Morgunblaðið - 16.04.2002, Page 30

UMRÆÐAN
30 ÞRIÐJUDAGUR 16. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
VIÐ Norður-
landabúar megum
þakka fyrir það að
búa í lygnum hluta
vindasams heims. Á
Norðurlöndum brúar
menningin frekar bil-
ið milli andstæðra afla
en að styrkja og
skerpa andstæðurnar.
Sumir segja þó að það
beri vott um einfeldni
að halda að menning
geti átt þátt í að
hindra átök í ljósi
þeirra átaka sem við
verðum vitni að þar
sem menning, trú og
þjóðerni eru notuð til þess að
kynda undir deilum.
Þó að Norðurlönd hafi búið við
frið frá árinu 1945, mætti að sjálf-
sögðu ýmislegt betur fara. Engu
að síður má lýsa norrænu lönd-
unum átta í Norður-Evrópu sem
svæði friðsemdar og stöðugleika –
ekki síst í samanburði við Suð-
vestur-Evrópu sem gengið hefur í
gegnum óhemju erfiðan áratug.
Sumir hafa sungið „svanasöngva“
um norrænt samstarf einmitt af
þeirri ástæðu að það er friðsam-
legra heldur en hernaðarbandalög.
Þó blakar það enn vængjunum af
fullum krafti. Á síðustu árum hef-
ur það sannarlega haft gildi fyrir
tengslin við nágrannalöndin austan
Eystrasalts. Efnahagurinn þar er í
hröðum vexti og nú er þörf á „fé-
lagslegum auðlindum“, til dæmis
menningarsamstarfi. Nánara sam-
starf yfir þau mörk sem kalda
stríðið dró á sínum tíma er
kannski öflugasta framlag til frið-
ar sem hægt er að hugsa sér. Svo-
nefnd mjúk gildi eru öflugustu
tækin til þess að koma í veg fyrir
átök.
Nú á tímum er það yfirleitt ekki
efnahagsleg togstreita sem er al-
gengasta uppspretta átaka, heldur
deilur um svonefnd mjúk gildi, trú,
kynþætti og sögu. Því þarf einnig
að nota mjúku gildin til þess að
koma í veg fyrir átök, og þar eru
samskipti og umburðarlyndi gagn-
vart menningu annarra lykilhug-
tök. Þetta eru einmitt og hafa allt-
af verið undirstöður norræns
samstarfs. Þessi aðferð til þess að
fyrirbyggja átök – hentar hún til
útflutnings?
Eftir tímabil óstöðugleika ríkir
nú góðæri í löndunum austan og
suðaustan Eystrasalts, sem áður
voru hluti af valdsvæði Sovétríkj-
anna. Enginn vafi er á því að þró-
unin stefnir nú í rétta átt, allar
helstu breytingar sem nauðsynleg-
ar voru til þess að losna undan
Sovétkerfinu hafa nú verið gerðar
og innganga í ESB mun auka póli-
tískan stöðugleika í löndunum sem
sótt hafa um aðild. Nú þarf að efla
félagsauðinn: Samstarf, traust og
samstarfsnet. Þetta eru einmitt
undirstöður menningarsamstarfs
og þar geta Norðurlönd hjálpað til.
Við höfum þegar hafist handa.
Nú fer um fimmtungur þess
fjármagns, sem Norræna ráð-
herranefndin hefur til ráðstöfunar,
til verkefna og stofn-
ana í Eystrasaltsríkj-
unum og í Norðvest-
ur-Rússlandi. Þar
hefur menningin einn-
ig hlutverki að gegna
við að draga úr tog-
streitu í nýfrjálsum
ríkjum þar sem stórir
þjóðernislegir minni-
hlutahópar eru til
staðar.
Norrænt samstarf
minnir á eina af
hetjum barnæsku
minnar, „the Come
Again Kid“. Þessi kú-
reki var hvað eftir
annað barinn til óbóta í slagsmál-
um en stóð alltaf upp aftur og
sigraði auðvitað að lokum. Eins er
það með norrænt samstarf, í hvert
sinn sem það virtist hafa verið lagt
að velli rís það upp aftur og réttir
úr kútnum. Rétt eftir lok síðari
heimsstyrjaldarinnar komu upp
erfiðleikar. Væntingar um norrænt
varnarbandalag urðu að engu. Svo
fór að lokum að Danmörk, Nor-
egur og Ísland gengu í staðinn í
Atlantshafsbandalagið en Svíþjóð
og Finnland voru áfram hlutlaus
og utan hernaðarbandalaga. Þann-
ig mistókst að koma á samstarfi
um þessi þungu mál en í staðinn
var samstarf um hversdagslegri
mál, menningu og menntamál, eflt.
