Morgunblaðið - 06.05.2001, Blaðsíða 14

LISTIR
14 SUNNUDAGUR 6. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Jóga gegn kvíða með Ásmundi Gunnlaugssyni
hefst 8. maí - Þri. og fim. kl. 19:30
4ra vikna uppbyggjandi námskeið, m.a. byggt á eigin reynslu Ásmundar fyrir þá sem eiga
við streitu, kvíða og fælni að stríða og/eða eru að ganga í gegnum miklar breytingar í lífinu.
Kenndar verða leiðir til þess að slaka á og öðlast aukið frelsi og lífsgleði. Engin reynsla eða
þekking á jóga nauðsynleg. Ásmundur tekur fyrir þætti eins og jógaleikfimi (asana), öndun,
slökun og andleg lögmál sem stuðla að velgengni, jafnvægi og heilsu.Ásmundur
www.yogastudio.is
Auðbrekku 14, Kópavogi,
sími 544 5560 og 864 1445
Yoga Studio - Halur og sprund ehf.
Í verslun okkar er að finna:
vandaða nuddbekki frá
Custom Craftworks,
og Oshadi 100% hágæða
ilmkjarnaolíur.
Opnir jógatímar í allt sumar
SÍÐASTA kvikmynd sem sýnd verð-
ur á sunnudagssýningu kl. 15 í MÍR,
Vatnsstíg 10, á þessu vori er kvik-
myndin Sigurinn. Þetta er leikin
mynd með fréttamyndaívafi gerð í
Moskvu á seinni hluta áttunda ára-
tugar síðustu aldar. Sagt er frá því er
tveir fyrrverandi hermenn, annar
bandarískur og hinn rússneskur, hitt-
ast á öryggismálaráðstefnunni í Hels-
inki 1975, en þeir höfðu kynnst í Ber-
lín eftir uppgjöf Þjóðverja vorið 1945.
Kvikmyndin er með enskum texta
og er aðgangur ókeypis.
Sigurinn
í MÍR
O
RÐ á borð við „safn“ og „safn-
gripir“ eru kveikja að minn-
ingum sem eru eiginlega orðn-
ar hálfgerð klisja, styrkt bæði í
bókmenntum og bíómyndum.
Fyrst flýgur í gegnum hugann
mynd af rykföllnum munum,
samhengislausum brotum fortíðar, náttúrulífs
eða lista sem engin leið er að henda reiður á
þannig að það veki skilning eða innblástur.
Glerkassar og snúrur sem notaðar eru til að
girða hluti af ýta undir þá tilfinningu að það
sem er til sýnis sé ofurviðkvæmt og í ætt við
nátttröllin; þoli varla dagsins ljós án þess að
verða að dufti. Gestirnir flýta sér í gegn til þess
að valda sem minnstum spjöllum og draga svo
djúpt andann þegar þeir koma út í dagsljósið á
nýjan leik, fegnir að tilheyra núinu þar sem
ferskir vindar blása og tilveran hefur ekki verið
flokkuð og sett í spjaldskrá. Því á þessum söfn-
um endurminninganna eru rafrænir gagna-
bankar ekki enn orðn-
ir að veruleika.
Þannig eru söfn minn-
inganna eins og hálf-
gert völundarhús
þekkingar sem ein-
ungis þeim þrautseig-
ustu tókst að fikra sig í gegnum svo að þeir
gætu bergt á þeim fróðleiksbrunni sem þar var
fólginn.
Á síðustu áratugum hafa söfn þó tekið á sig
allt aðra mynd eftir byltingu í stefnumótun.
Stjórnendur safna stóðu frammi fyrir því að
keppa í síauknum mæli við það mikla og að-
gengilega flæði fróðleiks sem almenningur
hafði skyndilega aðgang að, fyrst í gegnum
sjónvarp og síðar í gegnum tölvur. Í stað þess
að vera stofnanir stöðugleika og algildra sann-
inda urðu söfnin að takast á við síbreytilegan
veruleika, endurmat á fortíðinni og leiðir til að
laða fólk upp úr hægindastólunum. Hug-
myndaríkir safn- og sýningarstjórar víða um
heim urðu því til þess að gefa gömlum stofn-
unum nýja ásýnd og skapa sýningar sem laðað
hafa að sér ótrúlegan fólksfjölda, hver svo sem
efniviðurinn er; vísindi, listir, fornleifar eða
náttúra.
