Morgunblaðið - 18.08.2001, Qupperneq 24

ERLENT
24 LAUGARDAGUR 18. ÁGÚST 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÞEKKTUR bandarískur bókaútgefandi lét eitt
sinn hafa eftir sér að „það væri tilhneiging til að
greiða fyrrverandi forsetum allt of mikið fyrir að
rita endurminningar sínar.“ Sá sem lét þessi orð
falla er Ashbel Green, aðalritstjóri hjá Alfred A.
Knopf-útgáfunni, sem nýlega gerði samning um
útgáfu endurminninga Bills Clintons.
Fjölmiðlar vestanhafs hafa mikið fjallað um
væntanlega bók Clintons en hermt er að samning-
urinn við Alfred A. Knopf tryggi forsetanum fyrr-
verandi að minnsta kosti tíu milljónir dollara, eða
um einn milljarð króna. AP-fréttastofan hafði eftir
Green að í ljósi samningsins við Clinton væru
ofangreind ummæli óneitanlega vandræðaleg.
„En ég tel að í þessu tilfelli séu góðir möguleikar á
að við fáum peninganna virði,“ sagði útgefandinn.
En ummæli Greens eru þó ekki út í hött. Þrátt
fyrir að útkoma endurminninga fyrrverandi
Bandaríkjaforseta veki ávallt athygli er reyndin
nefnilega sú að sala bókanna er sjaldnast mjög
mikil. Endurminningarnar þykja oftar en ekki
frekar dauflegar og óspennandi og þær eru al-
mennt ekki taldar merkilegar sagnfræðiheimildir.
Fæstar bókanna eru enn í prentun og aðeins ein
þeirra, „Persónulegar endurminningar“ eftir
Ulysses S. Grant, er talin hafa verulegt bók-
menntalegt gildi. Hún kom út árið 1885 og naut
forsetinn aðstoðar skáldjöfursins Mark Twain við
ritunina.
Forsetafrúrnar áhugaverðari
Meðal forseta sem gefið hafa út endurminning-
ar á undanförnum áratugum eru Ronald Reagan
og Gerald Ford. Báðir hlutu þeir sjö stafa upphæð
í dollurum fyrir útgáfuréttinn, en svo fór að end-
urminningar eiginkvenna þeirra seldust í mun
hærra upplagi. Þá má nefna að Ashbel Green tal-
aði af reynslu því hann hafði umsjón með útgáfu
endurminninga George Bush eldri sem hlutu
hvorki náð fyrir augum gagnrýnenda né kaup-
enda.
Margar ævisagnanna þykja líða fyrir þurran og
ópersónulegan stíl aðstoðarhöfundanna eða jafn-
vel forsetanna sjálfra. Í minningum Herberts
Hoovers eru til dæmis birtir reikningar fyrir mat-
vælaaðstoð til Armeníu og Litháen og töflur yfir
útflutning þurrkaðra ávaxta.
Margir vel ritfærir forsetar fyrri tíma, til dæmis
Thomas Jefferson, James Madison og John
Quincy Adams, gáfu á hinn bóginn ekki út end-
urminningar, enda var það varla talið við hæfi á
þeim tíma. Tveir áhugaverðir forsetar, Abraham
Lincoln og John F. Kennedy, voru ráðnir af dög-
um, Franklin D. Roosevelt lést einnig í embætti og
Woodrow Wilson komst ekki lengra en að skrifa
formálann að minningum sínum.
Gleymska og skreytni
En jafnvel þótt líf og störf forseta geti vissulega
verið efni í góða bók er ekki endilega víst að þeir
sjálfir séu best til þess fallnir að færa söguna á
blað.
David McCullough hlaut til dæmis Pulitzer-
verðlaunin fyrir ævisögu Harry Trumans en
sjálfsævisaga forsetans er hins vegar flestum
gleymd. Jafnvel góðvinur Trumans, utanríkisráð-
herrann Dean Acheson, var mjög gagnrýninn á
handritið. „Efnið er áhugaverðara og meira gríp-
andi þegar þú lýsir eigin lífi og hugmyndum en
þegar þú telur upp gestalista Hvíta hússins,“ sagði
Acheson í bréfi til Trumans.
Þar að auki er vitanlega óvarlegt að treysta á
eigin frásagnir forseta af atburðum, því þeir eiga
jú hagsmuna að gæta. Minni þeirra getur eins ver-
ið farið að bresta auk þess sem þetta tvennt getur
farið saman.
Fræg er útgáfusaga endurminninga Ronalds
Reagans sem forlagið Simon & Schuster gaf út
undir titlinum „An American Life“. Forsetinn
fyrrverandi er sagður hafa vikið sér undan því að
fjalla um umdeild mál á borð við Íran/
Kontra-hneykslið en verið gjarn á að skreyta frá-
sagnir af atburðum sem honum voru hugleiknir.
