Morgunblaðið - 16.03.2002, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 16. MARS 2002 39
„ER hann búinn að raka af
sér skeggið. Hann ætlaði
ekki að gera það. Hann er
kannski kominn með konu sem hefur lokkað hann til
þess,“ segir Lýður Árnason, læknir á Flateyri. Nú um
páskana á að sýna í sjónvarpinu kvikmynd hans og
Jóakims Reynissonar, Í faðmi hafsins. Sigurður
Kristjánsson frá Súðavík þreytir þar frumraun sína
sem kvikmyndaleikari. Hlýtur að vera nokkuð sjald-
gæft að menn hefji feril sinn á hvíta tjaldinu hátt á
áttræðisaldri.
En bak við grímu öldungsins býr hins vegar kvikur
hugur. Einhver sagði að heilinn væri merkilegur að
því leyti að öfugt við allar aðrar vélar þá batni hann
við mikla og stöðuga notkun. Þetta virðist eiga við um
Sigurð.
„Já, það er rétt að ég fékk hann til þess að leika í
kvikmyndinni,“ heldur Lýður áfram, „hann var giftur
systur föður míns og ég hef fylgst með honum vaxa og
dafna frá því ég var krakki. Og ég sá að hann var allt-
af að verða meira og meira efni í kvikmyndaleikara.
Ég hugsa að hann að fái nú bara
nokkuð góða dóma fyrir leik sinn í
kvikmyndinni. Hann þurfti eigin-
lega ekkert að gera, hann er hrein-
lega persónugervingur fjalls og
hafs. Maður les þetta allt úr andlit-
inu á honum.
Já, það er rétt að Einar Oddur,
hálfbróðir hans, lék prest í mynd-
inni. Og hann tók sig mjög vel út í
prestshlutverkinu. Hann er auðvit-
að alþingismaður og kann að leika.“
Sigurður segir að það megi vissu-
lega til sanns vegar færa að kvik-
myndaferill hans hafi hafist frekar
seint, tökunum hafi lokið fjórum
dögum fyrir 75 ára afmæli hans.
„Þetta kom þannig til að Lýður
Árnason, læknir og altmuligmann,
fékk mig til þess að taka að mér
hlutverk í myndinni. Þegar hann
nefndi þetta við mig og ég fékk að
lesa handritið þá sagði ég einfald-
lega: Lýður minn, ef þú heldur að þú
getir notað mig ætla ég bara að hafa
gaman af þessu. Og ég hafði það
líka, þetta var hreint ævintýri fyrir
mig. Ég hafði aldrei komið nálægt
kvikmyndum og það hafði aldrei
nokkurn tíma hvarflað að mér að ég
ætti eftir að vinna við kvikmynd.“
Í faðmi hafsins gerist í litlu sjáv-
arþorpi í nútímanum en tengist
þjóðsögunni um sjö börn á landi og
sjö í sjó. „Ég er gamall sjóari í
myndinni og milliliður milli þjóðsög-
unnar og veruleikans. Og örlaga-
valdur í sögunni. Ég féll strax fyrir
efninu.
Nei, það var ekkert erfitt að
standa frammi fyrir kvikmyndavél-
unum. Fyrst þeir sögðust geta not-
að mig þá tók ég bara þá ákvörðun
að gera eins og þeir sögðu mér. Ég lét mér meira að
segja vaxa heljarmikið skegg, þetta var orðið, skal ég
segja þér, mjög myndarlegt skegg. Þeir vildu ekki
nota gerviskegg, sögðu að það byði alls kyns vand-
ræðum heim.“
Sigurður segir að það hafi ekki komið við sig þegar
hann hafi séð sjálfan sig á hvíta tjaldinu. „Ég var svo-
lítið spenntur þegar ég fór inn en ég horfði síðan á
myndina eins og hverja aðra kvikmynd. Það var eins
og mér kæmi þessi maður ekkert við.“
Sigurður er fæddur og uppalinn í Súðavík og er enn
með annan fótinn þar. Hann og sonur hans eiga elsta
húsið í gamla þorpinu þar sem Sigurður fæddist.
„Húsið er á snjóflóðasvæðinu og mér er bara leyft að
vera í því hálft árið og yfir veturinn er ég hjá börn-
unum. Húsið er kallað Bjarnahús því það áttu það
tveir Bjarnar. Það er ekki vitað nákvæmlega hvað
það er gamalt en það var að minnsta kosti til árið
