Morgunblaðið - 02.03.2002, Blaðsíða 48

MINNINGAR
48 LAUGARDAGUR 2. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Gísli Helgasonfæddist í Reykja-
vík 27. mars 1943.
Hann lést á Landspít-
alanum 19. febrúar
síðastliðinn. Foreldr-
ar hans voru Helgi
Jónsson, bóndi í
Kaldárholti, Holta-
hreppi, Rang., f. 6.
júlí 1897 í Holtsmúla
í Landsveit í Rang.,
d. 3. ágúst 1972, og
k.h. Þorbjörg Páls-
dóttir, f. 18. október
1904 í Reykjavík, d.
4. desember 1991.
Föðurfor.: Jón Einarsson, bóndi í
Holtsmúla, og k.h. Gíslunn Árna-
dóttir. Móðurfor.: Páll Árnason,
lögregluþjónn í Reykjavík, og k.h.
Kristín Árnadóttir. Systkini Gísla
eru: 1) Páll Helgason, f. 24 ágúst
1935. Páll var kvæntur Jófríði
Ragnarsdóttur, f. 1. desember
1935. Áttu þau fimm börn: Þor-
björn Helgi, f. 5. desember 1964.
Hann er kvæntur Sóleyju Pálma-
dóttur, f. 5 september 1965. Börn
þeirra eru Fríða Björk, f. 9. febr-
úar 1992, og Árni Páll, f. 11. nóv-
ember 1997. Sóley á fyrir Henný
Guðmundsdóttur, f. 9. september
1984; Jóhanna Ósk, f. 18. janúar
1966. Hún er gift Viðari Þóri Ást-
valdssyni, f. 20. desember 1965.
Börn þeirra eru Þóra Ósk, f. 30.
apríl 1984, og Jón Páll, f. 10. júlí
1985; Anna Lára f. 9. júní 1968.
Anna er gift Gný Guðmundssyni, f.
Tvíburabróðir Gísla, Kristinn
Helgason, f. 27. mars 1943. Hann á
soninn Kristin Rúnar, f. 17. maí
1979, með Sigrúnu Jónínu Magn-
úsdóttur, f. 20. febrúar 1955.
Dagný Helgadóttir, f. 30. ágúst
1944, d. 24. desember 2000. Dagný
var gift Loga Helgasyni, f. 5. mars
1941. Börn þeirra eru Þorbjörg
Kristín, f. 2. ágúst 1971, og Helgi
Þór, f. 7. október 1974. Sambýlis-
kona hans er Guðrún Vala Davíðs-
dóttir, f. 20. október 1975.
Gísli kvæntist 25. desember 1973
Guðrúnu Laufeyju Magnúsdóttur,
f. 19. júní 1945, dóttur Magnúsar
Ingberg Gíslasonar, bónda í Ak-
braut, og Katrínar Sigríðar Jóns-
dóttur frá Lýtingsstöðum. Gísli og
Guðrún eignuðust tvær dætur;
Helgu Gísladóttur, f. 25 júní 1970,
Helga á Viktor Mána, f. 9. október
1994, með Ásmundi Þorvaldssyni,
f. 16. janúar 1970, Helga er í sam-
búð með Reyni Pálmasyni, f. 3. maí
1975, og eiga þau saman Díönu Ýri,
f. 8. ágúst 2000; Þorbjörgu Gísla-
dóttur, f. 25. ágúst 1973. Á hún
einn son, Einar Gísla Einarsson, f.
31. júlí 1996, með Einari Lyng
Hjaltasyni, f. 10. febrúar 1971.
Guðrún átti fyrir dótturina Sigur-
leifu Kristínu Sigurþórsdóttur, f. 8.
júní 1966, með Sigurþóri Sigurðs-
syni, f. 20. október 1944. Sigurleif á
dótturina Ísabellu Katarínu Márus-
dóttur, f. 16. ágúst 1993, með sam-
býlismanni sínum, Márusi Jóhann-
esssyni, f. 4. júlí 1954.
Gísli lauk námi frá barnaskóla
Holtahrepps á Skammbeinsstöðum
1956. Hann tók við búi foreldra
sinna 1965 og sinnti því til æviloka.
Útför Gísla fer fram frá Haga-
kirkju í Holtum laugardaginn 2.
mars og hefst athöfnin klukkan 14.
8. september 1971.
Átti hún fyrir Silju
Elvarsdóttur, f. 1. júní
1991, en saman eiga
þau Guðmund Hrafn
Gnýsson, f. 12. júlí
1998; Ragnheiður, f.
16. desember 1969.
