Morgunblaðið - 17.05.2001, Qupperneq 51

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. MAÍ 2001 51
Álfheimum 74 sími 568 5170
Kynnum þetta frábæra nýja krem
í dag, föstudag og laugardag.
Íslenskir bæklingar, prufur og
glæsilegar sölugjafir.
ALDURSVARNARKERFI
Nýtt krem - tvöföld virkni.
Gegn öldrun - gegn nútíma
lífsstíl (streitu, þreytu, mengun....).
Fallegri, fínni og sjáanlega
bjartari og unglegri húð.
URBAN ACTIVE
UNDANFARNA
daga hafa helstu fjöl-
miðlar heims flutt
fréttir af misvel út-
færðum hugmyndum
leiðtoga Evrópusam-
bandsríkjanna um
framtíð sambandsins.
Tilefni þessara frétta
má rekja til afskipta
Gerhard Schröders,
kanslara Þýskalands,
af tillögum um breyt-
ingar á stjórnskipun
Evrópusambandsins
sem leggja á fyrir
flokksþing þýskra
sósíaldemókrata í
haust.
Hugmyndir Schröders eru ekki
nýjar af nálinni nema síður sé og
minna um margt á stjórnskipan
Þýska sambandslýðveldisins. Það
sem athygli vekur er sú staðreynd
að kanslari Þýskalands skuli taka
svo afgerandi afstöðu í máli sem vit-
að er að veldur miklum óróa bæði
meðal almennings og stjórnmála-
manna í ríkjum ESB. Með yfirlýs-
ingu um að breyta eigi fundum fag-
ráðherra sambandsins í eitthvað
sem heitið geti efri deild Evrópu-
þingsins, gera framkvæmdastjórn
ESB að ríkisstjórn, auka völd Evr-
ópuþingsins verulega og færa nokk-
uð af „Brusselarvaldinu“ aftur til
aðildarríkjanna hefur Schröder
kallað fram hörð viðbrögð pólitískra
leiðtoga annarra ríkja Evrópusam-
bandsins. Grunnhugmynd kanslar-
ans um skýrari verkaskiptingu inn-
an Evrópusambandsins, bæði milli
einstakra stofnana sambandsins og
milli stofnana ESB og aðildarríkj-
anna, hefur aftur á móti verið tekið
með velþóknun víðast hvar.
Þessi hvellur hefur hleypt nýju
lífi í umræðuna um eðli og tilgang
ESB.
Með stofnun Kola- og stálbanda-
lagsins (1951), undanfara Evrópu-
bandalagsins og Evrópusambands-
ins, var gerð tilraun til að tengja
viðskiptahagsmuni sex Evrópuríkja
með þeim hætti að ekki kæmi aftur
til vopnaðra átaka ríkja Vestur-
Evrópu. Á þeim tíma sem liðinn er
hefur ríkt friður í vesturhluta álf-
unnar. Ríki sambandsins eru orðin
15 talsins og á væntanlega eftir að
fjölga enn frekar á næstu árum.
Upphaflega hugmyndin um við-
skiptabandalag sem stuðlað gæti að
friðsamlegri sambúð aðildarríkj-
anna er enn í fullu gildi en nánari
tengsl og aukin samvinna aðildar-
ríkjanna á liðnum áratug hafa vakið
upp spurningar um hvert stefni.
Talsmenn frekari samruna neita því
staðfastlega að afleið-
ing hans sé óhjá-
kvæmilega ríkismynd-
un í einhverju formi.
Andstæðingar ESB
hafa aftur á móti sagt
að með sama áfram-
haldi verði sambandið í
framtíðinni að vest-
rænni útgáfu Sovét-
ríkjanna.
Hvað sem öðru líður
má ljóst vera að aðild-
arríki ESB hafa í
gegnum tíðina fram-
selt hluta af fullveldi
sínu í hendur sam-
bandsins án þess að
lýðræðislegur grund-
völlur þess hafi verið styrktur að
sama skapi.
Borgarar aðildarríkjanna hafa
þar af leiðandi takmarkaðri mögu-
leika til að kjósa sér stjórnvald en
þeir höfðu fyrir daga ESB og for-
vera þess.
Eins og málum er háttað er lýð-
ræðislegt lögmæti Evrópusam-
bandsins fyrst og fremst sótt til
stjórnskipunar aðildarríkjanna.
Þannig hafa fulltrúar réttmætra
stjórnvalda aðildarríkjanna í „Evr-
ópuráðinu“ síðasta orðið um framtíð
sambandsins. Þótt fulltrúar hvers
ríkis hafi þar neitunarvald í flestum
veigameiri málum er ljóst að
ákvarðanir um mikilvæg málefni
einstakra ríkja eru tekin af fulltrú-
um annarra en þess sjálfs.
