Morgunblaðið - 25.04.2001, Side 39

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. APRÍL 2001 39
UM aldamótin veltu
margir því upp sín á
milli hver landsmanna,
lífs eða liðinn, hefði
haft mest áhrif á öld-
inni sem leið. Er spá-
mennskan sú sjálfsagt
frekar til gamans enda
erfitt að standa að
slíku vali.
Nokkuð óumdeilan-
lega hefur nóbels-
skáldið okkar, ritsnill-
ingurinn Halldór
Kiljan Laxness, verið
gerður að manni nýlið-
innar aldar og er það
sjálfsagt bæði vel og
eðlilegt. Ekki er ætlun
mín að rýra gildi verka hans eða
áhrif á samfélagið nema síður sé.
Langar mig þó í fáeinum orðum að
vekja athygli á öðrum áhrifamanni
nýliðinnar aldar.
Séra Friðrik
Friðriksson
Sennilega eru fáir menn sem
hafa haft jafn mikil áhrif hér á
landi á öldinni sem leið og æsku-
lýðsleiðtoginn sr. Friðrik Friðriks-
son. Það vill bara þannig til að
maðurinn er látinn fyrir fjörutíu ár-
um, þá á nítugasta og þriðja aldurs-
ári, og muna Íslendingar undir
fimmtugu því eðlilega vart eftir
honum og áhrif hans því sennilega
nokkuð vanmetin þótt þeirra gæti
enn víða.
Hann var einn þeirra sem helg-
uðu líf sitt köllun sinni allt sitt líf.
Hann háði baráttu við Guð og menn
og þá ekki hvað síst við sjálfan sig.
Átti hann að koma til Íslands og
hefja hér kristilegt æskulýðsstarf
eins hann hafði verið beðinn um
eða átti hann að fara aðrar leiðir
sem kannski virtust
meira spennandi fyrir
ungan mann á upp-
leið?
Köllunin var skýr,
starf á meðal íslenskra
ungmenna. Og hann
bar gæfu til að hlýðn-
ast kallinu þótt ekki
hafi það verið baráttu-
laust.
Forvarnarstarf,
menningarstarf af
margvíslegum toga,
íþróttir og heilsurækt,
allt umvafið heilbrigðu
og eðlilegu trúarlegu
innsæi. Þar sem frels-
ari mannanna Jesús
Kristur, upprisa hans frá dauðum
og daglegt líf með honum varð að
eðlilegu og sjálfsögðu lífi þúsunda
ungmenna sem hafa síðan borið
arfinn góða með sér og smitað út
frá sér á sinni göngu um lífið. Í
samskiptum við samferðarmenn, til
barna sinna og barnabarna, á heim-
ilum sínum og á vinnustöðum.
KFUM og KFUK
Sr. Friðrik er sennilega þekkt-
astur fyrir að hafa stofnað æsku-
lýðsfélögin síungu KFUM og
KFUK sem fögnuðu 100 ára afmæli
sínu fyrir tveimur árum með eft-
irminnilegum hætti. Þátttakendur í
æskulýðsstarfi KFUM og KFUK
skipta þúsundum á ári hverju og
hafa gert í yfir 100 ár. Stór hluti ís-
lensku þjóðarinnar hefur með bein-
um eða óbeinum hætti orðið fyrir
áhrifum af starfi sr. Friðriks og
KFUM og KFUK. Eitthvað færri
hafa meðvitað tekið beinan þátt í
starfinu sem börn eða unglingar í
KFUM og KFUK eða öðrum æsku-
lýðsfélögum sem með sínum þrosk-
andi störfum eru beinn eða óbeinn
ávöxtur eða afsprengi starfa sr.
Friðriks og KFUM og KFUK. Um
það eru fjölmörg dæmi.
Íþróttir, tónlist, ferðalög, útileg-
ur, skátastarf og önnur tómstunda-
og menningarstörf
Fyrripart tuttugustu aldarinnar
stóð sr. Friðrik að stofnun íþrótta-
félaga, gönguklúbba og leikfimis-
hópa ásamt börnum úr æskulýðs-
starfi KFUM og KFUK. Má þar
þekktust nefna knattspyrnufélögin
Val sem fagnar 90 ára afmæli um
þessar mundir og Hauka sem eru
einmitt sjötugir. Lifa þessi félög
enn góðu lífi.
Tónlist var snemma einkennandi
fyrir starf KFUM og KFUK.
Lúðrasveitir, hljómsveitir, hljóð-
færaleikur, kórar og einsöngvarar.
Þúsundir einstaklinga og hópa
stigu sín fyrstu skref og stundum
einu í tónlistar- og kórstarfi í
KFUM og KFUK fyrir áhrif sr.
