Morgunblaðið - 25.04.2002, Blaðsíða 40

MENNTUN
40 FIMMTUDAGUR 25. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
IÐNAÐURINN þarf að finnaleiðir til að kynna ungu fólkimöguleikana á góðri framtíðmeð vali á námi í iðngrein, að
mati Ole Christensen, ráðgjafa hjá
Dansk Industri. Hann sagði frá því
hvernig danskur iðnaður laðar ungt
fólk að iðnnámi, en þörf er á slíkum
aðferðum því iðnmenntun býr af
einhverjum ástæðum við fordóma
hér á landi. Reyndin er að góðir iðn-
aðarmenn vinna metnaðarfull, krefj-
andi og vel launuð störf. Ungt fólk,
sem leitar sér að haldgóðri mennt-
un, á að eiga góða framtíð fyrir sér á
sviði iðnmenntunar. Ef framboð
verður ekki nægilegt í framtíðinni
af iðnmenntuðu fólki blasir við að
störf iðnmenntaðra munu í auknum
mæli flytjast til útlanda.
Ole flutti erindi á mánudaginn á
málþingi Samtaka iðnaðarins „Er
iðnmenntun óþörf eða órjúfanlegur
hluti þekkingarsamfélagsins?“ , en
það var m.a. haldið til að knýja
stjórnvöld til að auka veg iðnmennt-
unar í landinu. Samtök iðnaðarins
vilja einnig vekja athygli ungs fólks
á þörfinni fyrir iðnmenntað fólk, en
sveinsprófum hefur fækkað jafnt og
þétt frá árinu 1980, þótt eftirspurn
eftir iðnmenntuðu fólki hafi á sama
tíma aukist jafnt og þétt (sjá kort).
Málið er strand
„Mikilvægi góðrar iðnmenntunar
hefur aldrei verið jafnaugljóst og
nú,“ sagði t.d. Ingólfur Sverrisson,
deildarstjóri Samtaka iðnaðarins,
„og má raunar halda því fram að
hún sé ein af þeim undirstöðum sem
nútímalífskjör og velferð byggist á.
Nú er runninn upp sá tími að setja
þarf hæfilega blöndu af bókviti og
verkviti í askanna – það gera alltént
þær þjóðir sem vegnar best og
bjóða þegnum sínum lífskjör sem
við sækjumst eftir.“
Ingólfur velti því hins vegar fyrir
sér hvenær verknámið kæmist á
flug í samfélaginu, eins og fram-
haldsskólalögin frá 1996 gefa því
færi á. Hann sagði að samstarf
starfsgreinaráða atvinnulífsins og
menntamálaráðuneytisins hefði
gengið vel, en málin strand. „Þegar
til þess dregur að koma hinum nýju
námskrám til framkvæmda í skól-
unum og á vinnustöðunum. Þá fyrst
reynir á framkvæmda- og fjárveit-
ingavaldið,“ sagði hann.
Ingólfur sagði frá mikilli undir-
búningsvinnu fræðsluráðs málmiðn-
aðarins og menntamálaráðuneytis-
ins um að fræðsluráðið tæki að sér
rekstur væntanlegs kjarnaskóla
greinarinnar við Borgarholtsskóla.
Allir lögðust á eitt og eftir þriggja
ára vinnu voru á síðasta hausti lögð
fyrir þáverandi menntamálaráð-
herra sameiginleg samningsdrög að
rekstri Málm- og véltækniskóla Ís-
lands.
En „ævintýrið endaði út í mýri
þar sem svo margt skemmtilegt er
að gerast þessa dagana,“ sagði Ing-
ólfur, því menntamálaráðherra þá-
verandi hætti við áformin og trún-
aðarbrestur varð milli manna. Það
túlkar Ingólfur sem endurspeglun á
almennu og ríkjandi skilningsleysi á
þýðingu iðn- og verknáms í nútíma-
samfélagi, en ekki bundið við eina
eða fáar persónur sem fara með
völdin hverju sinni. Málið er alvar-
legt vegna þess að af einstökum iðn-
greinaflokkum var málmiðnaðurinn
kominn einna lengst í því að skil-
greina þarfir sínar fyrir framtíðar-
fyrirkomulag menntunarinnar, og
átti Málm- og véltækniskólinn að
vera hornsteinn þess.
Að uppfylla þarfir
Lög um framhaldsskóla frá 1996
eru talin góður grunnur að nýsköp-
un í menntun iðnaðarmanna. 14
starfsgreinaráð, sem skilgreina eiga
þarfir atvinnulífsins fyrir menntun,
hafa starfað undanfarin ár og í ráð-
unum sitja fulltrúar atvinnulífsins í
meirihluta. Þar hefur gætt mikils
óþols vegna þess hve hægt hefur
gengið að koma á nýjum námskrám
og nýjum kennsluháttum í skólum,
að mati Inga Boga Bogasonar hjá
Samtökum iðnaðarins. „Þetta óþol
atvinnulífsins stafar af því að á
sama tíma og iðntækninni fleygir
fram er viðbragðshraði mennta-
málaráðuneytisins of hægur til þess
að unnt sé að uppfylla þarfir at-
vinnulífsins fyrir menntun við
hæfi.,“ segir hann, en um 140 manns
sóttu þingið og það staðfestir, að
mati Inga Boga, að hér er á ferðinni
verkefni sem varðar marga. Samtök
iðnaðarins líta á þetta málþing sem
fyrsta skrefið í því að bæta iðn-
menntunina og fjölga iðnmenntuð-
um til samræmis við fjölgun spenn-
andi starfa í iðnaði.
