Morgunblaðið - 25.04.2002, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 FIMMTUDAGUR 25. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÓLÍK viðhorf innan sömu atvinnu-
greina komu skýrt fram á málþingi
sem haldið var nýlega á Hótel Geysi
þegar ræddir voru kostir og gallar
þjóðvega á hálendinu. Einkum
skiptast menn í tvö horn innan ferða-
þjónustunnar, líkt og hagfræðingur
Samtaka ferðaþjónustunnar benti á,
að greinin væri í raun kleyfhuga í af-
stöðu sinni til málsins.
Frumkvöðull að stofnun áhuga-
hóps um þjóðvegi á miðhálendinu,
Guðmundur Þorsteinsson kennari,
setti málþingið og greindi frá aðdrag-
anda að stofnun hópsins, sem stóð að
málþinginu. Hann mætti m.a. rekja til
nýlegrar samgönguáætlunar fyrir ár-
in 2003–2014 en þar er lagt til að
byggja upp fjóra hálendisvegi; um
Kaldadal og Fjallabaksleið nyrðri, yf-
ir Kjöl og Sprengisand.
„Skipulagt kaos“ á hálendinu
Að loknu ávarpi Sturlu Böðvars-
sonar, samgönguráðherra, sem
greint var frá í blaðinu sl. sunnudag,
var komið að fyrsta ræðumanni, Ein-
ari Ragnarssyni, dósent í tannlækna-
deild við Háskóla Íslands og hesta-
manni með meiru. Hann tók strax
fram að hann væri í grundvallaratrið-
um andvígur vegagerð um hálendið,
enda bar erindi hans yfirskriftina
„Skipulagt kaos“. Hann rakti stöðu
nokkurra hálendisvega og sagði að í
raun væri miðhálendið allt meira og
minna fært ökutækjum. Einar sagði
að við gætum ekki endalaust „nauðg-
að landinu“ og tók þar dæmi um
Landmannalaugar. Hefði hann frekar
viljað sjá „Bláalónshugmynd“ rísa
þar en einhverja „ljóta kamra.“ Einar
tók einnig upp hanskann fyrir hesta-
menn. Sagði að þeir væru ekki
óábyrgari en aðrir þegnar þessa lands
í umgengni sinni við hálendið.
Trausti Valsson, prófessor í skipu-
lagsfræði við Háskóla Íslands, fagn-
aði þeirri umræðu sem væri komin af
stað um skipulagsmál á hálendinu,
sitt hjartans áhugamál alveg frá því
að hann hreyfði fyrst við hugmyndum
um hálendisvegi fyrir rúmum 20 ár-
um. Trausti taldi kosti hálendisvega
ótvíræða og leggja þyrfti að sínu mati
áherslu á uppbyggingu Sprengi-
sandsleiðar, með vegtengingu við
Austfirði. Sem helstu kosti hálendis-
vega nefndi Trausti styttingu vega-
lengda milli landshluta, minni um-
hverfisáhrif, fækkun slysa, styrkingu
byggðarlaga og lægra vöruverð.
Besta framlag stjórnvalda
til byggðamála
Sveinn A. Sæland, oddviti Biskups-
tungnahrepps, og Sveinn Sigur-
björnsson, eigandi Tanna Travel á
Eskifirði, voru sérlegir talsmenn
Sunnlendinga og Austfirðinga um
byggðatengingu á málþinginu og
mæltu báðir með því að hálendisvegir
yrðu byggðir upp. Sveinn oddviti
sagði jákvæð áhrif hálendisvega fyrir
Sunnlendinga vera augljós og tók
hann þar að öllu leyti undir orð
Trausta skipulagsfræðings. Sveinn
sagði Biskupstungnamenn skiljan-
lega líta frekar til uppbyggingar Kjal-
vegar en Sprengisandsleið væri einn-
ig afar mikilvæg. Minnti hann á að
ferðaþjónusta væri stærsta einstaka
atvinnugreinin í hreppnum og skap-
aði árlega 80 störf. Hvatti hann
stjórnvöld til að huga sem fyrst að
frekari vegagerð um hálendið, það
væri besta framlag þeirra til byggða-
mála.
Sveinn Sigurbjörnsson sagði að
vegtenging við Sprengisandsleið væri
afar mikilvæg fyrir ferðaþjónustu á
Austurlandi og atvinnu- og mannlíf
almennt.
Ævintýraheimur hve lengi?
