Morgunblaðið - 16.03.2002, Blaðsíða 4

FRÉTTIR
4 LAUGARDAGUR 16. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
SVERRIR Sigurðsson,
fyrrverandi fram-
kvæmdastjóri Sjó-
klæðagerðar Íslands
hf., lést á hjúkrunar-
heimilinu Eir aðfara-
nótt laugardagsins 9.
mars sl. og fór útför
hans fram frá Seltjarn-
arneskirkju í gær í
kyrrþey, að ósk hins
látna.
Sverrir Sigurðsson
og Ingibjörg Guð-
mundsdóttir, eiginkona
hans, voru kunn fyrir
áhuga á nútímalist og
söfnun verka eftir helstu listamenn í
sinni tíð, einkum Þorvald Skúlason.
Árið 1980 gáfu þau hjón stofngjöf að
Listasafni Háskóla Íslands, alls 140
verk, og síðan hafa fleiri verk bæst
við, en meðal annars gaf Sverrir safn-
inu allmörg verk í minningu Ingi-
bjargar, þegar hún lést 1994.
Sverrir fæddist í Borgarnesi 10.
júní 1909, sonur hjónanna Sigurðar B.
Runólfssonar frá Norðtungu og kaup-
félagsstjóra í Borgarnesi og Jóhönnu
Lovísu Rögnvaldsdóttur. Hann var
elstur fjögurra systkina.
Sverrir ólst upp í Borgarnesi til 13
ára aldurs en flutti þá til Reykjavíkur
með foreldrum sínum. Hann gekk í
Flensborgarskóla 1923 til 1925 en
fylgdi enskum veiði-
mönnum til veiða í
borgfirskum ám á
sumrin á vegum Run-
ólfs Runólfssonar, afa
síns, og Sigurðar Fjeld-
sted, bónda í Ferjukoti.
Hann var við nám í
landbúnaðarskólanum í
Asker í Noregi 1926 til
1928 en varð að hverfa
frá námi vegna fjár-
skorts.
Sverrir var lengi í
fyrirtækjarekstri. Árið
1929 átti hann þátt í
stofnun Sjóklæðagerð-
ar Íslands hf. og tveimur árum síðar
stofnaði hann matvöruverslunina
Lögberg við Holtsgötu, sem hann rak
fram á 5. áratuginn. Á sama tíma
leigði hann ýmsar af bestu ám Borg-
arfjarðar og endurleigði til enskra
veiðimanna. Hann byrjaði veitinga-
rekstur 1941 og rak ásamt öðrum
veitingastaðinn Central í Hafnar-
stræti og kaffistofuna Vega á Skóla-
vörðustíg þar sem nú er Mokkakaffi.
1956 tók Sverrir við framkvæmda-
stjórn kápudeildar Sjóklæðagerðar-
innar eftir lát föður síns og var lengi
kenndur við Sjóklæðagerðina en seldi
reksturinn 1967 og húseignina 1984.
Sverrir og Ingibjörg eignuðust
tvær dætur, Björgu og Áslaugu.
Andlát
SVERRIR
SIGURÐSSON
MINNISBLAÐIÐ sem Öryrkja-
bandalagið krafðist þess að fá af-
hent er dagsett 22. desember árið
2000. Bandalagið fór með málið
fyrir Héraðsdóm Reykjavíkur sem
dæmdi ríkinu í vil. Öryrkjabanda-
lagið vann hins vegar málið í
Hæstarétti.
Í minnisblaðinu segir orðrétt:
„Hinn 19. desember sl. var kveðinn
upp í Hæstarétti dómur þar sem
komist er að þeirri niðurstöðu að
óheimilt hafi verið frá 1. janúar
1994 „að skerða tekjutryggingu ör-
orkulífeyrisþega í hjúskap með því
að telja helming samanlagðra
tekna beggja hjóna til tekna lífeyr-
isþegans í því tilviki, er maki hans
er ekki lífeyrisþegi“ þar sem reglu-
gerð um skerðingu bóta vegna
tekna maka hafi skort lagastoð frá
1. janúar 1994. Einnig kemst meiri-
hluti Hæstaréttar að þeirri niður-
stöðu að „óheimilt hafi verið að
skerða tekjutryggingu örorkulíf-
eyrisþega í hjúskap frá 1. janúar
1999 samkvæmt 5. mgr. 17. gr. laga
nr. 117/1993, sbr. 1. gr. laga nr. 149/
1998...“ þar sem meirihluti dómsins
taldi hana í andstöðu við stjórnar-
skrá og alþjóðlega sáttmála.