Hörður Lárusson, deildarstjóri
námskrárdeildar menntamálaráðu-
neytis, var spurður í hringborðsum-
ræðum hverns vegna menntamála-
ráðherra hafi hætt við að gera
Borgarholtsskóla einan að kjarna-
skóla málmiðnaðarins (Málm- og
véltækniskóli Íslands), en Hörður
sagðist ekki vita það. Tómas Ingi
Olrich menntamálaráðherra ávarp-
aði þingið í upphafi en þurfti frá að
hverfa sökum anna. Hann bað þó
um skýr skilaboð frá þinginu, og
segja má að þau hafi verið að
menntamálaráðuneytið verði að
drífa í því að semja við atvinnulífið
um framtíð iðnmenntunar, áður en
það yrði of seint. Tækin eru fyrir
hendi, en eitthvað vantar.
Nýliðun veldur áhyggjum
Ef til vill kom fram í máli Magn-
úsar Þórs Ásmundssonar, fram-
kvæmdastjóra framleiðsluferlis
Marels, hvað gerist ef sofið er á
verðinum. Hjá honum kom fram að
Marel gerir ráð fyrir 10–15% vexti á
ári næstkomandi ár: „Það er erfitt
að sjá hvernig það fer saman við þá
öfugu fylgni sem virðist vera við ný-
liðun í röðum iðnlærðra, enda veld-
ur það okkur hjá Marel verulegum
áhyggjum,“ sagði hann.
Magnús spurði hverjar yrðu af-
leiðingar þess að ekki tækist að
manna störf í iðnaði, en fyrirtækin
standa frammi fyrir fáum valkost-
um og öllum vondum, að hans mati.
„Augljósi kosturinn er að tapa verk-
efnum til útlanda með þeim verð-
mætum sem annars hefðu skapast,“
sagði hann. „Annar kostur er sá að
flytja inn erlent vinnuafl eins og
gert hefur verið undanfarin misseri
í ýmsum iðngreinum. Slíkt felur að-
eins í sér tímabundna lausn og
skapar ekki metnað eða hefð í ís-
lenskum iðnaði. Starfsfólkið tjaldar
til skamms tíma og reynslan fer
með því aftur yfir hafið. Þriðji kost-
urinn, sem felur í sér lausn til langs
tíma, er að byggja upp iðnmennta-
kerfið til samræmis við það sem
gert er í samkeppnislöndum og tek-
ur mið af þörfum atvinnulífsins og
koma á víðtæku samstarfi um að
laða unga fólkið að.“
Magnús sagði einnig að viðhorfs-
breytingu þyrfti í þjóðfélaginu
gagnvart iðnnámi, og að koma þyrfti
þeim skilaboðum til ungs fólks að
iðnmenntun sé ekki annars flokks
menntun. „Setja þarf iðnað á sama
stall og aðra þekkingu og gera þarf
iðnmenntun jafnhátt undir höfði og
annarri menntun, sem álykta má að
mörgum þyki „fínni“.“ Afskipta- eða
stefnuleysi um framtíð iðnmenntun-
ar er ekki til þess fallið að laða hæfa
og metnaðarfulla nemendur að, að
mati Magnúsar Þórs.
Hagsmunamál Íslendinga
Af máli Íslendinganna mátti
heyra að þeir söknuðu þessarar
hugsunar hér á landi, og af nokkr-
um setningum mátti greina ótta um
að fremur yrði lagður peningur í
þekkingarþorp eða vísindagarða
Háskóla Íslands. Þekkingarsam-
félag eins og Ísland þarf, að þeirra
mati, ekki síður iðnmenntaða starfs-
menn en háskólagengna.
Menn voru sammála um að um-
bætur og framfarir á sviði verk-
mennta séu eitt mesta hagsmuna-
mál Íslendinga á komandi
áratugum, og í erindi Gylfa Einars-
sonar, verkefnisstjóra hjá fræðslu-
ráði málmiðnaðarins, kom fram að
iðnmenntun er jafngildur horn-
steinn margra þekkingarfyrirtækja
sem ýmis önnur menntun. Góðir
iðnaðarmenn vinna metnaðarfull,
krefjandi og vel launuð störf, að
hans mati, og ungt fólk, sem leitar
sér að haldgóðri menntun, á því
góða framtíð fyrir sér á sviði iðn-
menntunar.