Næst tóku til máls talsmenn ferða-
þjónustunnar, þeir Einar Bollason
hjá Íshestum og Garðar Vilhjálmsson
hjá Íslenskum ævintýraferðum. Sjón-
armið þeirra voru að nokkru leyti ólík,
Einar sagðist ekki vera eldheitur
stuðningsmaður hálendisvega, enda í
hópi eigingjarnra hestamanna sem
vildu hafa hálendið útaf fyrir sig. Þeir
neituðu þó ekki framþróun og sagðist
Einar fagna umræðu um þessi mál.
Hann sagði að umhverfisspjöll af auk-
inni vegagerð yrðu augljós, ekki síst
sjónræn, ólýsanleg þögnin á hálend-
inu yrði rofin með aukinni umferð
ökutækja og álag myndi aukast á við-
kvæmum stöðum á borð við Land-
mannalaugar. Hann sagði jákvæð
áhrif vissulega liggja fyrir, eins og
þau að hálendisvegir myndu opna leið
inn í ævintýraheim. Spurningin væri
hins vegar hversu lengi hálendið yrði
ævintýraheimur þegar búið væri að
auðvelda aðgengi þangað.
Garðar Vilhjálmsson tók fram að
hann væri ekki sérlega fylgjandi mik-
illi vegagerð á hálendinu en viður-
kenndi um leið að vera ábyrgur fyrir
einni stærstu einkaframkvæmd á því
sviði. Hann sagðist vilja tryggja að-
gengi að ferðamannastöðum með
„hafnaraðstöðu“ og líkti þessu við
hafnir landsins sem byggðar væru
upp fyrir almannafé. Kom Garðar
fram með hugmynd að ferðamanna-
leið sem hann vildi kalla „demants-
hring“, þ.e. dagsferð úr Reykjavík um
Gullfoss og Geysi, þaðan upp á Lang-
jökul og til baka um Borgarfjörð.
Guðmundur Arnaldsson, fram-
kvæmdastjóri Landvara, félags ís-
lenskra vöruflytjenda, sagðist ekki
sjá að vöruflutningar yrðu hagkvæm-
ir um hálendið, betra væri að leggja
áherslu á styttingu vega í byggð og
auka þar umferðaröryggið með tvö-
földun brúa á þjóðvegunum og bæta
við akgreinum upp heiðar og lengri
brekkur.
Eyða þarf „svörtum
blettum“ á þjóðvegi eitt
Örn Ingvarsson, þróunarstjóri Út-
gerðarfélags Akureyringa, greindi
frá mikilvægi góðra samgangna á
landi fyrir fyrirtækið vegna fiskflutn-
inga landshorna á milli og sagði hann
hálendisvegi hafa þar mikla þýðingu.
Hagkvæmni í úrvinnslu sjávarafurða
myndi aukast og möguleikar gefast á
frekari sérhæfingu.
Agnar Olsen, framkvæmdastjóri
hjá Landsvirkjun, kynnti þá vegagerð
sem fyrirtækið hefði þurft að ráðast í
á hálendinu vegna virkjanafram-
kvæmda í gegnum tíðina. Hann sagði
að alls væri um 980 km langa veg-
arkafla að ræða, þar af væru um 100
km með bundnu slitlagi. Agnar tók
undir með Sveini Sigurbjörnssyni að
vinna ætti að vegtengingu við Austur-
land af Sprengisandsleið, enda væri
sú leið álitlegri en Kjalvegur út frá
virkjanasjónarmiðum.
Óli H. Þórðarson, framkvæmda-
stjóri Umferðarráðs, sagði að það
væri spurning hvort milljarðafram-
kvæmdir á hálendinu væru réttlæt-
anlegar á meðan umferðaröryggismál
á vegum í byggð væru í jafnslæmu
horfi. Sagðist Óli ekki ætíð vera sam-
mála forgangsröðun stjórnmála-
manna, eyða þyrfti mörgum „svörtum
blettum“ á þjóðvegi eitt. Enn væru
einbreiðar brýr t.d. of margar. Óli
sagði kosti hálendisvega vissulega
vera til staðar, þeir gætu t.d. minnkað
álagið á þjóðvegi eitt og stytt vega-
lengdir. Ef byggja ætti upp hálend-
isvegi þyrfti að huga vel að lausa-
göngu búfjár og einnig þyrfti að
tryggja gott farsímasamband á há-
lendinu.
Helgi Hallgrímsson vegamálastjóri
sagði almenna samstöðu vera um að á
hálendinu væru miklar auðlindir.