Að sögn Michael Korda, ritstjóra hjá Simon &
Schuster, var Reagan umhugað um að byrja bók-
ina á frásögn frá fyrsta fundi sínum með Mikhaíl
Gorbatsjov, fyrrverandi leiðtoga Sovétríkjanna, í
Sviss. Reagan lýsti atburðinum þannig að hann
hefði viljað sleppa frá öllum ráðgjöfunum og að-
stoðarmönnunum og dregið Gorbatsjov afsíðis.
Þeir hefðu farið einir inn í bátaskýli við Genf-
arvatn, kveikt eld og átt innilegar samræður um
heimsmálin.
„Reagan lýsti þessu eins og atriði í kvikmynd,
með leiftrandi smáatriðum og af innlifun,“ segir
Korda. „Það var bara einn hængur á. Ég hvíslaði
að einum aðstoðarmanna hans að þar sem Reagan
talaði ekki rússnesku og Gorbatsjov talaði ekki
ensku gætu þeir ekki hafa rætt saman í einrúmi.
Aðstoðarmaðurinn jánkaði. „Þeir voru ekki einir,“
hvíslaði hann til baka. „En svona vill forsetinn
bara minnast fundarins.““
Umræða um greiðslur fyrir endurminningar fyrrverandi Bandaríkjaforseta
Sagðar ofmetnar
og óhóflega dýrar
New York. AP.
Reuters
Bill Clinton, fyrrverandi Bandaríkjaforseti,
sést hér fyrir utan nýja skrifstofu sína í
Harlem-hverfi í New York.
Á ÞRIÐJA tug sprengna
sprakk í höfuðborg Aceh hér-
aðsins í Indónesíu í gær. Frels-
ishreyfing Aceh hefur lýst
ábyrgð á hendur sér vegna
árásanna, en í gær héldu Ind-
ónesar sjálfstæðisdaginn há-
tíðlegan. Engin slys urðu á
fólki í sprengingunum, en þær
urðu í bönkum, skólum og
vatnsbólum. Frelsishreyfingin
berst fyrir sjálfstæði héraðsins
og hafa þúsundir fallið í átök-
um skæruliða og stjórnarher-
manna. Nýlega fannst fjölda-
gröf með 48 líkum, og er talið
að um verk skæruliða sé að
ræða. Sprengjuárásir gær-
dagsins þykja ekki benda til
þess að frelsishreyfingin sé
reiðubúin að hefja friðarvið-
ræður við stjórnvöld í Jakarta.
Hryllings-
dýragarður
DÝRAGARÐI í Brasilíu hefur
verið lokað eftir að í ljós kom
að dýrin sem þar voru geymd
höfðu ekkert fengið að éta í
nokkurn tíma. Meira en 100
dýr höfðu drepist úr sulti og
voru fágætar tegundir þar á
meðal. Dýragarðurinn virðist
hafa komist í fjárhagsvandræði
eftir að stofnandi hans lést fyrr
á þessu ári og að aðstandendur
garðsins hafi skorið niður út-
gjöld með því að hætta að gefa
dýrunum. Garðurinn hefur
verið seldur, en þau dýr sem
lifðu hryllinginn af munu þurfa
marga mánuði til að jafna sig.
Forstjóra dýragarðsins bíður
nú um 2 milljóna króna sekt og
fangelsisvist.
Á yfir höfði
sér þúsundir
dómsmála
ÞÝSKI lyfjarisinn Bayer getur
átt von á því að þúsundir
bandarískra og þýskra við-
skiptavina fyrirtækisins höfði
skaðabótamál á hendur því eft-
ir að það viðurkenndi á mánu-
dag að kólesteróllyfið Baycol
hefði valdið dauða 52 sjúklinga.
Bandaríski lögmaðurinn Ed
Fagan, sem undirbýr nú mál á
hendur fyrirtækinu, segir að
um það bil 700.000 Bandaríkja-
manna hafi neytt Baycols og að
þeir geti allir höfðað skaða-
bótamál. Þá er Fagan í sam-
bandi við þýska starfsbræður
sína og vonast þeir til að þýskir
neytendur Baycols geti einnig
höfðað mál fyrir bandarískum
dómstólum þar sem skaðabæt-
ur eru mun hærri en í heima-
landinu.
Microsoft fær
ekki frest
DÓMSTÓLL í Bandaríkjunum
úrskurðaði í gær að hugbún-
aðarrisanum Microsoft skyldi
ekki veittur frestur í málinu
sem höfðað hefur verið á hend-
ur því vegna meintra brota á
samkeppnislögum. Hafði fyrir-
tækið farið fram á að málaferl-
unum yrði frestað þar til
Hæstiréttur Bandaríkjanna
hefði fellt úrskurð í einu máls-
atriðanna. Í rökstuðningi
dómsins í gær sagði að Micro-
soft hefði ekki tekist að sýna
fram á hvers vegna fresta ætti
framgangi málsins.
STUTT
Tugir
sprenginga
í Indónesíu
Argentínu verður greinilega vart í
efnahagslífi nágrannaríkjanna. Í yf-
irlýsingu sem Vicente Fox, forseti
Mexíkó, og Ricardo Lagos, forseti
Chile, sendu sameiginlega frá sér á
fimmtudaginn, er hvatt til þess að
alþjóðasamfélagið – einkum G8-hóp-
ur helstu iðnríkja heims – komi Arg-
entínu til aðstoðar og rói fjárfesta.
