfjölda er
það með því lægsta sem gerist meðal
allra iðnaðarþjóða og um það bil fjór-
um sinnum lægra en ríkisstjórn Ís-
lands lýsti yfir árið 1993 að það
myndi verða árið 2000. Framlag Ís-
lendinga er aðeins 0,09% landsfram-
leiðslu en meðaltal ríkja innan
OECD er 0,24%. Joke sagði það því
ljóst að þetta lága framlag Íslend-
inga til þróunaraðstoðar væri veik-
asti hlekkur skýrslunnar. Þegar ráð-
herra var inntur eftir þessum
niðurstöðum sagðist hún telja málið
afar mikilvægt þar sem bág staða
þróunarlanda í umhverfismálum
leiddi til heilsufarsvandamáls þegna
þeirra. Ráðherra sagði framlag
stjórnvalda þó hafa hækkað umtals-
vert síðustu ár en það næði ekki
meðaltali OECD-ríkjanna.
Ráðherra sagðist fagna tillögum
OECD um umbætur í umhverfis-
málum á Íslandi og þær yrðu teknar
til gaumgæfilegrar skoðunar í um-
hverfisráðuneytinu. Hún sagði að
ráðuneytið hefði ákveðið að gefa
OECD skýrslu um hvernig Íslend-
ingum hefur miðað í þessum málum
eftir um tvö ár.
OECD hefur skoðað stöðu umhverfismála á Íslandi
Á réttri leið í umhverfis-
málum að mati OECD
Morgunblaðið/Ásdís
Joke Waller-Hunter, yfirmaður umhverfisdeildar OECD, afhenti Siv
Friðleifsdóttur umhverfisráðherra fyrsta eintak skýrslu stofnunar-
innar um stöðu umhverfismála á Íslandi.
Mikilvægt er fyrir Ísland að vinna enn
frekar að framkvæmd umhverfisstefnu-
mála og bæta skipulag umhverfismála.
Betur þarf að samþætta umhverfismál og
efnahagslegar ákvarðanir og auka al-
þjóðlegt samstarf á sviði umhverfismála,
segir í skýrslu OECD um umhverfismál á
Íslandi sem var gefin út og kynnt á fundi
umhverfisráðherra í gær.