Morgunblaðið - 25.04.2001, Blaðsíða 38

UMRÆÐAN
38 MIÐVIKUDAGUR 25. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
F
átt er hvimleiðara en
tilburðir einstakra
hópa í litrófi stjórn-
málanna til að skipta
með sér þjóðfélags-
kökunni og halda í heiðri nokkurs
konar heiðursmannasam-
komulagi um „sín“ mál og „ann-
arra“. Samkomulag þetta virða
menn öllu jafna og gera sig því
ekki seka um að rugga bátnum,
en af og til verður einhverjum
sakleysingjanum á að brjóta boð-
orðið og hlýtur þá jafnan makleg
málagjöld af hendi þeirra sem
telja sig hafa skipt kökunni og
standa dyggilega um hana vörð.
Eitt skýrasta dæmið um þenn-
an úrelta hugsunarhátt kristallast
í umræðunni um verkalýðsmál og
ekki síður
efnahagsmál.
Þar er
skammt öfg-
anna á milli og
fjöldi sjálf-
skipaðra
spekinga hefur talið sér trú um að
þeirra skoðun sé hin eina rétta og
aðrir sem láta sig málið varða –
andstæðingarnir – vaði ekki að-
eins reyk heldur hljóti beinlínis að
vera knúnir áfram af annarlegum
hvötum.
Nú stendur yfir verkfall sjó-
manna og floti landsmanna liggur
að mestu í höfn. Flestir eru sam-
mála um að þetta verkfall er hið
versta mál, en þó ber svo við að
sjálfskipaðir sérfræðingar í um-
ræðunni hafa komið sér fyrir í
skotgröfunum og telja sig þess
umkomna að dæma um það hverj-
ir megi ræða málin og hverjir
ekki. Og að auki hvaða skoðun
viðkomandi megi hafa og svo
ekki.
Dæmi um þetta er pistill sem
nýlega birtist á vefriti ungra jafn-
aðarmanna, politik.is, undir yf-
irskriftinni „Fáránlegar kröfur
sjómanna“. Án þess að séstaklega
sé tekið undir þau orð, verður
ekki annað séð en höfundur færi
rök fyrir máli sínu þegar hann
segir: „Þegar fyrirtæki fjárfestir í
nýjum búnaði sem gerir því kleift
að fækka starfsfólki og hagræða í
sínum rekstri er það sjaldan svo
að starfsmennirnir telji sig eiga
að fá alla hagræðinguna í sínar
hendur. Forsvarsmenn sjómanna
berjast nú fyrir því að sá pen-
ingur sem útgerðarmenn eyða til
að kaupa betri skip og tækjabún-
að, sem að sjálfsögðu leiðir til
þess að færri sjómenn þarf á
hvert skip, fari óskertur til sjó-
manna. Nú eru margar atvinnu-
greinar sem hafa hagrætt í sínum
rekstri og aldrei hefur komið upp
jafnvitlaus staða og hjá sjómönn-
um.“
Hér verður ekki betur séð en
pistlahöfundur hafi fært fram
ákveðin sjónarmið í umræðunni,
fært rök fyrir máli sínu og nýtt
þar með sjálfsagðan rétt sinn í
lýðræðissamfélagi. En sjá; á öðru
vefriti, murinn.is, hafa fulltrúar
róttækari vinstrimanna séð sig
knúna til að finna að málflutningi
jafnaðarmannsins með grein und-
ir fyrirsögninni „Ungir jafn-
aðarmenn ganga erinda útvegs-
manna“. Inngangur greinarinnar
er álíka málefnalegur og yf-
irskriftin, en hann gengur út á að
Pólitík sé vefrit sem haldið er úti
af ungliðahreyfingu Samfylking-
arinnar og þar með tæki hennar.
Síðan segir: „Undanfarið hefur
þar verið lýst sérkennilegri af-
stöðu til sjómanna sem aðstand-
endur ritsins finna flest til for-
áttu. Þannig birtist
ritstjórnargrein föstudaginn 20.
apríl um kröfur sjómanna. At-
hygli vekur að höfundur grein-
arinnar ... tekur algjörlega svari
útvegsmanna og greinin gæti
þess vegna verið skrifuð á skrif-
stofu LÍÚ.“
Er nema von að menn setji
hljóða undir slíkum skot-
grafahernaði? Er nema von að
menn velti því upp hvort nokkur
þróun hafi orðið á lýðræðislegri
umræðu þegar ungir menn halda
á penna og finna að skoðunum
annarra, kalli þær sérkennilegar
þar sem tekið sé svari útvegs-
manna og þær gætu þess vegna
verið skrifaðar á skrifstofu LÍÚ?
