Morgunblaðið - 25.04.2002, Blaðsíða 62

UMRÆÐAN
62 FIMMTUDAGUR 25. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Skjaldarglíma Ár-
manns fór fram í 90.
sinn 16. febrúar sl. í
Hagaskóla. Aðeins
tveir glímumenn
mættu til leiks. Til að
auka þátttöku buðu
mótshaldarar glímu-
mönnum utan Reykja-
víkur að keppa sem
gestir. Tveir bættust í
hópinn svo fjórir urðu
þeir alls sem áttust við
í mótinu. Keppnin var
fjörleg, enda vaskir
menn á ferð. Umgerð
mótsins var góð, móts-
setning og mótsslit
virðuleg með fána-
kveðju og ávörpum. Innlend og er-
lend sjónvörp tóku upp mótið. Úrslit
urðu þessi:
1. Ólafur Sigurðsson, HSK,
3 vinn.
2. Arngeir Friðriksson, HSÞ,
1,5 vinn.
3 .Ingibergur Sigurðsson, UV,
1 vinn.
4. Pétur Eyþórsson ,UV, 0,5 vinn.
Skjaldarhafinn
þriðji!
Ingibergur lagði Pétur á góðum
hælkrók. Sú viðureign var hin eig-
inlega Skjaldarglíma og hefur víst
aldrei tekið fljótar af. Ólafur Sig-
urðsson sigraði í mótinu. Hann lagði
Pétur á hábragði, lausamjöðm sem
Pétur átti engar varnir við. Bæði
Ólafur og Arngeir báru sigurorð af
Ingibergi og þá var komin upp sú
einkennilega staða að
sigurvegari í Skjaldar-
glímunni varð þriðji í
því móti sem henni var
ofið inn í.
Helsta framtíð
Skjaldarglímunnar
virðist vera sú að gal-
opna mótið fyrir glímu-
mönnum utan Reykja-
víkur eða leggja hana
niður að öðrum kosti.
Gestakeppni í glímu
orkar tvímælis því hún
getur haft mikil áhrif á
árangur þeirra kepp-
enda sem ekki eru
gestir. Af fjórum
skráðum glímufélögum
í Reykjavík er Umf. Víkverji í raun
það eina sem hefur á að skipa glímu-
mönnum í fullorðinsflokki. Þetta er
ekki góð niðurstaða fyrir glímuna í
Reykjavík.
„Ármannsglímur“
Ágæt leikskrá lá frammi á mótinu
og einnig prentað blað með tölfræði
um Skjaldarglímuna. Þar voru m.a.
taldir upp allir skjaldarhafar Ár-
manns. Þetta var fróðleg lesning og
þá ekki síður upplýsingar um sig-
urvegara í svokölluðum „Ármanns-
glímum“ 1889–90 og 1897–1907 að
frátöldu árinu 1900. Við árið 1908
stendur: „Ármannsskjöldurinn gef-
inn. Mótið fór að draga nafn af skild-
inum“. Hér er fullyrt að þessi fyrr-
nefndu mót, „Ármannsglímur“ og
Skjaldarglíma Ármanns sem hófst
1908, séu eitt og sama mótið, hafi að-
eins breytt um nafn og hlotið verð-
launagrip við tilkomu skjaldarins.
Fyrir þessum upplýsingum er
skráður Hörður Gunnarsson fv. for-
maður glímudeildar Ármanns. Á
verðlaunapeninga mótsins 16. feb.
er letrað m.a.: „… 102. Ármanns-
glíman.“ Ég tel mikinn vafa leika á
að þessi fullyrðing standist.