Friðriks og síðar eftirmanna hans.
Nægir að nefna Karlakórinn Fóst-
bræður sem áður hét Karlakór
KFUM. En kórinn er einmitt 85
ára á árinu.
Ljóð voru samin og frumsamdar
sögur sagðar á fundum. Stofnað var
skátafélag, farið var í ferðalög og
útilegur svo aðeins fátt eitt sé talið
upp.
Fullyrða má að tómstundastarf í
skólum og starf á vegum félags-
miðstöðva Reykjavíkurborgar og
annarra sveitarfélaga sé eftirmynd,
hugsanlega óbein eftirmynd hinna
margbreytilegu starfa sem boðið
hefur verið upp á í KFUM og
KFUK í gegnum tíðina. Nema hvað
trúarlegi þátturinn hefur e.t.v. að
einhverju eða öllu leyti verið skilinn
frá tómstunda- og íþróttastarfinu
og er það að sjálfsögðu miður þar
sem bænin og samfélagið við leið-
toga lífsins er svo mikilvægur þátt-
ur í uppeldi barna og unglinga.
Daglegt líf með Jesú í bæn og þökk
til Guðs ætti og á að vera sjálfsagð-
ur og eðlilegur þáttur í lífi barna á
öllum aldri, alla ævi.
Áhrif á starf
kirkjunnar
Fáir, ef nokkur einstaklingur,
hafa haft meiri áhrif á starf kirkj-
unnar í landinu á liðinni öld en ein-
mitt sr. Friðrik Friðriksson. Áhrif-
in eru ómæld en blasa við hvert
sem litið er á nútímalegt og fjöl-
breytilegt starf borgarkirkjunnar.
Prestar, aðrir starfsmenn, sóknar-
nefndir og sjálfboðaliðar, starfsað-
ferðir og áherslur. Bein og óbein
áhrif af starfi sr. Friðriks og
KFUM & K þegar kirkjan var að
breytast úr dreifbýliskirkju í kirkju
þéttbýlis.
Sumarbúðir
Þá eru ótalin áhrif sumarbúða
KFUM og KFUK í Vatnaskógi,
Vindáshlíð, Kaldárseli, Ölveri og á
Hólavatni á tugi þúsunda íslenskra
barna og unglinga.
Í Vatnaskógi einum dvelja um
1.200 drengir á hverju sumri. Þar
hafa dvalið yfir 18.000 drengir í
nær 80 ár.
Margt ungmennið hefur lært
meira um menningu, íþróttir,
mannleg samskipti, tillitssemi og
lifandi trú sem nýtist á eðlilegan
hátt í daglegu lífi manna í bæn, eft-
irfylgd við Jesú Krist, þjónustu við
hann og náungann á öfgalausan en
eðlilegan og markvissan hátt, en
annars staðar á lífsleiðinni. Á þann
hátt að dagleg, öfgalaus trúariðkun
verður eðlilegur og sjálfsagður
hluti af lífinu og auðveldar að vinna
sig í gegnum uppákomur daganna
vegna þess dýrmæta nestis sem
þegið var jafnvel aðeins með stuttri
dvöl í sumarbúðum KFUM og
KFUK sem er bæði vandaður,
markviss og hollur, já bráðnauð-
synlegur sumarskóli fyrir börn og
unglinga.
Að lokum
Á orðum mínum má ætla að áhrif
æskulýðsleiðtogans sr. Friðriks
Friðrikssonar hafi verið og séu
mikil enn þann dag í dag, þótt þau
vissulega hafi þróast í gegnum tím-
ans rás. Stundum á eðlilegan hátt
en stundum með óæskilegri og
varasamri útþynningu.
Þúsundir Íslendinga gætu vitnað
um umrædd áhrif. Þeir eru þó efa-
laust enn fleiri sem hafa notið um-
ræddra áhrifa án þess að gera sér
grein fyrir þeim. Áhrifa sem hafa
orðið þeim til góðs, ómetanlegra
minninga, lærdóms og reynslu sem
hefur fylgt þeim um ævidagana og
gott hefur verið að rifja upp og
leita til í banka reynslunnar.
Höfum þau lífsgildi og heilbrigðu
markmið fyrir líkama, sál og anda
sem sr. Friðrik Friðriksson stóð
fyrir og ræktaði á meðal íslenskrar
æsku að leiðarljósi inn í nýja tíma.
Þá mun komandi kynslóðum Ís-
lendinga farnast vel.
Talandi um mann
aldarinnar
Sigurbjörn
Þorkelsson
Leiðtogi
Sennilega eru fáir menn
sem hafa haft jafn mikil
áhrif hér á landi á öld-
inni sem leið, segir Sig-
urbjörn Þorkelsson, og
æskulýðsleiðtoginn sr.