Ragnheiður er gift
Þórarni B. Þórarins-
syni, f. 4. maí 1969.
Börn þeirra eru Krist-
ín, f. 17. febrúar 1998,
og Laufey Fríða, f. 23.
september 1999; Árni,
f. 15. september 1974.
Jón Helgason, f. 2.
nóvember 1937, hann er kvæntur
Guðrúnu Birnu Garðarsdóttur, f.
24. janúar 1945. Börn þeirra eru:
Hrafnhildur Björk, f. 26 apríl 1964.
Börn hennar eru Hafdís Ásgeirs-
dóttir, f. 29. mars 1982, Óskar Ey-
fjörð Elvarsson, f. 28. apríl 1985,
Sigríður Stefanía Einarsdóttir, f.
20. júní 1991, Guðjón Ólafur Ein-
arsson, f. 1. júní 1992, og Erlendur
Ágúst Einarsson, f. 29. júlí 1995;
Sigurbjörg Kristín, f. 27. ágúst
1967. Hún er gift Axel Wium Magn-
ússyni, f. 19. febrúar 1962; tvíbur-
arnir Helgi og Garðar, f. 28. júlí
1969. Helgi er kvæntur Krist-
björgu Ingimundardóttur, f. 2. apr-
íl 1973, eiga þau dótturina Mar-
gréti Birnu, f. 24. mars 2001; Linda
María, f. 25. desember 1971. Börn
hennar eru María Hödd Lindudótt-
ir, f. 20. apríl 1987, og Kormákur
Atli Unnþórsson, f. 16. apríl 2000.
Elsku pabbi, nú ertu farinn, ég
kveð þig með söknuð í hjarta.
Drottinn er minn hirðir,
mig mun ekkert bresta.
Á grænum grundum
lætur hann mig hvílast,
leiðir mig að vötnum,
þar sem ég má næðis njóta.
Hann hressir sál mína,
leiðir mig um rétta vegu
fyrir sakir nafns síns.
Jafnvel þótt ég fari um dimman dal,
óttast ég ekkert illt,
því að þú ert hjá mér,
sproti þinn og stafur hugga mig.
Þú býr mér borð
frammi fyrir fjendum mínum,
þú smyr höfuð mitt með olíu,
bikar minn er barmafullur.
Já, gæfa og náð fylgja mér
alla ævidaga mína,
og í húsi Drottins bý ég
langa ævi.
(23. Davíðssálmur.)
Guð gefi okkur styrk til að takast
á við sorgina.
Þín dóttir
Helga og fjölskylda.
Ungur var ég sendur í sveit að
Kaldárholti til Gísla og Guðrúnar,
fyrst í fáeinar vikur, síðar allt sum-
arið en þau urðu sjö. Mig langar að
minnast Gísla frænda þess vegna.
Flest í sveitinni var ævintýri í
augum pjakks af mölinni en hann
leiddi mann á vit þeirra, sennilega
ómeðvitandi, því þau voru hans dag-
lega líf. Kaldárholt á bökkum Þjórs-
ár var hans æskuheimili, víðlend
jörð, skrýdd holtum, ásum, bökk-
um, eyrum og mýrum. Á þessum
slóðum var ég eins og lítill hobbiti á
söguslóðum Tolkiens þótt ég hafi
aldrei neinni kynjaveru mætt.
Handtökin voru mörg og þótti
manni sum auðvitað skemmtilegri
en önnur en þegar manni leiddist
eitthvað birtist góður kostur Gísla;
skopskynið og kátínan sem létti
róðurinn svo um munaði. Sunn-
lenskir rigningardagar voru oft not-
aðir til girðingavinnu en þá fórum
við á dráttarvél með kerru í eftir-
dragi oft um kargaþýfi og gerðum
við girðingar daglangt, þá var gott
að koma heim, fá kvöldverðinn og
stökkva aftur út á minkaveiðar því
við höfðum orðið einhvers varir fyrr
um daginn. Það var aldrei dauflegt
um að litast í Kaldárholti enda var
Gísli Helgason bráðskemmtilegur
maður og þeir sveitungar hans sem
þangað komu og við sóttum heim
sérlega glaðlynt fólk.
Á þessum tímum rúðum við ærn-
ar og mörkuðum lömbin í júní áður
en sláttur hófst. Oft komu systkini
Gísla og vinir þeirra hjóna í heim-
sókn um þær mundir og var kátt í
höllinni. Þá smöluðum við þessa
stóru jörð á tveimur til þremur dög-
um, rúðum og mörkuðum og birtust
þá forystuhæfileikar og dugnaður
Gísla bersýnilega. Sérhlífnin var
aldrei hans, hann var hamhleypa til
verka.