„Þjóðhátíðarglímur“
Þessa skoðun byggi ég á samtíma-
heimildum sem öllum eru aðgengi-
legar, svo sem dagblöðum. Þar eru
frásagnir af þessum glímum kring-
um aldamótin 1900. Þær fóru fram á
svokölluðum „Þjóðminningardegi
Reykjavíkur“ sem upphófst árið
1897 til að minnast þjóðhátíðarinnar
á Þingvöllum 2. ágúst árið 1874, og
var haldinn þann dag eins og sú há-
tíð. Forgöngu fyrir þessum hátíðum
hafði oftast Stúdentafélag Reykja-
víkur. Glíma var alltaf til skemmt-
unar og glímustjóri var yfirleitt Pét-
ur Jónsson blikksmiður sem síðar
varð kunnur sem frumkvöðull Ár-
manns. Nafn Ármanns er hvergi að
finna í tengslum við þessar þjóðhá-
tíðir Reykjavíkur og ekki er minnst
á „Ármannsglímur“. Það nafn kem-
ur fyrst fram í „Ágripi af sögu glím-
unnar“ eftir Kjartan Bergmann sem
birtist í Árbók íþróttamanna 1947,
þ.e. hálfri öld síðar en umrædd mót
fóru fram. Þar segir að Ármenning-
ar hafi verið fengnir til að hafa
kappglímu í sambandi við hátíðina.
Oftast var glímd kappglíma á þjóð-
minningardeginum en stundum fór
aðeins fram bændaglíma, t.d. árið
1899. Bóndi annars flokksins, Guð-
mundur Guðmundsson, glímdi að-
eins eina glímu og því hæpið að kalla
hann sigurvegara eins og gert er í
tölfræði H.G. Sjálfum þótti Guð-
mundi næstum hlægilegt að vera
dæmd verðlaunin sem hann hlaut
fyrir glímuna.
Þjóðminningardagur Reykjavíkur
féll niður árið 1900 og aftur árin
1907 og 1908. Þá var hann haldinn
árið 1909 og ekki síðan. Hópur
áhugamanna um glímu er nefndi sig
Ármann og æfði glímu þegar að-
stæður leyfðu átti upphaf sitt
nokkru fyrir aldamót (líklega 1896
eða ’98). Þegar leið fram á fyrstu ár
aldarinnar hnignaði starfinu en 7.
janúar 1906 endurvakti hópurinn fé-
lag sitt og þá var Glímufélagið Ár-
mann formlega stofnað og því kjörin
stjórn. Fyrsta mót félagsins var
haldið í Bárubúð í apríl 1906. Þar
sigraði Hallgrímur Benediktsson og
mætti því eins telja hann sigurveg-
ara þess árs og Jónatan Þorsteins-
son eins og gert er í tölfræði H.G. Í
febrúar 1907 hélt Ármann glímu-
mót. Þar sigraði Guðmundur Stef-
ánsson en ekki Hallgrímur Bene-
diktsson eins og fram kemur í
tölfræðinni. Spyrja má ef Skjaldar-
glíman tók við af þjóðminningarmót-
unum, hvernig á þá að skrá glímu-
keppni á síðasta þjóðminningar-
deginum 1909? Þá sigraði Sigurjón
Pétursson. Hallgrímur Ben. sigraði í
Skjaldarglímunni það ár. Hvorn á að
telja sigurvegara ársins? Ég tel í
öllu falli ekki rétt að tala um „Ár-
mannsglímur“ sem haldnar voru
1905 eða fyrr.
Sagnfræði
Svo gæti mörgum virst að litlu
skipti hverjir hafa sigrað í glímu-
mótum og hvaða nafni þau nefndust
þegar meir en öld er liðin síðan sum
þeirra fóru fram.
Svo má vera. Mér finnst þó rétt að
skrá söguna eins rétta og hægt er
eftir þeim gögnum sem tiltæk eru.
Ég held ekki að Hörður Gunnarsson
eða heimildarmenn hans hafi vísvit-
andi skráð það sem ekki stenst.
Hinsvegar gæti verið að þeim hafi
ekki verið tiltækar allar þær heim-
ildir sem fyrirfinnast. Undanfarinn
áratug hefur verið mitt helsta tóm-
stundagaman að safna heimildum
um glímusögu Íslendinga síðustu
aldir og margt hefur rekið á fjörur
sem ekki ber alltaf saman við það
sem menn hafa haft fyrir satt. Mér
er ánægja að benda á þær heimildir
ef eftir er leitað.