Með áframhaldandi fullveldis-
framsali ríkjanna veikist því lýð-
ræðislegur grundvöllur ESB enn
frekar án þess að sjáanlega komi
nokkuð sambærilegt í staðinn.
Öllum er ljóst að áhrif aðildar-
ríkjanna á ákvörðunartöku innan
ESB gerir sambandið þungt í vöfum
og dregur úr möguleikum þess til
stækkunar.
Varla verður þó lengra haldið í
samrunaferlinu án þess að almenn-
ingi verði boðið eitthvað í stað þess
skerta lýðræðis sem þegar er orðið
staðreynd. Það er því ekki furða
þótt stjórnmálaleiðtogar aðildar-
ríkjanna leiti í kistu þeirra sem
lögðu hugmyndafræðilegan grund-
völl að hinu frjálslynda lýðræðisríki
samtímans og boði að sambandið
skuli bráðlega fá stjórnarskrá að
hætti þjóðríkja með tilheyrandi lög-
bundnum mannréttindum. Þegar
hafa fyrstu skrefin verið stigin á
þessari leið. Það fyrsta með því að
samþykkja skrá grundvallarrétt-
inda einskonar mannréttindaskrá
ESB (Nice 2000) og það næsta með
samkomulagi um stjórnskipunar-
ráðstefnu sambandsins árið 2004.
Enn sem komið er hefur réttinda-
skráin ekki bindandi gildi hvorki
fyrir Evrópudómstólinn né fyrir
dómstóla aðildarríkjanna þar sem
aðeins er um yfirlýsingu að ræða.
Það má þó fastlega reikna með að
óbeinna áhrifa hennar fari fljótlega
að gæta og að hún verði hluti af
væntanlegri stjórnarskrá Evrópu-
sambandsins sem reikna má með að
verði að raunveruleika innan fárra
ára.
Fram til þessa hefur sameiginleg
tunga verið talin forsenda lýðræðis.
Svo fremi sem Evrópusambandið
verði ekki að tungumálabandalagi
ofan á allt annað verður lýðræðis-
halli sambandsins viðvarandi hvað
sem mannréttindayfirlýsingum og
stjórnskipunarbreytingum líður.
Erfitt er einnig að sjá hvernig al-
menningur í ESB-ríkjunum getur
sætt sig við að búa við grundvall-
arlög sem eru samin og samþykkt af
sérfræðingum og stjórnmálamönn-
um annarra ríkja. Þjóðaratkvæða-
greiðsla í aðildaríkjum ESB um
slíka yfirþjóðlega stjórnarskrá
myndi í engu vega upp á móti þeim
takmörkunum á opinberri umræðu
sem tungumálavandinn óhjákvæmi-
lega veldur. Eflaust eiga einhverjir
eftir að benda á mögulega notkun
internetsins við samningu stjórnar-
skrárinnar, svipað því sem átti sér
stað við gerð mannréttindayfirlýs-
ingar ESB, sem lausn þessa vanda.
Þá er sá Gordíonshnútur samt
óleystur hvernig ESB geti tryggt
stjórnarskrárbundin mannréttindi
án þess að sambandið hafi einhvers-
konar ríkishlutverk. Hvort lagalegt
gildi mannréttindaskrár ESB kæmi
til með að bæta ástand mannrétt-
inda innan sambandsins skal ósagt
látið.
Hvað sem þessum vandamálum
líður er umræðan sem komin er af
stað af hinu góða og þess að vænta
að bæði fylgismenn og andstæðing-
ar frekari samruna ríkja Evrópu-
sambandsins leggi sig í framkróka
við að rökstyðja mál sitt með sann-
færandi hætti.
Ágúst Þór
Árnason
ESB
Réttindaskráin,
segir Ágúst Þór
Árnason, hefur ekki
bindandi gildi.
Höfundur vinnur að samanburðar-
rannsóknum á stjórnarskrám
Norðurlandanna og Þýskalands.
ESB, mannréttindi
og stjórnarskrá
SJÚKRALIÐAR eiga í kjarabar-
áttu. Þeir eru ein af lægst launuðu
stéttum landsins með laun sem eru
ekki í takt við tímann og engum
fullvinnandi manni bjóðandi.
Sjúkraliðar hafa setið eftir í kapp-
hlaupinu um krónurnar. Nú getum
við ekki beðið lengur eftir leiðrétt-
ingu á launum okkar og höfum
ákveðið að hefja baráttuherferð
fyrir bættum kjörum.