Verkkunnátta Gísla var mikil, allt
var gert heima á bæ. Ég var hans
aðstoðarmaður við þær fjölmörgu
viðgerðir sem fram fóru á bænum,
hljóp eftir lyklum, toppum, hömrum
og sleggjum fullur aðdáunar á þús-
undþjalasmiðnum. Það þurfti aldrei
að „hringja á mann“ á þeim bænum.
Kaldárholtsland er fuglaparadís
enda varð ég fljótt áhugasamur að
læra nöfn fuglanna en hann og þau
bæði afar vel að sér í fuglafræðum.
Tegundirnar skipta tugum og varla
leið sá dagur að ekki bæri einn fiðr-
aðan á góma. Á þessum góða stað
lærði ég reiðinnar býsn af þessum
góða frænda mínum, allt frá að taka
til hendinni til tungutaks, náttúru-
fræða og alls þar á milli, ég bý að
því, fyrir það þakka ég honum um
leið og ég kveð hann í síðasta sinn.
Þorsteinn Kristmannsson.
Skafrenningurinn næðir um holt
og hæðir og áin mesta er í klaka-
böndum. Það setur hroll að fólkinu.
Það er kalt og dimmt og sorgin hef-
ur knúið dyra. Hvunndagshetja er
fallin eftir harða baráttu. Baráttu
sem landinn hefur háð við náttúru-
öflin frá fyrstu öldum. Bóndinn
barst aldrei mikið á. Hann gekk til
daglegra verka með gleði í hjarta.
Ekki með látum og bægslagangi.
Heldur hægt og rólega. Ákveðið.
Hann unni jörðinni. Hér sleit hann
barnsskónum og átti heima alla tíð.
Var órjúfanlegur hluti af moldinni
og grasinu, þúfunum og lækjunum.
Hann var drengur góður. Skipti
sjaldan skapi. Einstaklega hlýr. Svo
hjartahlýr að nístandi næðingur
þorrans er á bak og burt. Sólin
brýst fram í hugann. Sumarið. Vot-
lendið blasir við og teygir sig eins
langt og augað eygir við Kaldárholt.
Geislar glitra í mýrinni, og rauðinn
sem myndar slikju ofan á vatninu
eykur á litadýrðina. Spóinn vellur í
fjarska. Óðinshanar stikla í skurði.
Hagamús skýst milli þúfna. Það er
maður úti í mýrinni eitthvað að
stússast í hrossum. Hann heldur á
bandspotta og kemur gangandi
hægum skrefum út að hliðinu við
Nefið þegar drossían nálgast. Hann
þekkir bílinn. Veit að þetta er fólk
úr borginni. Kemur og heilsar því.
Kímið brosið er kunnuglegt. Þétt
handtakið. Það færist ró yfir gest-
ina. Allur heimsins skarkali er horf-
inn eins og dögg fyrir sólu. Suð í
flugu. Hundgá. Jarm. Vill fólkið
ekki koma heim og fá kaffi og með
því? Inni í betri stofu? Þótt bóndans
bíði mörg störf er eins og heimurinn
hafi stöðvast. Húsfreyjan hress að
vanda. Börnin braggleg. Tíðin hef-
ur verið góð. Taðan kröftug. Bónd-
inn kvartar ekki. Það festist hross í
dýinu norðanvið. Dró það upp með
dráttarvélinni. Jú, bærinn fór
býsna illa í landskjálftunum.
Sprakk í tvennt. Þeir fyrir sunnan
segja að hann sé ónýtur. Það bless-
ast. Byggi bara annað hús í staðinn.
Góðlátlegt bros. Slær á létta
strengi. Spyr tíðinda. Fólkið sýnir á
sér fararsnið. Þarf að flýta sér í bæ-
inn. Hann stendur eftir í hlaðinu.
Veifar þegar bíllinn ekur niður
tröðina. Trúr og traustur. Óhagg-
anlegur. Hverfur aldrei úr minning-
unni.
Páll Benediktsson.
Gísli Helgason, frændi minn,
fóstbróðir og vinur er látinn um ald-
ur fram.
Fyrstu kynni mín af Kaldárholti
voru um miðjan sjötta áratuginn og,
eins og títt var um börn á þeim tíma
var ég sendur til móðursystur
minnar Þorbjargar í sveit. Þar hitti
ég fyrir frændfólk mitt og átti þar á
hverju sumri samneyti með því og
þroska. Það að vera í sveit var
næstum eins sjálfsagt og að ganga í
skóla, eins konar þjóðfélagsstofnun.