Eina ráðið er betri menntun
Ole Christensen frá Dansk ind-
ustri sagði í áðurnefndu erindi að í
Danmörku væri komið virkt sam-
starf atvinnulífs, stjórnvalda, náms-
ráðgjafa og annarra um að fjölga
iðnmenntuðum í Danmörku. Þar
gera stjórnvöld sér ljósa grein fyrir
því að menntakerfið er hluti af sam-
keppnisumhverfi fyrirtækja. Þar er
viðurkennt, að mati Ole, að mennta-
kerfi sem þjónar vel hagsmunum at-
vinnulífsins eigi stóran þátt í auk-
inni hagsæld.
Gæði menntunar/þekkingar voru
til umræðu, og sagði Ole að það væri
ef til vill lykillinn: Hann nefndi að
nafni hans Ole í Ribe sem væri bæði
iðnaðar- og ferðamannabær, ræki
þar iðnaðarfyrirtæki sem hefði lent í
harðri samskeppni við lönd í Aust-
ur-Evrópu eftir að múrinn féll, sök-
um launamismunar. Nafni hans á nú
fyrirtæki í Póllandi og Eistlandi, en
hann yfirgaf ekki Ribe, heldur lagði
þar nýja áherslu; meiri gæði. Starfs-
mennirnir í Ribe verða að vera bet-
ur menntaðir, betri fagmenn. Iðn-
menntunin gerir því gæfumuninn, ef
hún bregst, tekst ekki að reka þetta
80 manna fyrirtæki í Ribe og fólkið
missir vinnuna og bærinn mikilvægt
fyrirtæki.
Ole sagði að fagmenn í iðnaði
verði að fá bestu mögulega menntun
og þjálfun starfsævina alla. Hann
ráðlagði að lokum að fyrirtæki og
skólar reyndu að þróa þægilegar að-
ferðir til að veita nemendum innsýn
í iðnaðarfyrirtæki, hvaða tækifæri
bjóðist, hvers konar líf og laun.
Mörgum kæmi þá á óvart hversu
eftirsóknarvert slíkt líf væri. „Eina
markmiðið er að skapa næstu kyn-
slóð forsendur fyrir gott líferni,“
sagði hann að lokum.
Iðnmenntun
er skapandi
þekking
Morgunblaðið/Ásdís
Gildi iðnmenntunar og tækifæra er vanmetið á Íslandi. Frá málþingi Samtaka iðnaðarins.
 Ríkir skilningsleysi á þýðingu iðn-
og verknáms í nútímasamfélagi?
 Eiga heimamenn að mennta sig eða
fá aðra í verkin í íslenskum iðnaði?
  

       







 



 Iðnmenntun/ Kynna þarf ungu fólki tækifærin sem bjóðast í iðnaði á Íslandi, einnig þurfa ráðamenn að semja
sem fyrst við atvinnulífið um iðnmenntun áður en það verður of seint. Gunnar Hersveinn sat málþing á mánudag-
inn, þar sem iðnaðarmenn lögðu þunga áherslu á alvöru málsins og gildi þessarar menntunar fyrir hagkerfið.
 Tómas Ingi Olrich, mennta-
málaráðherra, flutti ávarp.
 Þekkingarfyrirtækið og iðn-
menntun: Gylfi Einarsson, verk-
efnastjóri hjá Fræðsluráði málm-
iðnaðarins, fjallaði um hlutverk
iðnmenntunar í uppbyggingu
þekkingarsamfélagsins.
 Framhaldsskólalögin – áform
og efndir: Ingólfur Sverrisson,
deildarstjóri Samtaka iðnaðar-
ins, fjallaði um þátt fram-
kvæmdavalds og atvinnulífs í
framkvæmd laganna.
 Stefna menntamálaráðuneyt-
isins í iðnmenntun: Hörður Lár-
usson, deildarstjóri náms-
skrárdeildar, greindi frá áætlun
menntamálaráðuneytisins um
uppbyggingu iðnmenntunar á
næstu árum. Hann fjallaði m.a.
um skilgreinar og þarfir starfs-
greina í iðnnámi og greindi frá
gagnlegum upplýsingum fyrir
námsráðgjafa um möguleika til
viðbótarnáms í bóklegum grein-
um og aðgang að háskólanámi.
Einnig um viðurkenningu á námi
og starfsreynslu og undanþágur.
 Þess vegna fór ég í iðnnám:
Jón Ingi Einarsson, raf-
eindavirki, verkfræðingur og
framkvæmdastjóri RH-nets,
sagði frá því hvers vegna hann
valdi iðnnám.
 Fyrirtækin þurfa fleiri iðn-
menntaða. Magnús Þór Ás-
mundsson, framkvæmdastjóri
framleiðsluferlis Marels, ræddi
þörf fyrirtækja fyrir iðnmennt-
aða.
 Nýliðun í iðngreinum í Dan-
mörku. Ole Christensen, ráðgjafi
hjá Dansk Industri, sagði frá því
hvernig danskur iðnaður laðar
ungt fólk að iðnnámi.
 Hringborðsumræður. Elín
Hirst, fréttamaður, stjórnaði um-
ræðum.
 Ráðstefnustjóri var Halla
Bogadóttir, gullsmiður og stjórn-
armaður Samtaka iðnaðarins.
Er iðnmenntun óþörf?
guhe@mbl.is