Hann sagði það sitt mat að aðgengi að
hálendinu ætti að vera gott án þess að
leggja þar vegi þvers og kruss. Þetta
væri spurning um að marka ákveðna
stefnu, sem þegar hefði verið gert í
samgönguáætluninni.
„Þjóðin þarf að eignast hlutdeild í
hálendinu og um það þarf að nást sátt.
Þjóðin þarf að þekkja hálendið, það á
ekki bara að vera fögur fjallasýn úr
höfuðborginni eða á landslagsmynd-
um. Hálendið á að vera hluti af dag-
legu lífi fólks,“ sagði Helgi m.a.
Ólöf Guðný Valdimarsdóttir, for-
maður Landverndar, sagði að fara
þyrfti með gát í mannvirkjagerð á há-
lendinu. Hún sagði hættu á að sér-
stöðu Íslands yrði spillt í alþjóðlegu
samhengi. Mikilvægt væri að koma
sér saman um áherslur í lagningu
vega um hálendið. Tryggja þyrfti sem
minnst rask á umhverfinu og halda
öllum framkvæmdum í lágmarki.
„Velkomin á hálendi Íslands“
Að erindum loknum fóru fram pall-
borðsumræður og greint var frá þeim
að nokkru leyti í blaðinu sl. sunnudag.
Til viðbótar má nefna að í máli Þor-
leifs Þórs Jónssonar, hagfræðings
Samtaka ferðaþjónustunnar, kom
fram að atvinnugreinin væri í raun
kleyfhuga í afstöðu sinni til málsins
vegna ólíkra hagsmuna. Menn ætluðu
sér bæði að koma sem flestum ferða-
mönnum að hálendinu og sem víðast,
og halda um leið í óspillta náttúru sem
aðalsöluvöru. Benti Þorleifur Þór
mönnum á að afmarka þyrfti hálendið
skilmerkilega, þannig að ferðamönn-
um væri t.d. gefið til kynna með sér-
stöku skilti eða hliði þar sem stæði
„Velkomin á hálendi Íslands“.
Steingrímur Ingvarsson, umdæm-
isstjóri Vegagerðarinnar á Suður-
landi, tók vel í þessa hugmynd Þor-
leifs Þórs um skiltin og/eða hliðin.
Meginmálið í sínum huga væri að
tryggja aðgengi að náttúruperlum
þjóðarinnar með skipulögðum hætti.
Hann sagði hálendisvegi aldrei verða
neinar lúxusbrautir en fyrr eða síðar
yrði gerð krafa um góða vegi yfir Kjöl
og Sprengisand.
Alls ekki hraðbraut
Eftir að hafa hlýtt á erindin, og þau
ólíku sjónarmið sem þar komu fram,
má velta því fyrir sér hvort ekki sé
vænlegast í orðsins fyllstu merkingu
að fara meðalveginn í þessum efnum.
Að leggja þannig vegi um hálendið að
hagsmunir ólíkra aðila mætist á miðri
leið. Taka sem mest tillit til náttúru-
verndar með sem minnstu landraski
við vegagerðina en ekki að leggja
„hraðbraut“ um hálendið, líkt og Guð-
mundur Þorsteinsson, stofnandi
áhugahópsins, ítrekaði margoft á
fundinum að hópurinn væri alls ekki
að leggja til með vinnu sinni.
Ólík viðhorf til hálendisvega komu glöggt í ljós á málþingi um þá vegagerð
Ferðaþjónustan kleyf-
huga í afstöðu sinni
Morgunblaðið/Björn Jóhann
Einar Ragnarsson í ræðustól á málþinginu og á hann hlýða Sturla Böðvarsson samgönguráðherra ásamt Hjálm-
ari Árnasyni þingmanni og Ásborgu Arnþórsdóttur ferðamálafulltrúa, sem voru fundarstjórar.


 




    
 

 
















„Við getum ekki enda-
laust nauðgað landinu“
og „hálendið á að vera
hluti af daglegu lífi
fólks“ voru meðal ólíkra
sjónarmiða sem Björn
Jóhann Björnsson
heyrði á fjölsóttu mál-
þingi á Hótel Geysi í
Haukadal um vegagerð
um hálendið.
bjb@mbl.is
 ÁSTÞÓR
Gíslason varði
doktorsritgerð í
sjávarlíffræði við
líffræðideild Há-
skólans í Ósló 12.
apríl síðastliðinn.