Það er einkennandi fyrir samstarf-
ið að fyrsti opinberi vettvangur
þess á eftirstríðsárunum var Nor-
ræna menningarnefndin sem kom-
ið var á fót 1946. Hún starfaði til
ársins 1972 þegar Norræna ráð-
herranefndin varð til. Menningin
er enn mikilvægur þáttur í starfi
Norrænu ráðherranefndarinnar.
Um helmingur þess fjár sem ráð-
herranefndin hefur til ráðstöfunar
rennur til menningar- og mennta-
mála.
Tilraunir til myndunar norræns
varnarbandalags mistókust eftir
lok síðari heimsstyrjaldarinnar, en
Norðurlönd sneru þróuninni við
með stofnun Norðurlandaráðs árið
1952 og það fagnar því hálfrar ald-
ar afmæli á þessu ári. Næsta stóra
skrefið í norrænu samstarfi var
stofnun Norrænu ráðherranefnd-
arinnar árið 1971. Það kom í kjöl-
far misheppnaðra tilrauna til nor-
ræns efnahagssamstarfs,
NORDEK. Síðast urðu miklar
breytingar í norrænu samstarfi
fyrir átta árum, árið 1994, þegar
Finnar og Svíar ákváðu að ganga í
ESB.
Sumir héldu að Norðurlönd
gætu orðið valkostur við ESB. Sá
draumur varð að engu þegar
NORDEK-samstarfið fór út um
þúfur. Sumir héldu einnig að nor-
rænt samstarf myndi leysast upp
smám saman eftir að Finnland og
Svíþjóð gengu í ESB árið 1995. Nú
virðist sem áhugi sé á að efla nor-
rænt samstarf til þess að vinna að
sameiginlegum markmiðum.
Norðurlönd hafa hlutverki að
gegna í heiminum, og það er að
efla mjúku gildin. Við eigum jafn-
framt að beita okkur fyrir því að
menningin sé notuð að norrænni
fyrirmynd sem öflugt verkfæri til
þess að brúa djúpar og óyfirstíg-
anlegar gjár. Þörf er á þessari
norrænu leið, þar sem mjúku gild-
unum er beitt bæði í okkar eigin
fjölmenningarsamfélögum og jafn-
framt er hún leið sem við getum af
hógværð bent á sem fyrirmynd
annars staða þar sem fyrst er
skotið og engra spurninga spurt
eftir á.
Menningin
getur líka
brúað bilið
Søren Christensen
Höfundur er framkvæmdastjóri
Norrænu ráðherranefndarinnar.
Norðurlönd
Norrænt menningar-
samstarf er ekki að
syngja svanasöng sinn,
segr Søren Christen-
sen, það hefur enn góð-
an byr undir vængjum.
RÆÐA forsætisráð-
herra, Davíðs Oddsson-
ar, á ársfundi Seðla-
bankans nýverið
sannfærði mig um að
við eigum að sækja um
aðild að Evrópusam-
bandinu. Fyrir 11 árum
hélt ég því fram í ræðu
á Alþingi, að við ættum
að láta reyna á umsókn
okkar að Evrópu-
bandalaginu. Mér var
sagt þá, af merkum
þingmanni Sjálfstæðis-
flokksins, að þetta
myndi reynast mér
dýrt. Svo varð raunin. Í
ágætri grein Einars Benediktssonar
sendiherra í Morgunblaðinu sunnu-
daginn 8. apríl koma fram nákvæm-
lega sömu röksemdir og ég hefi haft í
frami varðandi mál þetta. Það tók
hins vegar utanríkisráðherra, Hall-
dór Ásgrímsson, um 11 ár, að átta sig
á málinu. Betra er seint en aldrei.
Svo við víkjum aftur að ræðu Dav-
íðs Oddssonar, þá sagði hann meðal
annars í umræddri ræðu sinni: ,,Að-
gerðir ríkisstjórnarinnar, peninga-
málastefa og ábyrg afstaða aðila
vinnumarkaðarins hafa á ný tryggt
mjúka lendingu efnahagslífsins.“
Hvað þýða þessi ummæli og innihald
ræðu forsætisráðherra? Í stuttu máli
er þetta svarið: Almenningur í land-
inu skal borga úr eigin vasa mistök
peningamálastefnu ríkisstjórnarinn-
ar, sem var leiðrétt með mestu geng-
isfellingu Íslandssögunnar á bless-
aðri krónunni gagnvart dollar. Sú
gengisfelling náði hæðum í lok síð-
asta árs, þá orðin 51%, nú um 37%.