Nú er kannske réttara að færa sig
nær nútíðinni og færa glímufélögum
í Reykjavík þá ósk að ef þau geta
ekki sitt í hverju lagi náð að efla
glímuna í Reykjavík, þá taki þau
þann kost að sameina krafta sína í
því markmiði að gera Skjaldarglímu
Ármanns aftur að því sem hún eitt
sinn var: Öflugt glímumót sem gekk
næst Íslandsglímunni. Annaðhvort
það eða vera svo gestrisin að leyfa
gestunum að keppa á sama grund-
velli og heimamönnum.
Skjaldarglíman
og sagnfræðin
Jón M.
Ívarsson
Glíma
Helsta framtíð Skjald-
arglímunnar virðist
vera sú, segir Jón M.
Ívarsson, að galopna
mótið fyrir glímumönn-
um utan Reykjavíkur
eða leggja hana niður að
öðrum kosti.
Höfundur er húsasmiður og formað-
ur Glímusambands Íslands.
Eigendur og gefendur Ármannsskjaldarins, tafla 2.
Fyrir 1962 vann sá maður skjöldinn til eignar, sem sigraði í Skjaldarglímunni þvisvar í röð, en síðan ef hann vinnur
þrisvar í röð eða fimm sinnum alls. Alls hafa unnist til eignar 14 skildir og hófst keppni um þann 15da árið 2001.
Eftirtaldir glímumenn hafa unnið Ármannsskjöldinn til eignar:
1. skj.: Sigurjón Pétursson, 1910-1912 8. skj.: Sigtryggur Sigurðsson, 1969-1971
2. skj.: Sigurjón Pétursson, 1914-1915, 1920. 9. skj.: Sigtryggur Sigurðsson, 1973-1975
3. skj.: Sigurður Thorarensen, 1928, 1930-1931 10. skj.: Sigurður Jónsson, 1973-1975
4. skj.: Lárus Salómonsson, 1932-1934 11. skj.: Hjálmur Sigurðsson, 1978-1980
5. skj.: Guðmundur Ágústsson, 1943-1945 12. skj.: Ólafur H. Ólafsson, 1985-1987
6. skj.: Ármann J. Lárusson, 1953-1955 13. skj.: Ólafur H. Ólafsson, 1988-1990
7. skj.: Ármann J. Lárusson, 1958-1960 14. skj.: Ingibergur J. Sigurðsson, 1994-1995,
1997-1998, 2000
Félagið mun sjálft hafa kostað gerð fyrstu skjaldanna beint eða með samskotum. Líkur benda til að Eggert Krist-
jánsson hafi gefið 6., 7. og 8. skjöldinn. Hörður Gunnarsson gaf 9., 10. og 11. skjöldinn og þeir Hörður og Sveinn
Guðmundsson gáfu 12., 13. og 14. skjöldinn sameiginlega. Hörður Gunnarsson gaf 15. skjöldinn, sem byrjað var
að keppa um 2001.
GLÍMUFÉLAGIÐ
Ármann var stofnað
15. desember 1888 og
árið eftir stóð félagið
fyrir kappglímu, Ár-
mannsglímunni, sem
haldin var 12 sinnum
til og með árinu 1907.
Í ársbyrjun 1908 var
verðlaunagripur, Ár-
mannsskjöldurinn,
gefinn til kappglím-
unnar, og skyldi hann
veittur til heiðurs
mesta glímumanni
Reykjavíkur. Í umtali
fór glímumótið að
draga nafn af verð-
launagripnum og kall-
ast Skjaldarglíma Ármanns.
Síðan 1908 hefur verið keppt um
gripinn árlega utan 5 ár um heims-
styrjöldina fyrri, og nú laugardag-
inn, 16. febrúar 2002, í 90. skipti.
Jafnframt má með réttu telja það
mót 102. Ármannsglímuna frá 1889.
Í þau 90 skipti, sem keppt hefur
verið um Ármannsskjöldinn hafa
Ármenningar unnið 42 sinnum,
KR-ingar 23, UMFR maður 8 sinn-
um, félagar í UV (Ungmennafélagið
Víkverji) í 14 skipti, ÍK maður 2
sinnum og félagi í Umf. Vöku 1
sinni.