Ritgerðin ber
heitið „Ecology of
zooplankton in
Icelandic waters
with special re-
ference to Calanus finmarchicus“
(Vistfræði dýrasvifs við Ísland með
sérstakri áherslu á rauðátu). And-
mælendur í doktorsvörn Ástþórs
voru Hein Rune Skjoldal prófessor
við Háskólann í Björgvin, Benny W.
Hansen prófessor við Hróars-
kelduháskóla og dr. Stein Fredrik-
sen dósent við Háskólann í Ósló.
Ritgerðin fjallar um vistfræði
dýrasvifs umhverfis Ísland. Landið
liggur á mörkum hlýrra og kaldra
hafstrauma og má skipta íslenska
hafsvæðinu í þrennt á grundvelli
ólíkra sjógerða sem þar er að finna.
Sunnan og vestan landsins ríkir hlýr
Atlantssjór, yfir landgrunninu norð-
ur af landinu er sjórinn að öllu jöfnu
blanda af Atlantssjó og svalsjó, en
utan landgrunnsins norður og norð-
austur af landinu og á landgrunninu
fyrir austan eru áhrif svalsjávar
mest. Í ritgerðinni er fjallað um út-
breiðslu, árstíðabundnar breytingar
og lífsferla ríkjandi átutegunda á
þessum ólíku svæðum. Sérstök
áhersla er lögð á rauðátu, en hún er
meðal algengustu svifdýra við landið
og mikilvægur þáttur í fæðu fisklirfa
og seiða og uppsjávarfiska á síðari
aldursskeiðum.
Ástþór lauk stúdentsprófi frá nátt-
úrufræðibraut Menntaskólans í
Reykjavík árið 1971. Hann lauk
cand. mag.-prófi í líffræði frá Há-
skólanum í Ósló árið 1978, kennslu-
réttindanámi frá Háskóla Íslands ár-
ið 1984 og cand. scient.-prófi í
sjávarlíffræði frá Háskólanum í Ósló
árið 1987. Á árunum 1979-85 og 1987-
89 starfaði Ástþór við kennslu í Fjöl-
brautaskólanum í Breiðholti, en frá
árinu 1989 hefur hann starfað sem
sérfræðingur á sviði dýrasvifsrann-
sókna á Hafrannsóknastofnuninni.
Ástþór er fæddur 11. október
1951, sonur Gísla J. Ástþórssonar
ritstjóra og Guðnýjar Sigurgísla-
dóttur framhaldsskólakennara. Eig-
inkona hans er Erla Gunnarsdóttir
skólastjóri og eiga þau þrjú börn.
Doktor í
sjávarlíf-
fræði
Ástþór
Gíslason
BÆJARMÁLAFÉLAG Seltjarnar-
ness hélt opið prófkjör í nóvember
2001. Prófkjörið var bindandi fyrir
þrjú efstu sæti listans. Framboðslista
Neslistans vegna bæjarstjórnarkosn-
inganna 2002 skipa eftirfarandi ein-
staklingar:
1. Guðrún Helga Brynleifsdóttir,
lögfræðingur og hagfræðingur, 2.
Sunneva Hafsteinsdóttir, fram-
kvæmdastjóri, 3. Árni Einarsson,
uppeldis- og menntunarfræðingur, 4.
Stefán Bergmann, líffræðingur og
dósent við KHÍ, 5. Nökkvi Gunnars-
son, skrifstofumaður, 6. Þorvaldur
Árnason, verkfræðingur, 7. Ingibjörg
S. Benediktsdóttir, tannlæknir, 8.
Edda Kjartansdóttir, deildarstjóri
tölvu og upplýsingamála í Vesturbæj-
arskóla, 9. Jens Andrésson, formaður
SFR, 10. Margrét Guðmundsdóttir,
hjúkrunarfræðingur, 11. Kristján E.
Einarsson, aðflugshönnuður, 12.
Unnur Ágústsdóttir, fv. kennari, 13.
Kristín Halldórsdóttir, framkvæmda-
stjóri og 14. Högni Óskarsson, geð-
læknir.
Bæjarmálafélag Seltjarnarness
var stofnað 1990 og þetta er í fjórða
sinn sem félagið býður fram Neslist-
ann. Neslistinn á nú tvo bæjarfulltrúa
í bæjarstjórn Seltjarnarness. Vefset-
ur Neslistans er: www.seltjarnar-
nes.is/xn, segir í fréttatilkynningu.
Neslistinn á
Seltjarnarnesi
♦ ♦ ♦