Morgunblaðið - 02.03.2002, Blaðsíða 62

FÓLK Í FRÉTTUM
62 LAUGARDAGUR 2. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
LASSE Hallström er orðinn amerísktvörumerki fyrir vandaðar, mann-eskjulegar bíómyndir, þar sem gam-an og alvara vega salt og gjarnan
eru byggðar á þekktum skáldsögum. En þann-
ig byrjaði það ekki. Hallström var sænskt
vörumerki fyrir háðskar en hlýlegar athuganir
á hversdagsatferli landa sinna.
Sænskir piltar og stúlkur
Hann fæddist í Stokkhólmi fyrir rúmum 55
árum og fékkst faðir hans við kvikmyndagerð í
frístundum.
Undir áhrifum frá því föndri gerði Hall-
ström yngri í gaggó með aðstoð vina sinna
stuttmynd um skólahljómsveitina. Myndin
þótti það efnileg að hún var sýnd í sænska sjón-
varpinu og þegar náminu lauk fór Hallström að
starfa meira fyrir þá stofnun. Eftir tvær sjón-
varpsmyndir gerði hann þá þriðju eftir eigin
handriti, sem olli straumhvörfum. Hún fjallaði
um ástir sænskra unglinga og hét Eigum við að
fara heim til mín eða þín eða hvort til síns
heima? (1973) og var svo vel tekið að Hallström
fékk tækifæri til að gera fyrstu bíómyndina.
Hún var rómantíska gamanmyndin Piltur og
stúlka (En kille och en tjej, 1975) og mæltist
einnig vel fyrir. Tveimur árum síðar gerði hann
eina frægustu mynd sína frá þessu tímabili,
heimildamynd um frægustu útflutningsvöru
Svía, ABBA – The Movie. Hallström hafði gert
myndbönd fyrir sönghópinn og var hrifinn af
þeim sem einstaklingum og listamönnum og
tók að sér gerð heimildamyndarinnar, en seg-
ist hafa fengið bágt fyrir hjá ýmsum landa
sinna. „Abba voru vinsæl en kannski einmitt
vegna þess litu margir Svíar niður á þau. Mér
var nánast legið á hálsi að vinna með sjálfum
djöflinum, því þau hefðu selt sig fyrir vinsæld-
irnar.“
Á næstu árum gerði hann þrjár myndir eftir
eigin handritum í sama gamansama og róm-
antíska dúrnum, Jag är med barn, Tuppen og
Två killar och en tjej, sem var eins konar fram-
hald af Pilti og stúlku. Árið 1985 kom myndin
sem gerði Lasse Hallström að heimsnafni í
kvikmyndagerðinni, hin ljúfsára og bein-
skeytta uppvaxtarsaga Mitt liv som hund um
ungan dreng sem sendur er til ættingja í sveit-
inni þegar móðirin er of veik til að annast hann.
Hún færði Hallström fjölda alþjóðlegra viður-
kenninga og tvær Óskarstilnefningar fyrir
bestu leikstjórn og besta handrit eftir áður
birtu efni. Enn þann dag í dag er Hundalíf ef til
vill besta verk leikstjórans.
Í vesturvíking
Tilboðin streymdu utan úr heimi og eftir
þrjár sænskar sjónvarpssyrpur fyrir börn
lagðist Lasse Hallström í vesturvíking.
Fyrsta mynd hans vestra var Once Around
(1991), enn ein rómantísk gamanmynd þar sem
Holly Hunter fellur kylliflöt fyrir yfirgengileg-
um sölumanni leiknum af Richard Dreyfuss
sem veldur jarðskjálftum í lífi hennar og fjöl-
skyldu hennar. Once Around var brokkgeng en
skemmtileg og tveimur árum síðar gerði
Hallström bestu mynd sína í Bandaríkjunum,
þroskasöguna What’s Eating Gilbert Grape,
sem hleypti krafti í feril Johnnys Depp og kom
Leonardo DiCaprio eftirminnilega á kortið í
hlutverkum bræðra í leiðindum amerísks
dreifbýlis. Sérstaklega var DiCaprio magnað-
ur sem vangefni bróðirinn. Hér naut sín til fulls
öryggi og næmi Hallströms í umgengni við
persónur og leikara og traust sögumennska
hans. Rómantíska gamanmyndin Something
To Talk About (1995) með Julia Roberts var
sundurlausari en gekk þokkalega.