Skortur á sjúkraliðum
Sjúkraliðar eru 20% heilbrigðis-
starfsmanna. Heimiluð stöðugildi
eru um 1.360. Hjúkrunarforstjórar
telja að stöðuheimildir þyrftu að
vera 1.850. Sé þetta rétt hjá hjúkr-
unarforstjórunum, sem ég dreg
ekki í efa, þá er skortur á sjúkralið-
um sem svarar 45,9% af stöðugild-
unum eða 850 sjúkraliðar. Því til
viðbótar þyrfti að mæta þeirri þörf
sem skapast vegna breytinga á
heilsufari og aldurssamsetningu
þjóðarinnar og því að margir hætta
á hverju ári fyrir aldurssakir. Það
þyrfti því að fjölga í heilbrigðis-
þjónustunni um 300
manns á ári með
sjúkraliðaréttindi
næstu 5 árin og síðan
að útskrifa um 100
sjúkraliða ár hvert til
að mæta þörfinni. Í
dag útskrifast milli 20
og 30 sjúkraliðar á ári.
Þetta sýnir glöggt
hvert stefnir og aug-
ljóst er að bág launa-
kjör eru hér orsaka-
valdurinn og skyldi
engan undra þótt ekki
sé fýsilegt að leggja
fyrir sig nám sem ekki
skilar meiru en liðlega
100 þús. kr. á mánuði.
Verkefni sjúkraliða
Verkefni sjúkraliða eru margvís-
leg og krefjast bæði góðrar mennt-
unar, sem tengist faginu svo og
þeirra mannlegu eiginleika að geta
annast sjúkt fólk með nærgætni og
þekkingu. Hér kemur því til bæði
andleg og líkamleg hjúkrun. Nú er
svo komið að mikið af
þeim verkum sem
hjúkrunarfræðingar
önnuðust áður eru
unnin af sjúkraliðum.
Hjúkrunarfræðingar
eru komnir í önnur
störf eins og skrif-
finnsku og ýmis stjórn-
unarstörf en sjúkralið-
arnir annast hjúkr-
unina og aðstoða við
lyfjagjafir sem tengist
almennri hjúkrun.
Það er nokkurt öfug-
streymi í því að eftir
því sem fólk lærir
meira til hjúkrunar-
starfa því minna kem-
ur það að almennri hjúkrun.
Þetta væri allt gott og blessað ef
störf okkar væru metin að verð-
leikum og laun okkar væru sam-
kvæmt því en því er ekki að heilsa
og þess vegna er framtíð stéttar-
innar í uppnámi ef áfram heldur
sem horfir. Þá stefnir í það að flutt
verður inn fólk frá láglaunasvæðum
Afríku og Asíu eins og víða færist í
vöxt til að fá ódýrt vinnuafl, sem
sagt nútíma þrælahald. Þessu vilj-
um við sjúkraliðar ekki una og er-
um því staðráðin í því að herða á
baráttunni. Við höfum verið allt of
lin og allt of lítið látið í okkur heyra
en nú verður breyting á því, því
ekki verður lengur haldið áfram á
sömu braut. Það er kominn tími til
fyrir okkur sjúkraliða að láta alþjóð
vita að við erum til og minna á hin
þýðingarmiklu störf sem við
vinnum. Við erum líka fólk og þurf-
um að lifa eins og aðrir þó svo að
góðærið hafi ekki skilað sér til okk-
ar.
Sjúkraliðar hafa lengi látið í ljós
óánægju sína með laun og óljósa
verkaskiptingu. Það hefur lítið eða
ekkert verið á okkur hlustað enda
við hógvær og lítillát eins og góðum
sjúkraliðum sæmir. Á þessu verður
að verða breyting ef stéttin á ekki
að líða undir lok Verkfallsvopninu
er erfitt fyrir okkur að beita af
mannúðarsjónarmiðum. Ef til vill
gjöldum við þess. Verkföll bitna
alltaf á saklausum aðilum, í okkar
tilfelli á sjúklingunum sem eru okk-
ar skjólstæðingar. Þó ég nefni hér
verkfall og hvað erfitt er fyrir okk-
ur að beita því, felst ekki í því nein
hótun en undirstrikar þörfina á því
að viðsemjendur okkar um kaup og
kjör taki fullt tillit til okkar að-
stæðna, setji sig inn í okkar mál
með opnum huga og þá mun sann-
leikurinn og sanngirnin koma í ljós
og kjör okkar og aðstæður breytast
til batnaðar.
Hanna
Sigurjónsdóttir
Höfundur er sjúkraliði á
Landspítalanum, Fossvogi.
Kjarabarátta
Við getum ekki beðið
lengur eftir leiðréttingu
á launum okkar, segir
Hanna Sigurjónsdóttir,
og höfum ákveðið að
hefja baráttuherferð
fyrir bættum kjörum.
Sjúkraliðar eru vanmetin stétt