Undirrituð átti leið í gegnum London fyrir
skömmu en þar hefur víða tekist einstaklega
vel til við að gera gamalgróin söfn að stöðum
sem fólk heimsækir reglulega og nýtir sér eins
og hverja aðra uppbyggjandi afþreyingu. Má
þar á meðal nefna heimsfræg söfn á borð við
British Museum, sem á dögunum opnaði
sýningu helgaða hinni sögufrægu persónu
Kléopötru, þar sem goðsögnin um hana er
könnuð frá öllum hugsanlegum sjónarhornum –
fornleifavísinda ekki síður en dægurmenn-
ingar. Það var eins og við manninn mælt, sýn-
ingin hefur fengið metaðsókn fram að þessu og
safnið, sem býr yfir ótrúlegum fjölda sögu-
frægra gripa, sýnir þar með og sannar að það
stendur ekki einungis undir nafni, heldur einn-
ig undir væntingum þeirra sem leggja fram fé
til rekstrarins, hvort heldur það er hið opinbera
eða stuðningsaðilar af öðrum toga.
Stjórnendum Science Museum í Londonhefur einnig tekist að setja á laggirnarsýningar sem draga til sín mikinnfjölda gesta, enda er safnið nú einn af
þeim tíu stöðum sem mestra vinsælda njóta
meðal ferðamanna í London. Safnastefnan þar
hefur beinst að því að skapa ákveðinn reynslu-
heim fyrir gestina, þar sem þeir eru virkir þátt-
takendur í ferli sem iðulega byggist á hreyfingu
og snertingu er að lokum leiðir til skilnings á
ákveðnu hugtaki, fyrirbrigði eða verkun.
Hið nýja Tate Modern-safn, sem helgað er
nútímalistum allt frá síðustu aldamótum, er þó
líklega sú safnastofnun sem mesta eftirtekt
hefur vakið undanfarna mánuði í Bretlandi.
Sýningarstefna Tate hefur vakið athygli og þótt
til fyrirmyndar þegar að því kemur að sýna og
setja samtímalistir í samhengi sem auðveldar
sýningargestinum skilning á ýmsum verkum
sem ein og sér geta reynst leikmanni ærið tor-
ræð.
Ístað þess að sýna safneign sína á hefð-bundinn hátt í tímaröð hefur safn-stjórnin valið nýja leið. Sýningin Collec-tion 2001 skiptist í fjögur þemu, sem
hvert um sig spannar alla öldina. Markmið sýn-
ingarinnar er að afhjúpa hvernig nektar-
myndir, málverk af sagnfræðilegum toga,
kyrralífsmyndir og landslagsmyndir, sem sam-
an mynduðu listhefð nítjándu aldar, hafa lifað
af, þróast og umbreyst í listsköpun tuttugustu
aldar allt fram á þá tuttugustu og fyrstu. Þem-
un ganga þvert bæði á hugmyndafræðilegar
hreyfingar og listmiðla, tengja sögufræg verk
samtímaverkum og tvinna verk er byggjast á
kvikmyndum, myndböndum og ljósmyndum,
saman við málverk og skúlptúra.
Þemað sem sýnir framþróun nektarmynda
heitir Nekt/Hreyfing/Líkami, en þar er tekist á
við þá spurningu hvernig listamenn hafa allt frá
fyrstu tíð gert tilraun til að sýna mannslíkam-
ann. Margar markverðustu tilraunir nútíma-
lista hverfast um löngun listamannsins til að
brjóta sig frá hefðum list-
vinnustofunnar til þess að
ná fram ósviknara sam-
bandi við manneskjuna sem
viðfangsefni. Hugmyndin á
bak við þetta þema mótast
af því að í samhengi við
djúpstæðar þjóðfélags-
breytingar hafa listamenn
nálgast líkamann á róttæk-
an máta, bæði sem efnivið
og hlut, ekki síður en sem
leið til að kanna lífið, dauð-
ann og einstaklingseðlið.