Alls hafa 36 glímu-
menn orðið Skjaldar-
hafar í þessi 90 skipti.
Þeir, sem oftast hafa
unnið Skjaldarglímu
Ármanns eru: 1. Ólaf-
ur H. Ólafsson, KR, 9
sinnum. 2. Ármann J.
Lárusson, UMFR, 8
sinnum. 3. Sigtryggur
Sigurðsson, KR, 7
sinnum. 4.–5. Sigurjón
Pétursson, Á, 6 sinn-
um. 4.–5. Ingibergur
J. Sigurðsson, Á +
UV, 6 sinnum. 6.–7.
Lárus Salómonsson,
Á, 4 sinnum. 6.–7.
Guðm. Ágústsson,
Umf Vöku + Á, 4 sinnum.
Í gegnum tíðina hefur meðal
glímumanna heiðurstitillinn Skjald-
arhafi Ármanns og að bera Ár-
mannsskjöldinn gengið næst því að
verða Glímukóngur Íslands og
hlotnast Grettisbeltið til varðveislu
til næstu Íslandsglímu.
Á töflu má sjá skrá um alla sig-
urvegara í Ármannsglímunni frá
1889, sem jafnframt eru Skjald-
arhafar frá 1908.
Rétt er að vekja athygli á, að sig-
urvegari í 102. Ármannsglímunni
2002 varð Ólafur Oddur Sigurðs-
son, HSK, og í 2. sæti Arngeir
Friðriksson, HSÞ, en þeir kepptu
sem gestir. Vinningaflesti Reykvík-
ingurinn, Ingibergur J. Sigurðsson,
UV, varð í þriðja sæti og hlaut tit-
ilinn Skjaldarhafi Ármanns sam-
kvæmt reglum um Ármannsskjöld-
inn.
Einnig fylgir í stuttu máli saga
Ármannsskjaldarins, hvaða glímu-
menn hafa unnið hann til eignar og
gefendur skjaldarinns.
90. Skjaldarglíma Ármanns
og saga Ármannsskjaldarins
Hörður
Gunnarsson
Höfundur er formaður Glímudóm-
arafélags Íslands og varaformaður
Glímufélagsins Ármanns.
Glíma
Alls hafa 42 glímumenn
orðið sigurvegarar í
Ármannsglímunni frá
1889, segir Hörður
Gunnarsson, og af
þeim hafa 36 borið
heiðurstitilinn
Skjaldarhafi frá 1908.
1889 Helgi Hjálmarsson
1890 Helgi Hjálmarsson
1891 – 1896 Féll niður
1897 Þorgrímur Jónsson
1898 Þorgrímur Jónsson
1899 Guðmundur Guðmundsson
1900 Féll niður
1901 Ásgeir Gunnlaugsson
1902 Ásgeir Gunnlaugsson
1903 Valdimar Sigurðsson
1904 Jónatan Þorsteinsson
1905 Jónatan Þorsteinsson
1906 Jónatan Þorsteinsson
1907 Hallgrímur Benediktsson
1908 Ármannsskjöldurinn gefinn
Mótið fór að draga nafn af
skildinum.
Skjaldarhafar hafa orðið:
1908 Hallgrímur Benediktsson, Á
1909 Hallgrímur Benediktsson, Á
1910 Sigurjón Pétursson, Á
1911 Sigurjón Pétursson, Á
1912 Sigurjón Pétursson, Á
1913 Féll niður
1914 Sigurjón Pétursson, Á
1915 Sigurjón Pétursson , Á
1916 Féll niður
1917 Féll niður
1918 Féll niður
1919 Féll niður
1920 Sigurjón Pétursson, Á
1921 Tryggvi Gunnarsson, Á
1922 Björn Vigsússon, Á
1923 Magnús Sigurðsson, Á
1924 Magnús Sigurðsson, Á
1925 Þorgeir Jónsson, Í.K.
1926 Þorgeir Jónsson, Í.K.