1890.“
Sigurður segist hafa leikið sér að því að safna ljós-
myndum frá Súðavík og það sé að hluta til honum að
þakka að það séu til myndir af hverju einasta húsi
sem var uppistandandi í gamla þorpinu í Súðavík árið
1935. Glampi kemur í augun þegar hann flettir
myndaalbúminu og rekur augun í torkennilega teikn-
ingu: „En veistu hvað þetta er? Þetta er, skal ég segja
þér, teikning af einu sjóorrustunni sem háð hefur ver-
ið á Íslandi, Flóabardaga árið 1244. Við áttum þar
Súðvíkingar eitt stærsta skipið, Ógnarbrandinn, sem
var í flota kakalans og hann var að minnsta kosti
tólfróinn eða meira. Þeir unnu eiginlega orrustuna
Þórður kakali og Vestfirðingar þótt þeir ættu við
margfalt ofurefli að etja og skip Kolbeins hafi verið
mun fleiri. Já, þetta voru allt þaulvanir sjómenn en
bara sveitamenn með Kolbeini unga. Við Vestfirð-
ingar höfðum ballestað okkur vel með grjóti og not-
uðum það síðan óspart. Það fer raunar litlum sögum
af bardögum okkar Súðvíkinga. Þetta er líklega í eina
skiptið sem getið er um Súðvíkinga í orrustum. Þarna
hafa búið friðsemdarmenn. Þó var einn Súðavíkur-
bóndi sem bauðst til þess að brenna bæinn sinn ef
hann gæti brennt Órækju, son Snorra, þar inni um
leið.“
Við sleppum því að ræða um „aðgerðina“ sem gerð
var á Órækju í helli einum í Borgarfirði og segir frá í
Sturlungu, sú „sena“ passar inn í stranglega bannaða
ameríska ofbeldismynd.
Sigurður á tvö hálfsystkini, alþingismanninn og
leikarann Einar Odd og Jóhönnu: „Já, ég er slysa-
krógi, faðir minn eignaðist mig fyrir hjónaband en
það var samt allt í góðu. Ég var með föður mínum,
Kristjáni Ebenesarsyni, á sjó en hann var skipstjóri.
Við vorum saman á skipi sem hét Hamona, sem var
Nýfundnalandsskúta, sams konar skip og lúðuveið-
ararnir amerísku voru með þegar þeir voru með
bækistöðvar á Þingeyri í gamla daga. Ég hafði ekki
hitt föður minn frá því er ég var pínulítill og þangað til
ég var nítján ára og réð mig á skip hjá honum. Það var
dálítið skrýtið að hitta hann enda hafði ég ekki séð
hann áður svo ég myndi eftir. Ég vissi þó alltaf af hon-
um. En við sluppum alveg þokkalega vel frá þessu.“
Sigurður var samanlagt á sjó í 26 eða 27 ár, með hléi
þó. „Þegar ég fór fyrst í land var ég bæði magaveikur
og tiltölulega nýgiftur og þetta var ekkert líf. Maður
kom ekki heim nema endrum og sinnum.
En ég gekk síðan aftur. Þannig var að eftir skut-
togararnir komu blundaði alltaf í mér að það væri
gaman að fara einn túr, svona bara til þess að prófa
hvernig það væri miðað við að vera á síðutogurunum.
Ég lærði húsasmíði eftir að ég kom í land og það var
lítið að gera framundan og þá hringdi ég í gamlan
skipsfélaga sem var með skip hjá bæjarútgerðinni og
bað hann að lofa mér með einn túr ef hann vantaði
mann. Svo gerðist það nokkru seinna að það forfall-
aðist maður og ég gat hoppað um borð. Þetta varð að
vísu dálítið langur túr og stóð í meira en átta ár. Ég
hafði það tiltölulega betra en í landi og þetta var allt
annað líf en á síðutogurunum. Öll aðgerð var undir
dekki og maður þurfti ekki að beygja sig eftir fiski,
hann kom allur á færibandi. Og þó að það væru engar
toppgræjur í þessu skipi þá var þetta allt öðruvísi en á
síðutogurunum.“
Þetta sjómennskutímabil Sigurðar endaði hins
vegar með því að honum var hent á land vestur á Pat-
reksfirði, hálfósjálfbjarga vegna kvala í læri. „Mér