Þá komu tvær myndir gerðar eftir þekktum
skáldsögum, The Cider House Rules (1999)
eftir sögu Johns Irving og Chocolat (2000) eftir
sögu Joanne Harris. Hæfileikar Hallströms
nutu sín vel í þeirri fyrrnefndu og færðu hon-
um nýja Óskarstilnefningu, en sú síðarnefnda
var öllu þvingaðri og höll undir tilfinningasemi
og einfaldanir. Þar vann leikstjórinn m.a. í
fyrsta skipti með seinni konu sinni, sænsku
stórleikkonunni Lena Olin. Nýja myndin, The
Shipping News, er einnig gerð eftir þekktri og
Pulitzer-verðlaunaðri skáldsögu. Höfundur
hennar er E. Annie Proulx en handritshöfund-
urinn sá sami og samdi Chocolat, Robert Nel-
son Jacobs. Kevin Spacey leikur andlega heft-
an, ef ekki hreinlega vanþroskaðan mann sem
hittir lausgirta gæru (Cate Blanchett), eignast
með henni dóttur og finnur einhvers konar til-
gang með tíðindalausu lífi sínu. Þegar konan
ferst í bílslysi eftir að hafa yfirgefið hann flyst
hann ásamt roskinni konu (Judy Dench), sem
segist vera frænka hans, til Nýfundnalands og
sest að í litlu sjávarþorpi þaðan sem þau eru
ættuð. Hann fær starf á staðarblaðinu við að
skrifa fréttir af skipakomum og bílslysum,
kynnist smátt og smátt nýju fólki og umhverfi,
sem býr yfir ýmsum leyndardómum, m.a. um
hann sjálfan.
The Shipping News er eins og margar
myndir Hallströms þroskasaga, uppvaxtar-
saga – í þessu tilfelli manns sem líkamlega er
fullvaxinn – um leit að eigin kjarna. Gjarnan
gerast þessar sögur í skrýtnum eða uppleyst-
um fjölskyldum. Þegar ég ræði við Hallström
spyr ég hann hvort ekki hafi verið erfitt að
gera breytinguna á persónu Spaceys trúverð-
uga – frá því að vera viljalaus þolandi í mann,
sem tekst að virkja hæfileika sína og vilja.
„Myndin er saga manns sem í upphafi hefur
haft lítið sjálfstraust og litla sjálfsvirðingu, allt
frá barnæsku. Henni vindur fram í stuttum
skrefum áleiðis til þess áfangastaðar þar sem
hann hefur fundið hvoru tveggja og ást að auki.
Sagan hefur kannski ekki hefðbundna drama-
tíska byggingu eða undirstöðu; hún er frekar
eins konar myndvefnaður ýmissa þátta, eins og
ljóðrænu og dulrænu og gamansemi, sem mér
fannst heillandi að færa upp á tjaldið og var
eiginlega gagntekinn af. En það var ekki auð-
velt; það skal ég viðurkenna.“
Hallström hefur sagst laðast einkum að sög-
um sem ganga fyrir afli persóna sinna frekar
en hefðbundnum formúlum, t.d. hasarmynd-
um. En The Shipping News gengur þá fyrir afli
persónu sem framanaf er næsta afllaus?
„Já, og í því fólst mikil ögrun fyrir okkur Ke-
vin Spacey, sem er mjög hnyttinn og greindur
maður með sterka sjálfsímynd, öfugt við per-
sónuna. Það reyndi á alla hans breiðu hæfi-
leika.“
Erfiðasta glíman
Var erfiðara að þjappa þessari skáldsögu
með öllum sínum hliðarpersónum og undir-
þráðum saman í bíómynd en t.d. Chocolat eða
The Cider House Rules?
„Já, þetta er erfiðasta verkefni af því tagi
sem ég hef tekist á við. Það kann að hafa verið
frekar ógáfulegt af mér að reyna en ég gat
bara ekki staðist freistinguna. Mér er ljóst að
margir leikstjórar hefðu hent bókinni út í horn
og sagt að hún væri óhæf til kvikmyndunar því
hún hefði ekki réttu bygginguna.“
Höfundur skáldsögunnar gerði það að skil-
yrði að myndin yrði tekin á Nýfundnalandi, þar
sem hún gerist að stórum hluta og þaðan sem
hún er sjálf. Hallström segir að hún sé afar sátt
við útkomuna. „Ég hef ekki fengið betri gagn-
rýni um myndina en frá henni.“
Sögusviðið er því býsna norrænt, bæði
landslagið og návígið við sagnir af draugum,
ógnir hafsins og óblíðra náttúruafla. Leið hon-
um kannski eins og heima í Svíþjóð?
„Sannarlega. Ekki bara vegna veðrabrigð-
anna og fríska loftsins heldur einnig fólksins,
sem er líkt okkur, vingjarnlegt en feimið og
jafnvel kuldalegt í fyrstu.“
Leikhópur myndarinnar er blandaður; auk
amerískra stjarna eins og Spaceys, Julianne
Moore og Scott Glenn eru þar breskir leikarar
á borð við Judi Dench, Pete Postlethwaite og
Rhys Ifans.
„Ég leitast alltaf við að fá sem bestan leik-
hóp; þjóðerni skiptir í raun ekki máli á meðan
leikarinn getur tjáð sig á ensku. Þetta fólk get-
ur náð hvaða hreim sem er.“
Aftur til upprunans
Ég spyr hvort hann sé sáttur við að kvik-
mynda sögur og handrit annarra eða sakni
persónulegri verkefna á borð við þau sem hann
gerði í Svíþjóð fyrr á árum.