Finnst mér eftir á að hyggja að ekki
hefði ég mátt verða af þessum
sumrum og þá ekki síst fyrir það að
án þeirra hefði ég ekki kynnst því
ágæta fólki. Mest átti ég saman við
yngri systkinin að sælda, Kristin,
Gísla og Dagnýju, og af þeim hef ég
líklega átt mest skap við Gísla.
Á þessum árum var landbúnaður
hér á landi að breytast og vélaöld að
hefjast. Helgi bóndi hélt í marga
forna siði og aldrei sá ég hann stýra
dráttarvél. Einnig var á stundum
sagt að vinnuharka væri mikil í
sveitum, en ekki fannst mér það
óeðlilegt. Alténd áttum við frístund-
ir og í Kaldárholti voru meira að
segja til áhöld til slíkrar iðkunar.
Forláta kringlu áttu þeir bræður og
þótti mér mikið til koma hve langt
Gísli kastaði. Netakúlu var hægt að
nota í kúluvarp og þegar að spjót-
kast kom dugðu hrífusköft ágæt-
lega. Einnig var hægt að fara í lang-
stökk og hástökk, en við þær
æfingar þurfti að gæta þess að vera
t.d. ekki með egg í vasanum eins og
kom fyrir einn okkar kúasmala í
Kaldárholti. Meira að segja fór ég
eitt sinn með þeim systkinum á hér-
aðsmót Skarphéðins, sem haldið
var í Þjórsártúni. Hef ég lifað lengi
á minningunni um þann atburð.
Mest snerist þó lífið um búskapinn,
frá fengitíma til fengitíma, að ná inn
töðunni og búa fyrir veturinn, hirða
um skepnur o.s.frv. Best gæti ég
trúað að þessi staðfesta í lifnaðar-
háttum eigi drjúgan hlut í heim-
spekilegum þenkimáta sem bænda-
fólk býr yfir og veit ég að Gísli hafði
nóg af.
Af þeim systkinum í Kaldárholti
var Gísli einna kátastur og gat á
stundum verið stríðinn, allt þó í
góðu. Mér er það minnisstætt að
Gísli átti það til að segja okkur
græningjunum einhverjar ógurleg-
ar sögur, sem hreint út gátu ekki
staðist, og þegar maður sagði: ,,Nú
lýgurðu,“ þá var hann svo fljótur að
segja ,,já“ að maður reifst lengi á
eftir meðan sauð í honum hláturinn.
Það má segja um Gísla að hann var
alltaf í góðu skapi, og ef ekki, þá var
hann í besta skapi.
Eftir að Gísli og Guðrún tóku við
búi í Kaldárholti strjáluðust ferðir
systkina Þorbjargar í Kaldárholt en
við tóku heimsóknir kúasmala og
liðléttinga, sem dvalið höfðu þar
lengri og skemmri tíma. Alloft, þó
ekki nógu oft, fórum við frændur og
nafnar austur í dagsferð til að sjá
fornar slóðir og hitta þau Gísla og
Guðrúnu. Alltaf var höfðinglega
tekið á móti okkur og alltaf fór mað-
ur betri maður þaðan að kvöldi.
Líklega hefur fjölmenni verið einna
mest í Kaldárholti í ágúst árið 2000,
en þá komu þangað yfir hundrað
manns í tilefni ættarmóts niðja Páls
Árnasonar lögregluþjóns og Krist-
ínar Árnadóttur. Var það mikil
skemmtan allra sem þátt tóku að
koma þangað og viðeigandi upphaf
gleðskaparins, sem á eftir fór og
haldinn var á Laugalandi. Þar voru
þau Kaldárholtshjón og var Gísli
hrókur alls fagnaðar. Síðan þá eru
tvö af þeim Kaldárholtssystkinum
gengin, Dagný fyrir rúmu ári og
Gísli nú, bæði um aldur fram, og er
skarð fyrir skildi.
Með þessum fátæklegu orðum
þakkar gamall kúarektor og gæslu-
maður heimalninga í Kaldárholti
fyrir ævilanga vináttu og fóst-
bræðralag. Blessuð sé minning
Gísla Helgasonar.
Þorsteinn Þorsteinsson.
Það heyrir orðið sögunni til að
börn séu send í sveitina á vorin til
sumarlangrar dvalar. Má nærri
segja að sá góði siður eigi aðeins við
um öldina sem leið vegna breyttra
þjóðfélagshátta og tæknivæðingar.