var komið þar inn á spítala. Yfirlæknirinn þar var
kona og hún hélt að þetta væru vöðvafestingarnar.
Ég var dópaður upp og stungið inn í flugvél og sendur
suður. En þetta var þá brjósklos og ég var svo hepp-
inn að ég fór beint upp á borð og undir hnífinn. Og hef
ekki fundið fyrir þessu síðan og slapp vel miðað við
marga aðra. En ég lagði ekki í að fara aftur út á sjó
eftir þetta.“
Af síðutogurum
í kvikmyndaleik
Eftir Arnór
Gísla Ólafsson
arnorg@mbl.is
„Ég hafði aldrei komið nálægt kvikmyndum og það hvarflaði
ekki að mér að ég ætti nokkurn tíma eftir að leika í kvikmynd.“
„Sigurður þurfti eiginlega ekkert að gera. Hann er hreinlega per-
sónugervingur hafs og fjalla. Maður les þetta allt úr andlitinu.“
ýrum og
mhverfi
glum og
Evrópu.
þess að
ppni og
hafa
ðnir
nfremur
ópusam-
m hefði
ögunnar
and og
m. á að
1 hefði
þremur
að þetta
sta hag-
efði við-
erið nei-
abili en
m fjór-
æru hér
yxi hér
ði þetta
ð halda
hentaði
eiksopp-
anna og
gsmuna
gnar vel
betur en
kki ver-
fullveldi
r þeirra
Það er
s en hið
“
mu evr-
á ESB-
ýrari og
an. Það
i að Ís-
leika og
autarnir
gar við.
þess að
ósent af
í auka-
rónunn-
4 millj-
sannar-
ttulegur
ending-
um komi
best að búa við einhverjar allt aðrar
leikreglur og starfsskilyrði en aðr-
ar þjóðir. Reynslan, m.a. af EES-
samningnum sannar að okkur hent-
ar best að búa við skýrar leikreglur
og atvinnulífinu hentar einnig stöð-
ugt verðlag og gengi og eðlilegt
vaxtastig. Það fáum við ekki meðan
við höldum í íslensku krónuna.“
Milliríkjaviðskipti forsenda
hagsældar Íslendinga
Halldór Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra fjallaði á þinginu um sam-
keppnisstöðu Íslands í samfélagi
þjóðanna. Sagði hann frjáls og opin
milliríkjaviðskipti vera forsendu
þeirrar hagsældar sem Íslendingar
búi við og að stjórnvöld og atvinnu-
lífið séu samherjar í að skapa þær
aðstæður.
Halldór sagði að erfitt yrði að
viðhalda stöðu Íslands í hópi
fremstu iðnríkja heims nema hag-
vöxtur yrði á næstu árum meiri en
hann hefði verið síðustu tvo ára-
tugi. Annað leiddi til lakari lífskjara
hér á landi. Forsenduna fyrir því
sagði hann sterka samkeppnis-
stöðu Íslands en til að styrkja hana
yrði að viðhalda stöðugu raungengi
krónunnar. Almennur stöðugleiki í
efnahagsmálum væri því lykilatriði.
Í umfjöllun um evruna benti
Halldór á mikilvægi þess að Ísland
mæti stöðu sína gagnvart henni,
t.d. evran og þróun hennar kynni að
letja fyrirtæki til fjárfestinga hér-
lendis. Hann sagði ennfremur:
„Flest bendir til þess að þau aðild-
arrríki ESB sem enn standa utan
evrunnar verði hluti hennar innan
fárra ára. Við þær aðstæður færu
tveir þriðju hlutar útflutnings Ís-
lands til evrusvæðisins og um leið
væri ljóst að evran léki stórt hlut-
verk í íslensku efnahagslífi.“
Halldór varaði við því sjónarmiði
að aðild að evrunni leiddi til vaxta-
lækkunar hérlendis og að vextir
yrðu hér svipaðir og á evrusvæðinu.
Sagði hann samdóma álit flestra að
aðstæður gerðu það að verkum að
vextir yrðu alltaf hærri hér en á
evrusvæðinu. Þjóðhagsstofnun
hefði þó áætlað að við upptöku evru
kynni raunvaxtastig að lækka um
1,5 til 2 prósentustig. Það myndi á
ársgrundvelli valda lækkun vaxta-
greiðslna um u.þ.b. 15 milljarða
króna. Tveir þriðju þeirrar lækk-
unar myndu falla til heimilanna.
„Ekki er síður mikilvægt að
horfa til afleiddra áhrifa evrunnar.
Þar má nefna að lækkun vaxta-
