Morgunblaðið - 16.04.2002, Síða 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. APRÍL 2002 11
BOGI Pálsson, formaður Verslunar-
ráðs Íslands, segir það ekki vera ráðs-
ins að dæma um hvort samhengi
áhættu og mögulegrar ávöxtunar í
þessu einstaka máli sé þess eðlis að
því beri að hafna eða samþykkja. „Við
höfum hins vegar, að því er okkur
finnst, tilefni til þess að gera alvar-
legar athugasemdir við að þetta skuli
hafa verið kynnt með þessum hætti,
án nokkurs undirbúnings og komið,
að ég held, allri þjóðinni á óvart.“
„Verslunarráðið er búið að berjast
fyrir því um langa hríð að atvinnulífið
komi til með að njóta meiri og betri al-
mennra skilyrða og að dregið verði
kerfisbundið úr sértækum aðgerðum
af hvaða toga sem er.“
Bogi sagði það auðvitað vera fagn-
aðarefni að ríkisstjórnin vilji sinna því
að byggja upp íslenskt atvinnulíf,
auka fjölbreytni og hagvöxt hér á
landi. Verslunarráð sé hins vegar
þeirrar skoðunar að ferlið allt hafi
verið í öfugri röð og af því hafi Versl-
unarráðið mjög alvarlegar áhyggjur.
Þá benti Bogi á að til þessa hafi
kjarnaviðfangsefni í alþjóðauppbygg-
ingu íslensks atvinnulífs verið á sviði
vistvænnar orku og sjávarútvegs.
„Okkur finnst því að það sé nokkuð
stílbrot í störfum ríkisstjórnarinnar
og í uppbyggingu á íslensku atvinnu-
lífi að það skuli þarna án nokkurrar
stefnumótunar af hálfu hins opinbera
vera valinn sigurvegari. Verslunar-
ráðið leggur mikla áherslu á að vand-
aðri, betri og opnari og tímanlegri
undirbúningur sé í málum sem þess-
um. Að ríkisstjórnin marki sér stefnu
sem sé allri þjóðinni ljós.“
„Við höfum líka velt upp þeirri
spurningu“, segir Bogi, „sem hefur
heldur ekki verið svarað, af hverju
liggur svona lifandis ósköp á þessu?
Af hverju þarf þetta mál að koma
fram með þeim hætti að það sé kynnt
á síðustu dögum þingsins, nánast á
síðustu mínútu vorþings þar sem
hægt er að taka ný mál til umræðu?“
Sérstakar aðstæður
Geir H. Haarde fjármálaráðherra
sagði að vissulega sé ástæða til þess
að fram fari umræða þegar ríkis-
stjórnin taki ákvörðun um að beita
sér fyrir því að tilteknu fyrirtæki
verði veitt ríkisaðstoð í formi ríkis-
ábyrgðar sem margir hafi raunar
haldið að heyrði til liðinni tíð.
Geir benti hins vegar á að í samn-
ingnum um Evrópska efnahagssvæð-
ið sé beinlínis gert ráð fyrir að slíkar
aðstæður kunni að geta skapast.
„Með öðrum orðum, er þetta ekki for-
takslaust bannað að íslenskum lögum
eða í samningnum um Evrópska efna-
hagssvæðið. Menn standa frammi
fyrir nýju máli, þ.e. hvort við viljum fá
hér inn í landið starfsemi – í tengslum
við fyrirtæki sem hefur verið byggt
upp með myndarlegum hætti – á nýju
sviði sem mun kalla á uppbyggingu í
vísinda- og tæknigreinum og skapa
störf fyrir fólk á því sviði. Vilja menn
leggja eitthvað á sig til þess að laða að
slíka starfsemi til landsins? Þetta er
spurningin,“ sagði ráðherra, „sem
menn standa frammi fyrir og menn
verða að svara.“
Geir segir þetta mál þess eðlis að
vel sé hægt að fella það að stefnu rík-
isstjórnarinnar um að stuðla hér að
öflugri atvinnuuppbyggingu á sviði
hátækni, þekkingar og vísinda. „Mál-
ið er ekki komið í höfn né hefur það