Kennarar í verkfalli
Fréttaskýrendur segja að aðstoð
frá IMF verði háð því að harkalegar
aðhaldsaðgerðir, sem kynntar voru í
síðasta mánuði, verði framkvæmdar
og jafnvel auknar. Samdráttur hefur
verið í efnahagslífi Argentínu und-
anfarin þrjú ár. Laun hafa lækkað
um 12% og atvinnuleysi hefur snar-
aukist í yfir 16 af hundraði. Mikil
andstaða er meðal almennings við
áætlanir stjórnvalda um mikla lækk-
un tekna og efirlauna opinberra
starfsmanna.
Meðal þeirra sem hafa mótmælt
aðhaldsaðgerðum stjórnarinnar
hvað harðast eru kennarar, sem
hafa verið í verkfalli undanfarin
mánuð, víðast hvar í landinu. Mun
um helmingur allra skólabarna og
námsmanna í landinu hafa orðið fyr-
ir barðinu á vinnustöðvuninni.
„Stjórnin ætti að taka peninga frá
þeim sem eiga þá, ekki frá fátæk-
lingum, fólki eins og okkur, sem
varla á til hnífs og skeiðar,“ sagði
Ana Maria Sicora, kennari í Buenos
Aires.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (IMF)
staðfesti í gær í fyrsta sinn að til
greina kæmi að Argentínu yrði veitt
aukalán, en óttast er að landið geti
ekki greitt erlendar skuldir sínar.
Talsmaður IMF sagði að „möguleik-
inn á aukaaðstoð frá sjóðnum“ væri
til umræðu. En hann sagði að þær
tölur sem heyrst hefðu í fjölmiðlum
um allt að 15 milljarða dollara að-
stoð væru of háar.
Argentínska stjórnin reynir nú
eftir fremsta megni að tryggja sér
aukalán til að fylla sjóði sína, en fjár-
magnseigendur eru á flótta úr bönk-
um landsins og talin er hætta á að
ríkissjóður geti ekki greitt þá 128
milljarða dollara sem hann skuldar.
Daniel Marx, aðstoðarefnahags-
málaráðherra landsins, fer fyrir
sendinefnd sem setið hefur á mara-
þonfundum með æðstu mönnum
IMF í Washington, og hafa viðræð-
urnar nú staðið í viku. Fyrr í mán-
uðinum greindi IMF frá því að sjóð-
urinn væri reiðubúinn að greiða út
1,2 milljarða dollara af þeim rúmu
fjórtán milljörðum sem þegar hefur
verið samþykkt að lána Argentínu-
mönnum. Argentínskir embættis-
menn sögðu að leitað yrði eftir því
að fá sex til níu milljarða dollara að
auki.
Efnahagskreppan í Argentínu
verður að líkindum efst á baugi á
ráðstefnu leiðtoga ríkja Rómönsku-
Ameríku sem hófst í Santiago í Chile
í gær. Áhrifa efnahagsástandsins í
IMF íhugar
aukalán til
Argentínu
Washington, Santiago. AFP.
ELDINGAR urðu tveimur mönn-
um að bana og slösuðu þann þriðja
er mikið þrumuveður gekk yfir
Stokkhólm og nálæg héruð á
fimmtudag. Fylgdi því óskaplegt
úrfelli og haglél, sum haglkornin
allt að þverhandarþykk.
Rétt fyrir nónbil á fimmtudag
varð tæplega sjötugur naður á
reiðhjóli fyrir eldingu í bænum
Salem fyrir sunnan Stokkhólm.
Lést hann strax er eldingin sundr-
aði hjálminum á höfði hans.
Nokkrum mínútum síðar varð 19
ára gamall maður fyrir eldingu í
Odensala rétt við Märsta. Laust
henni niður í regnhlífina hans er
hann var á gangi ásamt systur
sinni 17 ára gamalli. Gerði hún
strax viðvart um farsíma en bróðir
hennar var látinn er björgunarfólk
kom á vettvang. Þriðji maður slas-
aðist síðan nokkuð alvarlega af
völdum eldingar í miðborg Stokk-
hólms.
Sænskir veðurfræðingar segja,
að rekja megi hamfarirnar til þess,
að tvö veðrakerfi með þrumum og
eldingum, annað yfir Vestra Gaut-
landi og hitt yfir Eystra Gautlandi,
hafi sameinast og gengið yfir aust-
anvert landið á fimmtudag. Stefndi
það síðan á Álandseyjar og búist
var við því yfir Finnlandi í gær.
Eldingar urðu
tveimur að bana
Stokkhólmi. AFP.
Reuters
Eldingu sló niður í þennan bóndabæ sem er fyrir utan Stokkhólm á
fimmtudag og drápust 200 svín í eldsvoðanum sem fylgdi í kjölfarið.
Mikið þrumuveður yfir Stokkhólmi