kostnaðar hefur veruleg áhrif á
framleiðslustig hér á landi þar sem
lækkun vaxta hefur m.a. áhrif til
aukningar á fjárfestingu sem eykur
framleiðni vinnuafls. Gera má ráð
fyrir að lækkun vaxtastigs hefði í
för með sér hækkun landsfram-
leiðslu um 2% innan tveggja ára-
tuga umfram það sem annars yrði.
Miðað við 2,5–3% árlegan hagvöxt
yrði landsframleiðslan um 25 millj-
örðum meiri en ella eftir 20 ár.
Þessu til viðbótar er einnig nauð-
synlegt að horfa til þess að áhætta
sem lántakendur á erlendum mark-
aði búa við í dag yrði ekki lengur
fyrir hendi. Ekki er heldur óvarlegt
að ætla að staða Íslands sem væn-
legs fjárfestingakosts styrkist.
Þetta eru grundvallaratriði við mat
á okkar samkeppnisstöðu til fram-
tíðar.“
Sagðist Halldór telja að evran
yrði mesti áhrifavaldurinn á um-
ræðu um hugsanlega aðilda Íslands
að ESB. Hún hefði í för með sér
hagræðingu og styrki samkeppni á
markaðnum.
„Stóra spurningin er hvort Ís-
land þoli til lengdar þá skertu sam-
keppnishæfni sem kann að fylgja
því að standa utan evrunnar. Erum
við reiðubúin að taka þá áhættu að
fyrirtæki horfi í meira mæli til
evrusvæðisins til fjárfestinga? Er-
um við tilbúin að búa við hugsanleg-
an minni hagvöxt af þessum sökum
til lengri tíma litið? Erum við tilbú-
in að sætta okkur við það að heim-
ilin í landinu þurfi að bera meiri
vaxtabyrði af þessum sökum?“
Vaxtamunur jókst úr 2,85% í
3,24% á fyrri hluta síðasta árs
Í ræðu Valgerðar Sverrisdóttur
iðnaðarráðherra kom fram að Sam-
tök iðnaðarins hefðu óskað eftir því
við ráðherra að hún léti kanna
álagningu bankakerfisins á síðustu
árum. „Niðurstaða þeirrar athug-
unar er að vaxtamunur bankakerf-
isins hefur lækkað frá ári til árs í
sex ár þar til í fyrra, eða úr 4,13%
árið 1995 í 2,85% árið 2000. Á fyrri
helmingi síðasta árs jókst vaxta-
munur hins vegar í 3,24% án þess
að einhlít skýring væri á því. Það er
ekki gott að segja hvort hér sé verið
að reyna að ná fram viðvarandi
hækkun og þarf lengri tíma til að
átta sig á því hvort bankarnir séu
að hækka álagningu til þess að
bæta sér upp tap af hlutabréfavið-
skiptum.“
Í stjórn Samtaka iðnaðarins voru
kjörnir Baldur Guðnason frá
Hörpu-Sjöfn, Hreinn Jakobsson
frá SKÝRR og Halla Bogadóttir
frá Höllu Boga gullsmíði. Þess má
geta að þetta er í fyrsta sinn sem
kona er kosin í stjórn samtakanna.
Vilmundur Jósefsson var kjörinn til
áframhaldandi formennsku fram
að Iðnþingi 2003.
Morgunblaðið/Sverrir
áríkjum hefði vegnað vel innan ESB. „Þess-
sviptar frelsi sínu né fullveldi, hvað þá að
hafi verið fótum troðnir. Það er ekkert sem
en hið sama muni gilda um okkur.“
Frá í
hlynnt-
að um
em eru
api.
r þú að
það sé gott eða slæmt fyrir efna-
hag Íslands í heild að ganga í
ESB?“ sögðu 67% það gott, 14%
hvorki né en 20% töldu það
slæmt.
Þá var spurt: „Ertu hlynntur
eða andvígur því að taka upp að-
ildarviðræður við ESB til að
ganga úr skugga um hvað Íslandi
stendur til boða við aðild?“ 91%
sagðist hlynnt því, fjögur prósent
hvorki né en 5% andvíg.
%  !D F   )
@#(?) &B)! E&''&)
 EE %C()&''C(B >A% ()(A&)F%@*B&B=  )< #  *'=C  !B+C>G)
&HF I  @IJ @    
 %D @
)=H5 E !  %! D   @ 
F

)?H5 E " !
! D@ 
@F
    
 "&'( 



  "&' 
 

    
$%  "&'( 

 

$%   "&' 


    
$%  "&'( 




$%   "&' 
 

    ! "
 $%  "&'( 




$%   "&' 
 

)BHF I  @IJ @ !  
F

  E
D 
  8
AAG
8 
" @
==G
(&G
,@
A>G
8 
"L
==G
('G
0 B>G
8 


&'G
(?G
8
+(G
8  AG- @
?G