verið afgreitt, það á eftir að vinna
frekar í þeim skilmálum og skilyrðum
sem sett verða.“
Hluti af viðskiptalíkani ÍE
Kári Stefánsson, forstjóri ÍE, tók
fram að það hafi alltaf verið hluti af
viðskiptalíkani fyrirtækisins að taka
þátt í lyfjaþróun. „Mest af þeirri verð-
mætasköpun sem á sér stað við rann-
sóknir af þeirri gerð sem við erum að
vinna við felst í því að búa til vörur
sem fluttar eru á markað. Og sá
markaður sem um ræðir þegar kem-
ur að nýmyndun lyfja, þ.e. lyfja sem
eru undir einkaleyfi, er líklega stærsti
markaðurinn í heiminum.“
Kári segir að verið sé að tala um
mjög stórt verkefni sem myndi krefj-
ast um 35 milljarða króna fjárfesting-
ar á næstu fimm árum og að vegna
þess þurfi að ráða á milli 250 og 300
manns. „Sá möguleiki að búa til verð-
mæti úr þeirri vinnu sem við höfum
unnið hingað til myndi aukast geysi-
lega mikið, það yrði bylting á mögu-
leikum okkar í að snúa okkar vinnu
yfir í áþreifanleg verðmæti. Stóri
möguleikinn, möguleikinn á því að
búa til mikil verðmæti úr því sem við
erum að gera og búa til fyrirtæki af
þeirri gerð að það gæti til dæmis um-
bylt íslensku samfélagi felst í því að
taka beinan þátt í því að flytja lyf á
markað. En það er auðvitað töluverð
áhætta sem felst í þessu eins og í há-
tækniiðnaði almennt.“ Kári segir að
hjá ÍE séu menn búnir að taka þá
ákvörðun að fara út í lyfjaþróun og
eigi nokkra kosti í þeim efnum. Einn
möguleikinn sé sá að ráðast í að
byggja þetta upp á Íslandi. „Ég held
að það sé hægt að byggja upp betri
deild hér á Íslandi en í Bandaríkjun-
um. En staðreyndin er sú að það er
erfiðara að fjármagna þetta hér en
annars staðar því hér verður að
byggja þetta upp frá byrjun. Við
kynntum þessa möguleika alla fyrir
ríkisstjórn en ákvörðunin um það
hvort ráðist verði í ríkisábyrgð eða
ekki er pólitísk ákvörðun. Það er
ákvörðun þeirra manna sem eiga að
vaka yfir velferð íslensks samfélags.
Það er ekki ákvörðun Íslenskrar
erfðagreiningar, þótt við teljum þetta
vera góða hugmynd,“ sagði Kári.
Snarpar umræður urðu um ríkis-
ábyrgð til ÍE á fundinum.
Ólafur Hannibalsson krafði fjár-
málaráðherra til að mynda svara um
hvernig þetta mál hafi borið að rík-
isstjórninni, mál sem Alþingi eigi að
taka afstöðu til með litlum fyrirvara.
Þá benti Ólafur á að Kári Stefánsson
hafi haldið því fram að ÍE hafi aldrei
beðið um þessa ríkisábyrgð.
Geir sagði ljóst að menn veltu því
fyrir sér hvers vegna málið hafi komið
svo seint fram og hver framgangs-
mátinn hafi verið. „Auðvitað geta
menn velt því fyrir sér hvort frum-
varpið hefði ekki átt að koma fyrr
fram í þinginu og ég viðurkenni fús-
lega að það hefði verið heppilegra og
æskilegra. En aðstæður voru þannig
að það náðist ekki að ljúka meðferð
málsins innan húss í fjármálaráðu-
neytinu fyrr en þetta seint. Ég tel
hins vegar mjög brýnt,“ tók ráðherra
fram, „að sú heimild sem felst í frum-
varpinu verði veitt og hún falin fjár-
málaráðherra og ríkisstjórninni svo
hægt sé að vinna málið áfram.“
Geir sagðist ekki telja það vera
meginatriði varðandi grundvallarfor-
sendur málsins hvort það hefði komið
viku fyrr eða seinna inn í Alþingi.