Þeir hafa skráð ummerki
um sinn eigin líkama með
ýmsu móti og á síðustu ár-
um má jafnvel merkja
aukna tilhneigingu lista-
manna til að draga fram
sambandið á milli líkama
áhorfandans og verksins
sem hann virðir fyrir sér. Í
þeim sölum sem helgaðir
eru þessum efniviði kennir
mikillar fjölbreytni enda
eru þar jafnólíkir listamenn
og Henri Matisse og Tony
Oursler, Alberto Giacometti
og Tracey Emin. Svo ótrú-
legt sem það virðist er auð-
velt fyrir áhorfandann að
átta sig á samhenginu á
milli þeirra þótt þeir virðist
ekki eiga margt sammerkt í
fyrstu.
Annað þema er Sagan/
Minnið/Samfélagið og er
þar vísað til þeirrar hefðar í
málverkum er leitast við að
takast á við siðferðisleg,
félagsleg og pólitísk málefni
hvers tíma, iðulega með því
að leggja út frá mikil-
fenglegum augnablikum
fortíðarinnar. Þau verk sem
sýnd eru undir þessum formerkjum afhjúpa
hvernig listamenn hafa brugðist við ýmsum at-
burðum tuttugustu aldar, numið samfélags-
breytingar og hversdagslífið, eða jafnvel kynnt
til sögunnar róttækar breytingar á ríkjandi
þjóðfélagsmynd. Í þessum flokki eru meðal
annars verk eftir Mondrian og Dali, heill salur
er helgaður listamönnum Fluxus-hreyfing-
arinnar, auk þess sem finna má tímamótaverk
eftir Dan Flavin og Andy Warhol. Sem fyrr
felst styrkur framsetningarinnar í samhenginu;
innbyrðis tengslum listamannanna sem birtast
hreint ekki í efnivið eða formi, heldur í hug-
lægum veruleika, viðhorfi þeirra til hefðarinnar
og hversdagslífsins.
Þriðja þemað er Kyrralífsmyndir/Hlutir/Raunverulegt líf og byggist áhógværri en þó íhaldsamri greinmyndlistarinnar, kyrralífsmyndinni,
þróun hennar yfir í hluti og raunverulegt líf.
Kyrralífsmyndin hefur, þrátt fyrir kjölfestu
sína í hefðinni, orðið brennipunktur fyrir rót-
tækar nýjungar í listum. Þær endurspegla
framfarir á sviði vísinda og tækni er t.d. hafa
umbylt framleiðslu hluta og „hlut“verki þeirra í
lífi okkar. Þarna mátti meðal annars sjá kvik-
mynd Fernand Léger, frá byrjun aldarinnar,
um vélræna ballettinn, verk eftir Marcel
Duchamp, Peter Fischli og David Weiss, auk
verka Warhol og fleiri frá sjöunda áratugnum
er hverfðust um hversdagslíf og neysluhyggju.
Fjórða og síðasta þemað er Landslag/Efni/
Umhverfi og sýnir fram á þróun landslagsins
sem aðferðar til að lýsa eðli sveita og borga.
Allt frá upphafi tuttugustu aldar hafa listamenn
reynt að brjóta af sér þessa hefðbundnu skil-
greiningu á landslagslist með því að leita nýrra
leiða til að takast á við og rannsaka umhverfi
okkar. Þeir hafa fært sjálfa náttúruna sem efni-
við inn í rými sýningarsalanna, eða jafnvel yf-
irgefið vinnustofuna og mótað náttúruna eins
og hún kemur fyrir í verk sem síðan eru skráð
fyrir tilstilli ljósmynda og texta. Uppgötvanir
sem gerðar hafa verið á tuttugustu öldinni um
uppbyggingu lífrænna heilda og geiminn hafa
verið listamönnum uppspretta nýrra aðferða
við að koma hugsun sinni á framfæri og sést
þess glöggt vitni í þeim sýningarsölum sem
helgaðir eru þessu ferli. Sumir listamannanna
hafa notað skapandi skilning sinn á náttúrunni
til að umbreyta henni í abstrakt form og liti,
aðrir hafa kannað hana frá óhlutbundnu sjón-
arhorni og á þann hátt skapað ímyndað innra
landslag. Hér eru jafnólíkir listamenn og
Claude Monet og Richard Long, ásamt Carl
Andre, Joseph Beuys og Mark Rothko í sölum
sem bera yfirskrift á borð við; Landslagið hugs-
að upp á nýtt, Efni og rými, Ummerki og staðir
og Innri heimar.