Friðrik Friðriksson.
Höfundur fæst við ritstörf og er
framkvæmdastjóri Laugarneskirkju.
SAMKVÆMT
sænsku verklagi er
fjárlagagerð fyrir árið
2002 nú vel á veg komin
og væntanlegt fjárlaga-
frumvarp, eða a.m.k.
rammi þess, þegar bú-
inn að taka á sig mynd.
Samningaviðræðum
flokkanna sem standa
að baki frumvarpinu,
þ.e. stjórnarflokks Sósí-
aldemókrata, Vinstri-
flokksins og Græna
flokksins, er lokið og
niðurstaða liggur fyrir.
Áherslurnar sem þar
voru lagðar hljóta að
teljast nokkur tíðindi.
Þær eru í stuttu máli sagt að til
stendur að auka verulega framlög til
velferðarmála og verður sérstök
áhersla lögð á að bæta hag barnafjöl-
skyldna, atvinnulausra og annarra
samfélagshópa sem óumdeilanlega
tóku á sig meiri skerðingu á erfið-
leikatímum í sænsku efnahagslífi og/
eða hafa minnst notið batnandi ár-
ferðis að undanförnu.
Með þessu er vinstri vængur
sænskra stjórnmála að sýna í verki
einbeittan vilja sinn til að standa vörð
um hið öfluga, samábyrga velferðar-
kerfi og ekki aðeins að verja það sem
kyrrstætt fyrirbæri heldur þróa það
og efla á tímum batnandi þjóðarhags
á nýjan leik.
Bakland minnihlutastjórnar í
öflugum vinstriflokki
Enginn vafi er á því að ofangreind
niðurstaða í sænsku fjárlagagerðinni
og áhersla á eflingu velferðarkerfis-
ins á nýjan leik er umfram allt annað
að þakka sterkri stöðu Vinstriflokks-
ins undir forystu Guðrúnar Schyman.
Flokkurinn vann mikinn sigur í síð-
ustu kosningum, fékk um 12% fylgi
og hefur síðan enn sótt í sig veðrið ef
marka má skoðanakannanir. Þessi
sókn Vinstriflokksins hefur haft mikil
áhrif í sænskum stjórnmálum og að
verulegu leyti stöðvað þá hægri þró-
un sem þar gætti eins og víðar um og
uppúr 1990. Að einhverju leyti má
auðvita snúa þessari röksemdafærslu
við og segja að sókn Vinstriflokksins
sé til komin vegna þess olnbogarýmis
sem hægri þróun kratanna hefur
skapað. Ekki síst hefur Göran Person
og krataflokkur hans neyðst til að
taka mið af harðnandi samkeppni um
fylgið á vinstri kantinum. Græni
flokkurinn hefur á hinn bóginn átt
erfiðara uppdráttar, en hann myndar
ásamt Vinstriflokknum bakland
minnihlutastjórnarinnar. Til samans
hafa þessir tveir flokkar sænskra
vinstri manna og umhverfisverndar-
sinna um 18–20% kjósenda á bak við
sig.
Það skal þó sagt sænskum krötum
til hróss að þeir velja að leita sam-
starfs til vinstri og standa að
áherslum í velferðarmálum af þeim
toga sem áður greinir. Þeim hefur á
hinn bóginn gengið illa að losa sig úr
álögum nýfrjálshyggjunnar hvað
ákveðin atriði varðar. Þannig heldur
einkavæðing ýmissa þátta samfélags-
þjónustunnar áfram undir þeirra
stjórn, og það þrátt fyrir vandaðar
kannanir sem sýna, svo dæmi sé tek-
ið, að enginn sparnaður hefur orðið af
einkavæðingu þjónustu við aldraða
svo sem heimilishjálpar og að reynsl-
an af einkarekinni hjúkrun er hræði-
leg.
Sænskur og íslenskur veruleiki
Svíar standa vörð um og efla eftir
því sem betur árar sitt öfluga, al-
menna og samábyrga
(solidariska) velferðar-
kerfi. Þar er sú skoðun
viðtekin að efnahags-
legur og pólitískur
styrkur sænsks sam-
félags sé ekki síst fólg-
inn í stöðugleika og far-
sæld sem fæst með
lífskjarajöfnuði og af-
komuöryggi í sam-
ábyrgu velferðarkerfi.
Hrakspár um að út-
gjaldabyrðar norræns
eða skandinavísks vel-
ferðarkerfis myndu að
óbreyttu (án stórfellds
niðurskurðar að mati
hægri manna) gera
Norðurlönd og þá ekki síst Svíþjóð
ósamkeppnishæfa, hafa afsannast.