„Kári Stefánsson kynnti hugmynd-
ir sínar fyrir ríkisstjórninni fyrir
nokkru. Spurningin sem sneri að okk-
ur var sú hvort það væri eitthvað sem
við gætum gert sem teldist vera leyfi-
leg og lögleg aðstoð við þessar að-
stæður til þess að tryggja að starf-
semin myndi rísa hér en ekki vestur í
Kaliforníu. Menn átta sig jafnframt á
því að samningurinn um Evrópska
efnahagssvæðið gefur ákveðið svig-
rúm og ríkisábyrgð sem er vel þekkt
fyrirbæri á Íslandi er einn af þeim
möguleikum. Niðurstaðan varð síðan
sú að beita sér fyrir aðstoð í þessu
formi. Og þannig bar þetta mál að.“
Spurður hvort ÍE hafi farið fram á
þessa fyrirgreiðslu sagði Geir að fyr-
irtækið hafi lagt málið fyrir með þess-
um hætti, þ.e. sagt að þeir hefðu
áhuga á að vera hér en aðstæður ann-
ars staðar væru hagstæðari. Þeir hafi
spurt hvort það væri með einhverjum
hætti hægt að jafna þennan aðstöðu-
mun. „En ég sé ekki að það skipti
máli, hvað varðar prinsippið í málinu,
hver hafði frumkvæði að því.“
Hlutabréfamarkaður í lægð
Pétur Blöndal vildi m.a. fá að vita
meira um þá áhættu sem fylgdi
lyfjaþróunarverkefni ÍE og hvers
vegna gengi hlutabréfa deCode á
markaði hafi ekki hækkað vegna
frétta um væntanlega ríkisábyrgð.
Kári sagði að staðan væri þannig á
markaðinum að hann bregðist ekki
við jákvæðum fréttum á einn né ann-
an máta: „Ég get nefnt að minnsta
kosti tuttugu dæmi um það að fyr-
irtæki í líftækni hafi á síðustu vikum
náð góðum samningum við lyfjafyr-
irtæki og miklum árangri. Annað-
hvort hefur markaðurinn brugðist við
því á engan hátt eða jafnvel með
lækkandi verði á hlutabréfum í þess-
um fyrirtækjum. Markaðurinn er ein-
faldlega í lægð og hefur verið það um
tíma þannig að fréttir sem berast hafa
eins og stendur lítil áhrif á það hvern-
ig markaðurinn metur fyrirtæki.“
Kári svaraði því til að vissulega
væri lyfjaþróun áhættusöm atvinnu-
grein en þó ekki áhættusamari en líf-
tæknin almennt. „Pétur spyr hverjar
gjaldþrotalíkur svona fyrirtækis séu.
Það er auðvitað erfitt að meta slíkt en
ég get bent á að á síðustu tíu árum þá
hafa 114 sinnum verið gefin út skulda-
bréf af þeirri gerð sem hér er um að
ræðir og ég held að það sé rétt hjá
mér að einungis eitt þeirra hafi lent í
vanskilum. Þannig að ef hægt er að
nota söguna sem einhvers konar
mælikvarða á framtíðina, þó um sé að
ræða töluverða áhættu í þessum iðn-
aði, þá hefur það ekki leitt til vanskila
á skuldabréfum af þessari gerð. Ég
vil taka það fram,“ segir Kári, „að ég
lít alls ekki á það sem sjálfsagðan hlut
að íslenska ríkið ábyrgist svona
skuldabréf fyrir ÍE, síður en svo. Það
er pólitísk ákvörðun hvort það er eðli-
legt eða rétt að veita slíka ábyrgð. Ef
það verður gert verð ég afskaplega
þakklátur því mér finnst það spenn-
andi tækifæri að fá að byggja þessa
starfsemi upp á Íslandi.“
Benedikt Jóhannesson sagði það að
mörgu leyti vera sársaukafullt að
fylgjast með ræðu fjármálaráðherra
vegna þess að þegar menn þurfi að
brjóta öll sín grundvallarprinsipp þá
sjáist greinilega að það valdi mönnum
nokkrum erfiðleikum. „Mér þykir
raunar vænt um að sjá það.“ Benedikt
minnti á það hafi sérstaklega verið
sett inn ákvæði í lög um að það ætti
meta þá fjárhagslegu áhættu sem í
ríkisábyrgð fælist. „Nú skauta menn
yfir þetta ákvæði í frumvarpinu og
segja að á þessu stigi sé ekki ástæða
til þess að leggja á þetta fjárhagslegt
mat. Þetta er í fyrsta sinn sem reynir
verulega á þetta ákvæði og því spyr
ég hvers vegna var það ekki gert?“
Fjármálaráðherra sagði að það væri
auðvitað rétt að halda uppi ákveðnum
viðvörunum og varnaðarorðum í
kringum svona mál. „Stefnan sem var
mörkuð 1991 er enn í fullu gildi en það
geta komið upp aðstæður þar sem
réttlætanlegt er að víkja frá þessu.