Mega menn virkilega ekki mynda
sér sjálfstæða skoðun á einhverju
tilteknu máli án þess að uppskera
fyrir vikið tengingu við hags-
munasamtök og bornar séu á þá
ásakanir um annarlegar hvatir?
Dettur mönnum ekki í hug að ver-
ið geti að höfundur pistilsins á
Pólitík hafi einfaldlega verið að
segja sína skoðun? Með sömu
rökum liggur beinast við að segja
að skrif Múrsins hljóti að vera
runnin undan rifjum þeirra
manna í Farmanna- og fiski-
mannasambandinu sem sitja nú
heima í verkfalli, en hafa alla
jafna margfalt það kaup af vinnu
sinni sem venjulegt fólk í landi
verður að sætta sig við.
En slíku dettur höfundi þessa
pistils vitaskuld ekki í hug að
halda fram.
Fleiri slík dæmi mætti nefna. Á
dögunum skrifaði ég pistil á þess-
um vettvangi sem gekk út á það
að lækka beri skatta á fyrirtæki
og setja þannig aukinn kraft í at-
vinnulíf landsmanna. Margir fleiri
hafa lýst sömu skoðun, fulltrúar
atvinnulífsins og margir fleiri. En
með hvaða orðum dæma Múrverj-
ar slíkan málflutning: Jú, eftir að
fréttastofa Ríkisútvarpsins
fjallaði um umræðu um skatta á
fyrirtæki á dögunum og vísaði til
orða Ingólfs Bender, hagfræðings
hjá Íslandsbanka-FBA, kom þessi
málefnalega málsgrein: „Skatta-
lækkun á fyrirtæki er það sem
auðvaldið í þessu landi stefnir að,
hvort sem er í atvinnulífinu eða í
ríkisstjórn. Og hið þæga Útvarp
bregst hratt við og flytur frétt um
það hvað Ingólfi Bender finnst.
Vegna þess að honum finnst það
sem valdsherrunum hentar.“
Það er nefnilega það.
Hættum nú að mála veröldina í
svörtu og hvítu og lítum fremur á
litrófið allt og leyfum okkur að
hafa skoðanir á málefnum líðandi
stundar og tjá þær í ræðu og riti.
Það er álíka líklegt að Kristján
Ragnarsson í LÍÚ véli um mál-
flutning ungra jafnaðarmanna og
að sá sem hér heldur á penna óski
eftir lækkun skatta á fyrirtæki til
þess gera það „sem valdsherr-
unum hentar“.
Svona skotgrafahernaður held-
ur bara ekki vatni og ætti að
heyra fortíðinni til.
Fráteknar
skoðanir
Hættum nú að mála veröldina í
svörtu og hvítu og lítum fremur á
litrófið allt og leyfum okkur að hafa
skoðanir á málefnum líðandi stundar
og tjá þær í ræðu og riti.
VIÐHORF
Eftir Björn Inga
Hrafnsson
bingi@mbl.is
ÖLLUM eru sjálf-
sagt í fersku minni þær
umræður sem urðu í
vetur á Alþingi og víða í
þjóðfélaginu, eftir að
Hæstiréttur Íslands
kvað upp úrskurð sinn í
öryrkjamálinu svokall-
aða, þar sem hann úr-
skurðaði að tekjutrygg-
ing öryrkja í sambúð
hefði verið skert á ólög-
mætan hátt undanfarin
sjö ár vegna tekna
maka. Öll munum við
viðbrögð ríkisstjórnar,
stjórnar þingmanna og
lögspekinga ríkisstjórn-
arinnar, við úrskurði
þessum, að ekki kæmi til greina að
fara eftir honum, það þyrfti að setja
ný lög vegna þess að úrskurðurinn
var svo óskýr. Fengnir voru sérstakir
spekingar til að semja nýtt frumvarp
til laga og komust þeir að þeirri nið-
urstöðu að tekjur öryrkja í sambúð,
sem voru rúmlega fimmtíu þúsund
krónur, og hæstiréttur úrskurðaði að
ekki mætti skerða, væru nægilegar
rúmlega fjörutíu þúsund krónur og að
nægilegt væri að borga fjögur ár aft-
ur í tímann, þó svo að ólögleg skerð-
ing hefði varað í sjö ár.
Af hálfu stjórnarþingmanna, með
Pétur Blöndal í broddi fylkingar, var
því haldið fram, eða ég gat ekki skilið
það öðruvísi, að makar þessara ör-
yrkja, sem áttu að fá leiðréttingu,
væru allir hátekjumenn og þarna ætti
að greiða stórfé til hátekjufólks. Því
væri ný skerðing sett á greiðslur til
öryrkjanna og ekki borgað nema
fjögur ár, því þeir hefðu ekkert við
þessa peninga að gera. Pétur Blöndal
margspurði þingmenn stjórnarand-
stöðunnar hvort ekki væri réttara að
nota þessa peninga til að bæta kjör
hinna verst settu heldur en að greiða
mökum þessara hátekjumanna eins
og hæstiréttur úrskurð-
aði. Ég gat ekki skilið
þessa lagasetningu
öðruvísi, en að þarna
væri ríkið að spara
stórfé, nokkur hundruð
milljóna króna, til að
geta bætt kjör hinna
verst settu í þjóðfélag-
inu.