Ástæður gengisfellingarinnar eru
augljósar og verða hér talin nokkur
meginatriði; 1) Ríkið og
bæjarfélög hækkuðu
laun margra hópa langt
umfram efnahagslega
getu, eða með öðrum
orðum, ríkið hóf seðla-
prentun. 2) Margir
kvótakóngar voru
komnir nær gjaldþroti
eftir yfirfjárfestingar á
öllum sviðum. Og eins
og komið hefur fram í
úttekt Morgunblaðsins,
hafa þeir ekki greitt
tekjuskatt sjö síðastlið-
in ár. 3) Lífeyrissjóðir,
fjármálastofnanir og
bankar höfðu tapað gíf-
urlegum fjármunum á hlutabréfa-
mörkuðum erlendis.
Afleiðingarnar eru í stuttu máli
þessar: 1) Vöruverð hefur snarhækk-
að í samræmi við gengisfellinguna,
því ekki geta fyrirtækin í landinu far-
ið í opinbera sjóði til að bæta sér upp
tapið. 2) Vísitölutryggð lán hafa
hækkað verulega og munu ekki
lækka. Almenningur mun verða að
greiða miljarða á næstu árum, vegna
þessara hækkana. 3) Ferðalög til út-
landa hafa hækkað mikið, svo og er-
lendur gjaldeyrir. Niðurstaðan er
augljós, nú skal þjóðin, fólkið í land-
inu, greiða til baka hið svokallaða
góðæri, mjúka lendingin er bara fyr-
ir hina stóru.
Hvað hefði gerst, ef við værum
meðlimir í Evrópusambandinu og
evran væri okkar gjaldmiðill? Ör-
stutt svar: Verðtryggð lán heyrðu
sögunni til og í hvert skipti, sem
greitt væri af láni mundi það lækka,
öfugt við það sem nú er. Vöruverð
myndi vera stöðugt. Gjaldeyriskaup
heyrðu sögunni til, við myndum nota
okkar eigin evru. Erlend samkeppn-
isfyrirtæki myndu sækja hér inn á
markaðinn, launafólki til bóta. Og
hvað ekki síst, stjórnmálamenn yrðu
að hafa hemil á austri sínum úr op-
inberum sjóðum til gæludýra sinna.
Almenningur í landinu vill hafa
stöðuleika og öryggi í fjármálum.
Það er aulalegt vanmat á íslensku
þjóðinni að halda að hún sé svo vit-
laus, að átta sig ekki á efnahagsleg-
um fjötrum, sem íslenska krónan er
fyrir almenning í dag. Stjórnarherr-
arnir tala um hve stærðin sé nauð-
synleg forsenda hagræðingar og
hagkvæmni, þegar um rekstur fyr-
irtækja er að ræða. Að sjálfsögðu
gildir það líka um evruna og Evrópu-
sambandið. Ríkisstjórn Íslands hefur
opinberlega viðurkennt að íslenska
krónan sé handónýt með nýlegri
lagasetningu, þar sem fyrirtækjum
er heimilt að gera reikninga sína upp
í erlendri mynt og að þeim verði jafn-
framt gert kleift að skrá hlutabréf
sín í erlendri mynt. Þetta er fyrsta
skrefið í þá átt að leggja íslensku
krónuna niður og Seðlabankann um
leið. Það þýðir ekki að tala tveimur
tungum, einni sem mælir fyrir hönd
stórfyrirtækjanna, annarri sem talar
niður til smáfyrirtækja og almenn-
ings í landinu. Það er spaugilegt, að
forystumenn ASÍ skuli nú hafa tekið
yfir stjórn efnahagsmála í landinu,
þökk sé þeim. Þeir róa nú lífróður til
að halda verðlagi niðri, meðan for-
ystumenn ríkisstjórnarinnar fikta í
vísitölunni tímabundið. Hvað hefðu
gömlu verkalýðsleiðtogarnir sagt?
Hvar er stjórn efnahagsmálanna í
landinu? Verður gengið fellt enn
meira eftir daga rauða striksins?
Við skulum
ganga í Evr-
ópusambandið
Hreggviður Jónsson
ESB
Almenningur í landinu
vill, segir Hreggviður
Jónsson, hafa stöð-
ugleika og öryggi í
fjármálum.
Höfundur er fyrrverandi þingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
ÁSAKANIR þær
sem Birgir Guðjóns-
son fyrrum formaður
heilbrigðisráðs ÍSÍ
hefur haldið uppi á
hendur forseta og
framkvæmdastjórn
ÍSÍ og forystu KKÍ
virðast ætla að verða
lífseigar. Þessar ásak-
anir hafa verið hraktar
lið fyrir lið bæði í fjöl-
miðlum og á fundum
innan íþróttahreyfing-
arinnar. Samt sér einn
forystumanna íþrótta-
hreyfingarinnar, Júl-
íus Hafstein formaður
Blaksambands Ís-
lands, ástæðu til að lepja upp rang-
færslurnar í grein í Mbl.