Um er að ræða viðurkenningar-
dóm og tekið fram í forsendum
hans að „af niðurstöðu máls þessa
verður ekki dregin ályktun um rétt
hvers einstaks lífeyrisþega.“
Dómurinn tekur einungis til
ákvæðis um skerðingu tekjutrygg-
ingar örorkulífeyrisþega sam-
kvæmt 5. mgr. 17. gr. Ekki er
fjallað um önnur ákvæði almanna-
tryggingalaga, svo sem ákvæði um
skerðingu tekjutryggingar ellilíf-
eyrisþega vegna tekna maka.
Dómurinn kann hins vegar að
hafa fordæmisgildi varðandi teng-
ingu við tekjur maka í almanna-
tryggingum og e.t.v. á öðrum svið-
um. Því er nauðsynlegt að yfirfara
löggjöfina með tilliti til forsendna
dómsins, m.a. með hliðsjón af því
hvort líkur séu á því að önnur
ákvæði um tekjutengingu yrðu
metin ólögmæt ef látið yrði reyna á
þau.
Að mati þeirra sem farið hafa
fyrir dóminn, er hann óskýr og því
er nauðsynlegt að fara mjög vand-
lega yfir hvað hann felur í sér varð-
andi bótagreiðslur til öryrkja áður
en gerðar verða breytingar á bóta-
greiðslum.
Að mati ríkislögmanns leggur
dómurinn ekki beina greiðslu-
skyldu á ríkissjóð þar sem um við-
urkenningardóm er að ræða og rík-
isstjórn er óheimilt að greiða fé úr
ríkissjóði nema fyrir því sé laga-
heimild. Hins vegar hvílir á stjórn-
völdum sú skylda að bregðast við
dómnum og beita sér fyrir laga-
breytingu sem allra fyrst sem sam-
rýmist dómi Hæstaréttar. Þá ligg-
ur fyrir að í fjárlögum ársins 2001
er ekki gert ráð fyrir auknum
greiðslum til örorkulífeyrisþega á
grundvelli dómsins.
Af forsendum dómsins virðist
mega ráða að tenging bóta við
tekjur maka í einhverju formi gæti
samrýmst stjórnarskrá svo sem
eftirfarandi dæmi: „Þegar litið er
til skipulags réttinda örorkulífeyr-
isþega samkvæmt almannatrygg-
ingalögum og þeirra afleiðinga sem
í raun geta af því leitt fyrir ein-
staklinga, verður þetta skipulag
ekki talið tryggja þeim þau lág-
marksréttindi...“ Þá kemur fram í
dómnum að fallist sé á þá kröfu Ör-
yrkjabandalagsins „að viðurkennt
verði að óheimilt hafi verið að
skerða tekjutryggingu örorkulíf-
eyrisþega í hjúskap frá 1. janúar
1999 á þann hátt sem gert er...“
Fjárhæð grunnlífeyris örorkulíf-
eyrisþega er nú kr. 17.715 og kem-
ur fram í dómnum að „Verður tæp-
ast annað sagt en að réttur öryrkja
til framfærslu fjölskyldu sinnar
verði smár hafi hann aðeins tekjur,
sem nema grunnörorkulífeyri“.
Þá verður að hafa í huga hin fjár-
hagslegu áhrif og með hvaða hætti
brugðist verði við þeim útgjöldum
sem af dómnum kunna að leiða.
Samkvæmt þeim upplýsingum sem
fyrir liggja fá nú um 1.200 örorku-
lífeyrisþegar skerta tekjutrygg-
ingu vegna tekna maka, og miðað
við hlutfallslega skerðingu alls
þess hóps öryrkja sem nýtur
skertrar tekjutryggingar er um að
ræða um 210 m.kr. kostnað á ári að
því er þennan hóp varðar. Er þá
ótalinn kostnaður vegna þess hóps
sem bæst gæti við vegna breyttra
reglna og verður hann kannaður á
næstu dögum.
Skipta má því verkefni sem fyrir
liggur í þrjá þætti:
1. Möguleg leiðrétting bóta aftur í
tímann og þá hve langt.
2. Endurskoðun þeirra laga-
ákvæða sem dómurinn fjallar
um.
3. Mögulega endurskoðun gagn-
vart öðrum hópum en þeim sem
dómurinn fjallar beint um.
Lagt er til að ríkisstjórn skipi
sérstakan starfshóp til að greina
með sem nákvæmustum hætti
hvaða leiðir eru færar til að bregð-
ast við dómi Hæstaréttar og stýra
vinnu við undirbúning á frumvarpi
til breytinga á lögum um almanna-
tryggingar og stefnt verði að því að
það verði lögfest svo fljótt sem
verða má. Jafnframt stýri starfs-
hópurinn greiningu á hvort þær
meginreglur sem dómurinn byggi
á kunni að hafa víðtækari áhrif en
kveðið er á um í dóminum.