Svo kom loks að því
að borga öryrkjunum út
það sem ranglega var af
þeim tekið og var það
mörghundruð milljón-
um króna minna en
upphaflega hafði verið
talað um, er úrskurður
féll.
Þegar fór að styttast í páska lýsti
forsætisráðherra því yfir að eldri
borgarar ættu að fá leiðréttingu á
tekjum í samræmi við úrskurð hæsta-
réttar í öryrkjamálinu, sett yrðu lög
um það efni. Lögin voru sett og í
páskavikunni var síðan tilkynnt að nú
fengju ellilífeyrisþegar leiðréttingu
eins og öryrkjarnir. Hvernig var svo
leiðréttingin?
Jú, ellilífeyrisþegar fá leiðréttingu
frá áramótum og ríkið strikaði alveg
út þessi sjö ár, sem ólögmæt tekju-
skerðing hafði átt sér stað, og hljóta
þar að hafa sparast nokkur hundruð
milljónir króna handa þeim verst
settu í þjóðfélaginu.
Við eldri borgarar, og sjálfsagt ör-
yrkjar líka, höfum beðið eftir tillögum
frá Pétri Blöndal, ríkisstjórn og lög-
spekingum hennar, eftir málflutning-
inn í vetur, um úrbætur til hinna verst
settu, en það eru sjálfsagt ekki þeir
öryrkjar og ellilífeyrisþegar, sem
voru ofsælir af rúmlega fimmtíu þús-
und krónum á mánuði og voru lækk-
aðir í rúm fjörutíu þúsund.
Ekkert bólaði á neinum tillögum
fyrr en nú rétt fyrir páska, þá kemur
tillaga frá Pétri Blöndal um að nú
þurfi að hækka laun ákveðinna
manna, og eftir allt tal hans í vetur og
alla hans umhyggju fyrir hinun verst
settu í þjóðfélaginu mátti ætla að
komið væri að þeim, en hver er til-
lagan?
Hækka skal laun alþingismanna
þannig að þau verði rúmlega tíföld
laun öryrkja og ellilífeyrisþega, eftir
því sem Pétur Blöndal og félagar
hans sögðu í vetur, að væri hæfilegt,
og nú skal hækka laun ráðherra
þannig að mánaðarlaun forsætiráð-
herra verði tuttugu og fjögurföld laun
öryrkja og ellilífeyrisþega, eða sem
svarar til tveggja ára launa þessara
hópa. Þessi tillaga kemur í beinu
framhaldi af umræðunni í vetur um
nauðsyn þess að bæta kjör hinna
verst settu í þjóðfélaginu. Þegar mað-
ur sér og heyrir svona tillögur frá
þeim sem hafa talað fjálglega um að
bæta kjör hinna verst settu kemur í
huga manns þessi gamla setning:
Vont er þeirra ranglæti en verra er
þeirra réttlæti.
Er hægt að sýna öryrkjum og öldr-
uðum meiri lítilsvirðingu?
Kjarabætur til handa
þeim verst settu
Karl Gústaf
Ásgrímsson
Aldraðir
Eldri borgarar hafa
beðið eftir tillögum frá
Pétri Blöndal, rík-
isstjórn og lögspek-
ingum hennar, segir
Karl Gústaf Ásgríms-
son, um úrbætur til
hinna verst settu.
Höfundur er formaður félags eldri
borgara Kópavogi.
Evrópusamtökin eru
þverpólitísk samtök
sem stofnuð voru árið
1995 af einstaklingum
sem báru í brjósti
brennandi áhuga og
hugsjónir tengdar Evr-
ópusamvinnu. Þrátt
fyrir háleit markmið
samtakanna hefur flug-
ið verið fremur lágt að
undanförnu. Ein af
ástæðunum er að eftir
að EES-samningurinn
gekk í gildi 1994 og eftir
að EFTA-ríkin Svíþjóð,
Finnland og Austurríki
gengu að fullu til liðs
við Evrópusambandið 1995 hefur
verið biðstaða í Evrópuumræðu á Ís-
landi. Á þessum tíma hafði einungis
einn stjórnmálaflokkur aðildarum-
sókn á stefnuskrá sinni og tefldi
djarft. Þessi sami flokkur, Alþýðu-
flokkurinn, bar jafnframt hitann og
þungann af EES-samningnum og má
segja að flokkurinn hafi barið þetta
umdeilda mál í gegnum þingið af
mikilli útsjónarsemi og þrautseigju
en fengið bágt fyrir. Nú, um sex ár-
um síðar, keppist fólk víðsvegar að úr
þjóðfélaginu – og úr öllum stjórn-
málaflokkum – við að hrósa samn-
ingnum í hástert.