Rangt mál
Júlíus fer með rangt mál þegar
hann fullyrðir að „tveir Íslands-
meistaratitlar unnust undir lyfja-
misnotkun“. Hér er hann að full-
yrða að Íslandsmeistaratitillinn í
körfuknattleik á síðasta keppnis-
tímabili hafi unnist með ólögmæt-
um hætti. Undir þessu er ekki hægt
að sitja. Málavexti er of langt að
rekja hér en niðurstaðan er skýr.
Viðkomandi leikmaður var saklaus
af furðulegum ásökunum um lyfja-
misnotkun. Málavexti alla má lesa
um á kki.is, vef Sambandsins, undir
greinar.
„Skandal dómar“
Júlíus fullyrðir að dómar lyfja-
dómstóls ÍSÍ hafi verið „hreinir
skandal dómar og að málið lykti af
öðru enn verra“ og blandar forseta
ÍSÍ í málið. Hann ætti að kynna sér
málið betur. Lyfjadómstóll ÍSÍ sem
skipaður var m.a. tveim lögfræðing-
um, lækni, héraðsdómara í Reykja-
vík og formanni dóm-
arafélags Íslands
dæmdi í málinu. Sá
dómstóll fór í einu og
öllu eftir lögum og
reglum ÍSÍ. Með því
að segja að málið
„lykti af öðru enn
verra „ er Júlíus að
gefa til kynna að dóm-
stóllinn og þeir ein-
staklingar sem hann
skipuðu hafi ekki sinnt
skyldu sinni. Það eru
alvarlegar ásakanir á
þá mætu menn. Þess
má geta að fyrrum for-
maður heilbrigðisráðs,
Birgir Guðjónsson,
áfrýjaði málum ekki bara einu sinni
heldur tvisvar og varð niðurstaðan
ávallt sú sama. Eru þá allir þeir ein-
staklingar sem sitja í dómstólum
íþróttahreyfingarinnar og komust
að þessari niðurstöðu spilltir? Eru
þeir allir strengjabrúður í höndum
Ellerts B. Schram og framkvæmda-
stjórnar ÍSÍ? Auðvitað ekki.
Alvöru skandall
Skandallinn liggur hjá Birgi Guð-
jónssyni sem var saksóknari í mál-
inu. Hann kallar formann og fram-
kvæmdastjóra KKÍ á fund og býður
uppá að ef þeir sjái til þess að stúlk-
an játi á sig brotið þá muni hann sjá
til þess að aðrir tveir leikmenn
sleppi með áminningu. Svona upp á
ameríska vísu!! Þessu ósiðlega og
fráleita boði var strax hafnað. Við
málflutninginn sjálfan leyndi svo
saksóknari dómstólinn mikilsverðu
skjali sem hann hafði undir hönd-
um. Þetta er svipað og ákæruvald í
sakamáli leyndi sönnunargögnum
um fjarvistarsönnun ákærða. Hvað
yrði gert við Ríkissaksóknara sem
hagaði sér svona. Yrði hann ekki
rekinn og jafnvel settur í fangelsi?
Alvarlegar ásakanir
Júlíus spyr hvort fyrirmynd æsk-
unnar, afreksíþróttamaðurinn, noti
ólögleg lyf og sleppi með skrekkinn.
Svarið við spurningunni hefur
margoft komið fram. Allir þeir sem
teknir hafa verið fyrir neyslu ólög-
legra lyfja á Íslandi hafa verið
dæmdir til refsingar. Hvorki Júlíus
né Birgir geta sýnt fram á annað.
Hvergi hefur verið sýnt fram á að
forseti ÍSÍ eða framkvæmdastjórn
hafi komið í veg fyrir að íþrótta-
menn hafi fengið dóma fyrir mis-
notkun lyfja. Alvarleiki málsins er
sá að Birgir Guðjónsson hefur
ítrekað komið fram með tilhæfu-
lausar ásakanir á hendur Ellert B.
Schram forseta ÍSÍ, framkvæmda-
stjórn ÍSÍ og forystu KKÍ og með
því reynt að stórskaða íþróttahreyf-
inguna. Jafn alvarlegt er fyrir
íþróttahreyfinguna þegar einn for-
ystumanna hennar sér ástæðu til að
taka undir þessar tilhæfulausu
ásakanir þegar hann á að vita bet-
ur.
Tilhæfulausar ásakanir
Pétur Hrafn
Sigurðsson
Rangfærslur
Þessar ásakanir
hafa verið hraktar
lið fyrir lið, segir Pétur
Hrafn Sigurðsson,
bæði í fjölmiðlum og
á fundum innan íþrótta-
hreyfingarinnar.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Körfuknattleikssambands Íslands.