„Ja, það er farið að angra mig að fást ekki við
sögur sem ég skrifa sjálfur. Ég ákvað að leggja
í leiðangur á vit ævintýra í Ameríku og hef
enga almennilega skýringu á því hvers vegna
ég hætti að semja. Að hluta til er skýringin sú
að í Svíþjóð varð ég að gera það – að segja mín-
ar eigin sögur; þar hafði ég enga handritshöf-
unda. Í bandarísku kvikmyndaumhverfi eru
handrit alls staðar á sveimi. Ætli ég verði ekki
að kenna tímaskorti um. En ég vil snúa aftur til
skriftanna og ætla að gera það. Ég ætti að hafa
tíma nú þegar þessum blaðaviðtölum er lokið!“
Eftir tíu ár í Bandaríkjunum hefurðu ekki
aðeins hugleitt að byrja að semja aftur heldur
að flytjast heim til Svíþjóðar og starfa þar?
„Já, reyndar, við höfum í hyggju að flytjast
þangað í vor og eiga Stokkhólm að bækistöð í
staðinn fyrir New York-fylki. Þar gæti ég von-
andi gert bæði sænskar myndir á ný og haldið
áfram í alþjóðlegri kvikmyndagerð.“
Þegar ég spyr Hallström hvort honum þætti
freistandi að snúa aftur til einfaldari kvik-
myndagerðar, jafnvel gera dogmamynd,
kveðst hann ekki hafa áhuga á rétttrúnaðar-
reglum dogmastefnunnar en að gaman væri að
fást við ódýra mynd með stafrænu tækninni og
eiginkonunni, Lena Olin, í aðalhlutverki.
Heillar þá amerískur lífsstíll ekki lengur?
Saknar hann sænsks hversdagslífs?
„Sumt er ég enn vel sáttur við í Ameríku en
fyrir mann eins og mig sem bjó áratugum sam-
an í Svíþjóð er milljón hluta að sakna.“
- Eins og sænsku kjötbollanna?
„Já, kjötbollanna til dæmis,“ segir hann og
hlær. „Skútusiglinga í skerjagarðinum fyrir ut-
an Stokkhólm. Menningarinnar. Mig langar til
að upplifa þetta allt aftur með eiginkonu minni
og börnum áður en við skjótum of djúpum rót-
um í amerískum jarðvegi.“
Morðgáta í uppsiglingu
Þegar ég bið hann að nefna hvaða mynd af
þeim sex sem hann hefur gert vestra hann sé
stoltastur af svarar hann:
„Ég hugsa að ég myndi nefna The Cider
House Rules og Gilbert Grape. Og af þeim
sænsku Mitt liv som hund.“
Í Bandaríkjunum hefur Lasse Hallström
haft meira fé til ráðstöfunar og frægar stjörnur
að vinna með. Hefur slíkt ekki aðeins aukið
frelsi og möguleika í för með sér heldur einnig
takmarkanir fyrir hann sem listamann?
„Þær helstu eru að tiltekin fjárhagsáætlun
krefst leikara af vissri stærðargráðu. En í
heildina hef ég notið þeirrar blessunar að geta
meira eða minna gert þær myndir sem ég vil
gera, myndir sem snúast um athyglisverðar
persónur. Ég vinn með Miramax-fyrirtækinu
sem hefur áhuga á vönduðum kvikmyndum og
hef ekki þurft að gera mjög margar málamiðl-
anir.“
Hefur aldrei heillað hann að snúa blaðinu al-
veg við og gera spennumynd eða sakamála-
mynd eða þess háttar?
„Jú, reyndar hyggst ég gera svolítið öðruvísi
mynd á næsta ári. Hún verður morðgáta sem
gerist á 18. öld á Englandi og heitir Conspiracy
of Paper. Ég hlakka mikið til að glíma við hana.
Hún verður fjórða og næstsíðasta mynd mín
fyrir Miramax samkvæmt núgildandi samn-
ingi. Við sjáum til hvort við gerum nýjan.“
ath@mbl.is
Lasse Hallström er leikstjóri The Shipping News sem frumsýnd er hérlendis um helgina
Nýfundin ást á Nýfundnalandi: Julianne Moore og Kevin Spacey. Örlagakvendi kveður: Cate Blanchett.
Nýfundið
líf á Ný-
fundnalandi
„Það kann að hafa verið frekar ógáfulegt af mér að
reyna en ég gat bara ekki staðist freistinguna,“ segir
sænski leikstjórinn Lasse Hallström í samtali við Árna
Þórarinsson í tilefni af frumsýningu The Shipping
News, sjöttu myndar hans frá því hann hóf störf í
Bandaríkjunum fyrir rúmum áratug. Enginn norrænn
leikstjóri hefur náð viðlíka fótfestu vestra. En nú
hyggst hann snúa heim.
Reuters
Hallström: Er á leiðinni heim til Svíþjóðar.