ÁTate Modern má sjá að til eru ótelj-andi sjónarhorn á það skapandi aflsem felst í listum. Eldri verk fá aukiðvægi í samhengi við þau nýrri og öll
eru þau lykill að hugmyndafræði samtíma okk-
ar eins og hann tengist fortíðinni og þróun
mannsandans. Heimsóknir á söfn af þessu tagi
verða óneitanlega til þess að maður veltir því
fyrir sér hvort söfn á Íslandi hafi markað sér
nægilega frjóa sýningarstefnu. Þjóðminjasafn-
ið hefur verið lokað um langt skeið vegna um-
fangsmikilla breytinga og áhugavert verður að
sjá hvernig tekist verður á við að tengja forn-
leifaarfinn veruleika samtímans þegar það
verður opnað á nýjan leik. Hvað listasöfnin hér
á landi varðar er ljóst að þau gætu sýnt mun
meiri djörfung og hugmyndaauðgi við skipu-
lagningu sýninga. Að auki vantar iðulega mikið
upp á úrvinnslu ítarefnis, sem þegar vel tekst
til getur skipt sköpum varðandi upplifun al-
mennra sýningargesta sem fæstir rata rakleitt
inn í heim verkanna. Söfn hafa öðrum skyldum
að gegna gagnvart almenningi en t.d. listgallerí
og vinna safnanna ætti að miðast við að vera
hvort tveggja fræðandi og framsækin. Það gæti
t.d. verið afar áhugavert að fá fleiri erlenda
sýningarstjóra til að setja upp sýningar á inn-
lendri sem erlendri list, minnug þess að oft er
gestsaugað glöggt. Slíkt samstarf gæti einnig
orðið til þess greiða veg íslenskrar myndlistar
erlendis sem vissulega myndi stæla bakuggann
í menningarlífinu hér þegar fram í sækir. Söfn
á Íslandi hafa ef til vill ekki haft úr miklum fjár-
munum að moða en nú virðist sem áhugi mark-
aðsdeilda fyrirtækja beinist í auknu mæli að því
að vera stuðningsaðilar menningarstarfsemi í
stað þess að horfa einungis til auglýsinga, eins
og samstarf Símans við Listasafn Íslands og
Landsvirkjunar við Þjóðminjasafnið ber vitni
um. Í því sambandi vekja rannsóknir Ágústs
Einarssonar prófessors á framlagi menningar
til landsframleiðslu athygli, en þær benda til
þess að hlutur menningar í hagkerfinu sé van-
metinn.
Það væri sannarlega ánægjulegt að heim-
sækja íslensk söfn sem gæfu orðinu nýja merk-
ingu í minningunni. Söfn þar sem áhrifin af
„safngripunum“ fælu í sér óvænta reynslu og
nýjan skilning á margbreytileika mannlegrar
hugsunar og þess skapandi farvegar sem hún
markar sér.
Sýningar og safngripir
Newsmakers
Tate Modern, nútímalistasafnið í London, er helgað helstu lista-
mönnum nútímans sem og samtímalistum. Það er eitt þeirra safna
sem vakið hefur athygli fyrir hugvitsamlega safnastefnu. Á sýningunni
Collection 2001 er safneignin stokkuð upp, þvert á hugmyndafræði-
lega strauma og ólíkir listmiðlar látnir skarast í sýningarsölunum í
þeim tilgangi að afhjúpa vitsmunaleg og listræn átök síðustu aldar.
AF LISTUM
Eftir Fríðu Björk
Ingvarsdóttur
fbi@mbl.is