1927 Jörgen Þorbersson, Á
1928 Sigurður Thorarensen, Á
1929 Jörgen Þorbergsson, Á
1930 Sigurður Thorarensen, Á
1931 Sigurður Thorarensen, Á
1969 Sigtryggur Sigurðsson, KR
1970 Sigtryggur Sigurðsson, KR
1971 Sigtryggur Sigurðsson, KR
1972 Sigtryggur Sigurðsson, KR
1973 Sigurður Jónsson, UV
1974 Sigurður Jónsson, UV
1975 Sigurður Jónsson, UV
1976 Þorsteinn Sigurjóns-
son, UV
1977 Guðmundur Freyr Hall-
dórsson, Á
1978 Hjálmur Sigurðsson, UV
1979 Hjálmur Sigurðsson, UV
1980 Hjálmur Sigurðsson, UV
1981 Ómar Úlfarsson, KR
1982 Helgi Bjarnason, KR
1983 Ólafur H. Ólafsson, KR
1984 Jón E. Unndórsson, KR
1985 Ólafur H. Ólafsson, KR
1986 Ólafur H. Ólafsson, KR
1987 Ólafur H. Ólafsson, KR
1988 Ólafur H. Ólafsson, KR
1989 Ólafur H. Ólafsson, KR
1990 Ólafur H. Ólafsson, KR
1991 Ólafur H. Ólafsson, KR
1992 Ólafur H. Ólafsson, KR
1993 Jón Birgir Valsson, KR
1994 Ingibergur J. Sigurðsson, Á
1995 Ingibergur J. Sigurðsson, Á
1996 Orri Björnsson, KR
1997 Ingibergur J. Sigurðs-
son, UV
1998 Ingibergur J. Sigurðs-
son, UV
1999 Pétur Eyþórsson, UV
2000 Ingibergur J. Sigurðs-
son, UV
2001 Pétur Eyþórsson, UV
Alls hafa 42 glímumenn orðið
sigurvegarar í Ármannsglímunni
frá 1889 og af þeim hafa 36 bor-
ið heiðurstitilinn Skjaldarhafi frá
1908.
1932 Lárus Salómonsson, Á
1933 Lárus Salómonsson, Á
1934 Lárus Salómonsson, Á
1935 Ágúst Kristjánsson, Á
1936 Ágúst kristjánsson, Á
1937 Skúli Þorleifsson, Á
1938 Lárus Salómonsson, Á
1939 Ingimundur Guðmunds-
son, Á
1940 Sigurður Brynjólfsson, Á
1941 Kjartan B. Guðjónsson, Á
1942 Kristmundur Sigurðsson, Á
1943 Guðmundur Ágústsson,
Umf Vöku
1944 Guðmundur Ágústsson, Á
1945 Guðmundur Ágústsson, Á
1946 Guðmundur Ágústsson, Á
1947 Sigurjón Guðmundsson, Á
1948 Guðmundur Guðmunds-
son, Á
1949 Guðmundur Guðmunds-
son, Á
1950 Ármann J. Lárusson, Umf R
1951 Rúnar Guðmundsson, Á
1952 Rúnar Guðmundsson, Á
1953 Ármann J. Lárusson, Umf R
1954 Ármann J. Lárusson, Umf R
1955 Ármann J. Lárusson, Umf R
1956 Ármann J. Lárusson, Umf R
1957 Trausti Ólafsson, Á
1958 Ármann J. Lárusson, Umf R
1959 Ármann J. Lárusson, Umf R
1960 Ármann J. Lárusson, Umf R
1961 Kristmundur Guðmunds-
son, Á
1962 Trausti Ólafsson, Á
1963 Hilmar Bjarnason, KR
1964 Kristmundur Guðmunds-
son, Á
1965 Sigtryggur Sigurðsson, KR
1966 Sigtryggur Sigurðsson, KR
1967 Sigtryggur Sigurðsson, KR
1968 Ómar Úlfarsson, KR
Sigurvegarar í Ármannsglímunni og Skjaldarhafar Ármanns, tafla 1.
AUGLÝSINGADEILD
netfang: augl@mbl.is eða sími 569 1111