Sterkir innviðir slíkra samfélaga,
ekki síst öflugt mennta- og heilbrigð-
iskerfi, almenn atvinnuþátttaka, stöð-
ugleiki og félagsleg virkni hafa reynst
verðmætari eiginleikar en það sem
hin hráa hugmyndafræði nýfrjáls-
hyggjunnar, um fjármagnið í öndvegi
og aflvél sérhyggjunnar, hefur gefið
af sér. Norðurlönd eru í fararbroddi
sóknar í atvinnumálum á grundvelli
þekkingar og hátækni og njóta þar í
stað þess að gjalda öflugra innviða
samfélaganna og velferðarkerfisins.
Fróðlegt er að velta áðurnefndum
atburðum úr sænskum stjórnmálum
upp í samhengi við þann söng sem nú
er verið að kyrja á Íslandi um nauð-
syn þess að að lækka skatta á hagnað
fyrirtækja og á fjármagnsgróða. Litl-
ir tilburðir hafa verið sýndir til að
skila lágtekjufólki og ýmsum illa sett-
um „jaðarhópum“ samfélagsins
þeirra hlut af margumræddu góðæri.
Ekki er hægt að telja það með sem
ríkisstjórn Davíðs og Halldórs hefur
verið hrakin til að gera í þeim efnum
með málaferlum og dómum. Hefur
reyndar ekki einu sinni dugað til að
vinna slík mál í Hæstarétti, eins og
frægt er að endemum. Með þeirri
helstu undantekningu, sem fólgin er í
lengingu fæðingarorlofs, og vel að
merkja þar stóð Ísland óralangt að
baki hinum Norðurlöndunum, þá hef-
ur lítið gerst. Og nú er söngurinn sem
sagt hafinn fyrir skattalækkunum á
fyrirtæki og eignamenn.
Fáir nefna skattbyrðar launa-
manna og enn færri minna á þörfina
fyrir umbætur og endurreisnarstarf í
velferðarmálum.
Vinstrihreyfingin – grænt framboð
hefur gert umbóta- og endurreisnar-
starf í velferðarmálum að einu helsta
baráttumáli sínu. Því miður erum við
ekki enn í aðstöðu til að knýja fram
aðgerðir eins og skoðanasystkini okk-
ar í Svíþjóð, en það stendur til bóta.
Ólíkt höfumst
við að
Steingrímur J.
Sigfússon
Höfundur er formaður Vinstrihreyf-
ingarinnar – græns framboðs, situr í
félagsmálanefnd Alþingis og í Nor-
ræna ráðinu um málefni fatlaðra og í
Norðurlandaráði.
Skattar
Vinstrihreyfingin –
grænt framboð hefur,
segir Steingrímur J.
Sigfússon, gert umbóta-
og endurreisnarstarf í
velferðarmálum að einu
helsta baráttumáli sínu.
innar – hins almenna borgara – en
ekki út frá ímynduðum eða raunveru-
legum sérhagsmunum eins og títt er.
Afstaða Evrópusamtakanna er að
EES-samningurinn tryggi íslenska
hagsmuni í þrengsta mögulega skiln-
ingi. Samningurinn er og verður eins
og hann var þegar hann gekk í gildi
1994. Síðan þá hefur samvinnan inn-
an ESB þróast mjög hratt og í ljósi
reynslunnar af EES-samningnum
teljum við að framtíðarhagsmunum
Íslands sé best borgið í náinni sam-
vinnu við okkar helstu viðskipta- og
vinátturíki sem öll eru aðilar, eða
stefna að aðild, að Evrópusamband-
inu. Evrópusamtökin hafna kenni-
setningu Bjarts í Sumarhúsum um að
vera engum háður og að best sé að
gera allt upp á eigin spýtur í orðsins
fyllstu merkingu. Þannig ganga hlut-
irnir ekki fyrir sig og allir vita hvern-
ig fór fyrir Bjarti. Hann varð fórn-
arlamb eigin sjálfstæðisímyndar.
Biðstaðan rofin
Evrópusamtökin hyggjast rjúfa
biðstöðuna sem einkennt hefur Evr-
ópumál undanfarin misseri. Fyrsti
biðleikurinn verður leikinn í kvöld á
opnum fundi samtakanna sem hald-
inn er á Grand Hótel og hefst kl.
20.00. Meðal framsögumanna er
Gunnar Bolstad, formaður norsku
Evrópusamtakanna.
ESB
Margir eru þeirrar
skoðunar, segir Úlfar
Hauksson, að stíga eigi
skrefið til fulls og sækja
um fulla aðild að Evr-
ópusambandinu.
Höfundur er formaður
Evrópusamtakanna.
Mjúk gó l fe fn i
Ármúla 23, sími 533 5060
Súrefnisvörur
Karin Herzog
Oxygen face