Þrátt fyrir að EES-samningurinn
hafi sannað gildi sitt eru margir
þeirrar skoðunnar að stíga eigi skref-
ið til fulls og sækja um fulla aðild að
Evrópusambandinu sem er lang-
öflugasta bandalag lýðræðisríkja í
álfunni. Er það mat Evrópusamtak-
anna, sem hafa það markmið að
stuðla að opnum og fordómalausum
umræðum um framtíðarstöðu Ís-
lands í samstarfi Evr-
ópuríkja og að Ísland
taki virkan þátt í því
samstarfi, að þessari
skoðun hafi vaxið fiskur
um hrygg undanfarin
misseri.
Auglýst
eftir rökum
Þeir sem eru á móti
nánara samstarfi við
Evrópusambandið hafa
löngum vænt okkur hin
um að hafa engin rök
okkar málflutningi til
stuðnings. Þetta er al-
rangt. Rökin sem notuð
eru gegn aðild, og í raun gegn allri
umræðu um aðildarumsókn, eru hins
vegar mjög veik fyrir ef vel er að gáð.
Þau snúast einkum og sér í lagi um
fullveldisafsal, sjávarútvegs- og land-
búnaðarmál, kostnað við aðild og
sjálfstæða mynt. Án þess að fara
mörgum orðum um þessi atriði má
færa rök fyrir því að með fullri aðild
myndum við endurheimta fullveldi
sem við klárlega afsöluðum okkur
með EES-samningnum. Með honum
skuldbundum við okkur til að taka
upp næstum alla þá löggjöf sem snýr
að innri markaðnum en höfum engin
áhrif á gerð hennar. Alþingi er því
hrein og klár stimpilstofnun hvað
þetta varðar. Sjávarútvegsstefna
ESB er ekki sú fyrirstaða sem haldið
hefur verið fram. Það hefur fengist
staðfest og hvergi betur en í þætt-
inum Aldarhvörf sem var á dagskrá
Ríkissjónvarpsins 6.11.2000 og nú
síðast á blaðamannafundi Romano
Prodi og Davíðs Oddssonar eftir fund
þeirra í Brussel á dögunum. Allir eru
sammála um að hagræða þarf í ís-
lenskum landbúnaði hvort sem við
göngum í ESB eða ekki. Það er ekki
hægt að reikna út kostnað við aðild
án þess að taka inn í dæmið ávinning
íslenskra fyrirtækja og neytenda.
Slíkt hefur ekki verið gert þrátt fyrir
að gerð hafi verið tilraun til að reikna
út hvort aðild gæti borgað sig. Þessu
tengist síðan umræðan um hvort Ís-
lendingar eigi að halda í sjálfstæða
mynt eða ekki. Það er ljóst að fórn-
arkostnaðurinn við sjálfstæða mynt
er og verður mikill. Starfsskilyrði ís-
lenskra fyrirtækja eru lakari en
gengur og gerist, t.d. miðað við
starfsskilyrði fyrirtækja sem stað-
sett eru á evrusvæðinu. Sennilega
hitti Jón Sigurðsson, forstjóri Össur-
ar, naglann á höfuðið þegar hann lét
þau orð falla í Viðskiptablaðinu (8–14.
10. 2000) að líkja mætti samkeppn-
isstöðu íslenskra fyrirtækja við
spretthlaupara sem mætir til leiks í
stígvélum! Gengisfellingar eru dottn-
ar úr hagstjórnartískunni og engin
þjóð með viti myndi leika af sér með
slíkri einhliða aðgerð í því viðskipta-
umhverfi sem við búum við í dag.
Þessi rök hafa því gengið sér til húð-
ar eins og flest önnur.
Spurning um pólitíska afstöðu
Mín skoðun er sú að nánast úti-
lokað sé að draga kosti og galla að-
ildar afdráttarlaust í dilka. Það sem
sumum finnst vera mikill kostur get-
ur öðrum þótt mikill galli og öfugt –
málið snýst því að miklu leyti um
pólitíska afstöðu. Veruleikinn er ekki
svarthvítur og til að fá skynsamlega
niðurstöðu í Evrópuumræðuna þarf
að fjalla um málið út frá réttum for-
sendum; út frá hagsmunum heildar-
Biðstaðan rofin í
Evrópuumræðunni
Úlfar Hauksson