Lagt er til að í starfshópnum sitji
fulltrúar forsætisráðherra, heil-
brigðis- og tryggingamálaráðherra
og fjármálaráðherra.“
Öryrkjabandalagið fékk í gær minnisblað frá for-
sætisráðuneytinu í samræmi við dóm Hæstaréttar
Minnisblað vegna
dóms Hæstaréttar
UNGA fólkinu þykir fátt skemmti-
legra en að gefa „bra bra“ á Tjörn-
inni í Reykjavík brauðmola og víst
er að góðgætið er vel þegið á köld-
um vetrardögum. Þegar atgang-
urinn er hvað mestur fara gæsirnar
upp á bakkann og þá getur verið
betra að bregða sér upp á tjarn-
arvegginn líkt og guttinn hefur
gert.
Morgunblaðið/Ásdís
Ungviði á gæsafundi
TILKYNNINGAR um dagskrá
ríkisstjórnarinnar verða ekki
sendar út meðan metin eru áhrif
dóms Hæstaréttar frá 14. þ.m. í
máli Öryrkjabandalags Íslands
gegn íslenska ríkinu. Meðan svo
stendur munu ráðherrar sjá um
að eiga frumkvæði að því að
miðla upplýsingum um þau mál,
sem þeir bera upp á fundum rík-
isstjórnarinnar.
Þetta kemur fram í orðsend-
ingu forsætisráðuneytisins til fjöl-
miðla í gær. Ólafur Davíðsson
ráðuneytisstjóri segir að tilkynn-
ingarnar hafi ekki verið sendar
út vegna kvaða upplýsingalaga
heldur hafi ríkisstjórnin ákveðið
á sínum tíma að miðla þessum
upplýsingum. Eftir dóm Hæsta-
réttar sé hins vegar ástæða til að
íhuga þessi vinnubrögð og þessar
aðferðir. Því verði þeirri venju,
sem hafi verið viðhöfð um nokk-
urt skeið, hætt í bili.
Hann áréttar að ákvörðunin
eigi aðeins við um umræddar til-
kynningar og ekki sé verið að
þrengja aðgang fjölmiðla að upp-
lýsingum.
Upplýsingar af
ríkisstjórnarfundum
Tilkynn-
ingar ekki
sendar út
GARÐAR Sverrisson, formaður
Öryrkjabandalags Íslands, segir
að minnisblað það, sem fylgt hafi
skipunarbréfi starfshópsins sem
skipaður hafi verið í kjölfar ör-
yrkjadómsins svonefnda, sýni að
skipan nefndarinnar hafi verið
sjónarspil til að blekkja almenn-
ing.
„Eftir fyrri dóm Hæstaréttar
var Alþingi og þjóðin öll látin
halda að með öryrkjanefnd Jóns
Steinars Gunnlaugssonar færi
hópur lögspekinga sem ætlað væri
að komast að faglegri og hlut-
lausri niðurstöðu um það hvernig
réttast væri að framfylgja dómn-
um,“ segir Garðar. „Nú er hins
vegar komið á daginn, það sem við
raunar töldum okkur vita, að hér
var fyrst og fremst um sjónarspil
að ræða til að blekkja almenning
og gefa niðurstöðu ríkisstjórn-
arinnar ákeðið lögmæti og heið-
arleikablæ.“
Garðar segir skiljanlegt hvers
vegna minnisblaðinu hafi verið
haldið leyndu. „Ef þetta voru
svona miklir og hlutlausir sér-
fræðingar, hvers vegna í ósköp-
unum var þá talin ástæða til að
senda þeim allt þetta viðhengi með
skipunarbréfinu, sem er einn sam-
felldur vegvísir og leiðbeining um
þá niðurstöðu sem ríkisstjórnin
vildi sjá, og ekki bara það heldur
einnig hvernig mætti komast að
henni. Í minnisblaðinu lætur rík-
isstjórnin sér ekki nægja að mata
hina svokölluðu sérfræðinga á til-
vitnunum í sundurklipptar setn-
ingar, heldur er gengið svo langt
að undirstrika þar ákveðin atriði,
nákvæmlega þau sömu og nefndin
notaði síðan til að rökstyðja hina
fyrirfram gefnu niðurstöðu.“
Hann segir að af öðrum atriðum
megi nefna ábendingu þess efnis
að í fjárlögum sé ekki gert ráð
fyrir auknum greiðslum vegna
þessa og að hafa verði sérstaklega
í huga hin fjárhagslegu áhrif sem
af dómnum kunni að leiða. „Það er
afar auðvelt að skilja hvers vegna
forsætisráðherra vildi að til-
mælum í þessa veru væri haldið
leyndum, því ásamt öðru svipta
þau hulunni af sjónarspili hans og
samstarfsflokksins,“ segir Garðar
Sverrisson.
Garðar Sverrisson formaður
Öryrkjabandalagsins um minnisblaðið
Skipun nefndar-
innar sjónarspil