Um það snýst þetta mál.“
Fundur um ríkisábyrgð og uppbyggingu nýrrar atvinnustarfsemi
Hörð gagnrýni á
ríkisábyrgð til ÍE
Formaður Verslunarráðs gagnrýnir með
hvaða hætti staðið hafi verið að frumvarpi
um ríkisábyrgð vegna lyfjaframleiðslu Ís-
lenskrar erfðagreiningar og eins hitt að
málið hafi verið kynnt án alls undirbúnings.
Arnór Gísli Ólafsson sat fundinn.
Morgunblaðið/Golli
arnorg@mbl.is
ÞORBERGUR Ólafsson frá Hall-
steinsnesi, fyrrverandi forstjóri
Bátalóns h.f. í Hafnarfirði, andaðist á
Landspítalanum við Hringbraut
laugardaginn 13. apríl, 86 ára.
Þorbergur fæddist 22. ágúst 1915 á
Hallsteinsnesi í Gufudalshreppi, en
foreldrar hans voru Ólafur Þórarins-
son og Guðrún Jónsdóttir. Hann tók
próf í skipasmíði við Iðnskólann í
Reykjavík 1941 en vann að búi for-
eldra sinna og við bátasmíðar í Hval-
látrum á Breiðafirði til 1938. Stund-
aði skipasmíðar hjá Slippfélaginu í
Reykjavík 1938 til 1942 og hjá skipa-
smíðastöðinni Dröfn hf. í Hafnarfirði
1942 til 1947. Var einn af stofnendum
Bátasmíðastöðvar Breiðfirðinga sf. í
Hafnarfirði 1947 og auk smíða sá
hann um teikningar, fjármál og bók-
hald. 1956 var félaginu breytt í hluta-
félagið Bátalón hf. og var Þorbergur
framkvæmdastjóri þess til 1981 og
stjórnarformaður eftir það. Hann var
frumkvöðull þess að Bátalón smíðaði
svonefnda Indlandsbáta og seldi til
Indlands, en 470 bátar úr tré og stáli
voru smíðaðir hjá Bátasmíðastöð
Breiðfirðinga og Bátalóni undir
stjórn Þorbergs á 40 ára tímabili.
Þorbergur var í stjórn var kjörinn
formaður Landssambands skipa-
smíðastöðva við stofnun þess 1963, en
hann var formaður til 1966. Hann
gegndi fjölmörgum öðrum trúnaðar-
störfum.
Eftirlifandi eiginkona Þorbergs er
Olga Pálsdóttir og áttu þau þrjú
börn.
Andlát
ÞORBERG-
UR ÓLAFS-
SON
FRAMBOÐSLISTI Framsóknar-
flokksins í Hafnarfirði til sveitar-
stjórnarkosninganna 25. maí nk. var
samþykktur einróma á fulltrúaráðs-
fundi framsóknarfélaganna í Hafnar-
firði 10. apríl sl. Framsóknarmenn í
Hafnarfirði urðu við tilmælum Ör-
yrkjabandalags Íslands og skipar
fulltrúi öryrkja eitt af sætum listans.
Listinn er s.k. fléttulisti þar sem karl
og kona skipa annað hvert sæti.
Listann skipa: 1. Þorsteinn Njáls-
son læknir, 2. Hildur Helga Gísladótt-
ir búfræðingur, 3. Ólafur Haukur
Magnússon framkv.stj., 4. Ingunn
Mai Friðleifsdóttir tannlæknir, 5.
Jakob Kristjánsson framkv.stj. , 6.
Guðbjörg Fjóla Halldórsdóttir nemi,
7. Tómas Úlfar Meyer bakari, 8. Sig-
ríður Þórðardóttir skrifstofum, 9.
Ingvar Kristinsson vélaverkfr, 10.
Malen Sveinsdóttir uppeldisfr, 11. Jó-
hann S. Magnússon nemi, 12. Jórunn
Jörundsdóttir skrifstofustj., 13. Kári
Valvesson skipamiðlari, 14. V. Svava
Guðnadóttir hjúkrunarfr., 15. Björn
E. Ólafsson verslunarm., 16. Þórunn
Valdís Rúnarsdóttir verslunarm., 17.
Hilmar H. Eiríksson framkv.stj., 18.
Elín Birna Árnadóttir fulltr. öryrkja,
húsmóðir, 19. Þórarinn Þórhallsson
ostagerðamaður, 20. Brynhildur Sig-
urðardóttir djákni, 21. Sigurður Hall-
grímsson. hafnsögumaður og 22. Guð-
rún Hjörleifsdóttir ráðgjafi.
Listi Fram-
sóknar-
flokksins í
Hafnarfirði
♦ ♦ ♦