Ekki gátu þó öll börn farið í sveit-
ina. Var jafnvel litið á það sem sér-
stök forréttindi að hafa aðgang að
góðu sveitaheimili, bæði af foreldr-
um og ekki sízt börnunum. Við,
sveitastrákarnir, nutum allir þeirra
forréttinda að vera sendir í sveit í
Kaldárholti hjá Guðrúnu og Gísla.
Bærinn Kaldárholt er ekki í al-
faraleið, þótt hann sé nokkuð mið-
svæðis í hinum grösuga Holta-
hreppi.
Bæjarstæðið er sérstaklega fal-
legt, sunnan í túnbrekkunni með
Þjórsá iðandi vestan við bæinn og
útsýni óheft yfir Skeiðin, suður um
Holtin og allt til austurfjallanna.
Uppi á brekkubrúninni sér yfir all-
ar uppsveitir Árnes- og Rangár-
vallasýslu svo langt sem augað eyg-
ir. Það er ekki að undra að við
strákarnir sóttum í að koma í þetta
ríki, jafnt um sumar, vetur, vor eða
haust. Ríki náttúrunnar iðandi af
dýralífi, ríki bóndans auðugt af fjöl-
breyttum bústofni og jarðarinnar
gæðum og hlunnindum, heimilið
laðaði okkur að sér. Gísli Helgason
hefur kennt okkur margt það, sem
við þykjumst kunna í dag. Sérstak-
lega fannst okkur gaman að vera
með honum við veiðiskap af fjöl-
breyttu tagi, og eru ljúfar minning-
ar um spennandi augnablik okkur
ógleymanlegar þegar við hittumst
og rifjum upp „gamla daga“, en
Gísli var mikill veiðimaður. Þó er
rjúpan aldrei veidd í Kaldárholti,
þar á hún friðland. Honum var
einkar lagið að vísa okkur rétta leið
við leik og störf, og fyrirgaf okkur
jafnharðan strákapörin. Glettni
hans og kímni jafnt í blíðu og stríðu
er víðkunn, og bar hann það jafnan
fyrir sig ef okkur varð það á að
brjóta verkfæri eða gera eitthvert
skammarstrikið, en þau eru sjálf-
sagt orðin allnokkur með tímanum,
skammarstrikin okkar. Gísli var
hraustmenni, og brá stundum á
glettur við nautin sem fáir myndu
eftir leika. Einnig var hann fjölfróð-
ur á sviði margra vísinda, sérstak-
lega er laut að jarðfræði og jarð-
hita, sem margur fræðingurinn
þætti fullsæmdur af í dag. Bæði
virkjaði hann jarðhita til húshitun-
ar og hvatti til borunar við Kald-
árholtslæk sem átti eftir að koma
sér vel, og mun Hitaveita Rang-
æinga búa að því um langa framtíð.
Gísli leyfði okkur að fylgjast með
öllu þessu og taka þannig þátt í öllu
sem var að gerast þótt við værum
fluttir langt í burtu og hittumst allt
of sjaldan. Fyrir það erum við sér-
staklega þakklátir.
Af mörgu er árið 2000 eftirminni-
legt, en þá urðu Guðrún og Gísli fyr-
ir áföllum sem áttu eftir að draga
skugga yfir myndina björtu. Jarð-
skjálftarnir hörðu, 17. og 21. júní
skemmdu íbúðarhúsið svo mikiðað
flytja varð í annað hús. Og um
haustið greindist Gísli með sjúk-
dóminn vonda sem svo marga hefur
lagt að velli. Þrátt fyrir þessa erf-
iðleika var Gísli alltaf jafn kátur og
hress og hans var vandi til. Með því
sýndi hann okkur eins og fyrrum að
ekki þýðir að sýta orðinn hlut. Við,
sveitastrákarnir, teljumst orðnir að
mönnum þegar við skiljum það.
Gísli Helgason lézt að morgni
hins 19. febrúar 2002. Við minn-
umst hans sem góðs drengs og fé-
laga sem allt of fljótt var kvaddur á
brott úr þessum heimi. Í birtu
minninganna og með gleði og þakk-
læti fyrir samveruna vottum við eft-
irlifandi eiginkonu Gísla, Guðrúnu
L. Magnúsdóttur og dætrum þeirra
okkar innilegustu samúð, sem og
eftirlifandi bræðrum hans og ætt-
ingjum. Megi hinn almáttugi Guð
vaka yfir þeim ævinlega.
Jón S. Gunnarsson,
Sigurður A. Guðmundsson,
Einar Gunnarsson.
GÍSLI
HELGASON
7       /%
     %
   "
   
 
 % 

(. 0
 
5 )%"
1
E-
0,!
"/4
( =
 
( =
 0 ( =
   A
.!
 
13* ( =
 
1

1*