Morgunblaðið - 25.04.2002, Qupperneq 42

42 FIMMTUDAGUR 25. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
BÓKIN – NÆRING ANDANS
ELDHÚSDAGUR Á ALÞINGI
Á undanförnum vikum hefur gættvaxandi bjartsýni meðal stjórn-arandstæðinga um að hallaði
undan fæti hjá ríkisstjórninni vegna
ýmissa vandamála, sem upp hafa komið
á þessum vetri og skoðanamunar á milli
stjórnarflokkanna um afstöðuna til
ESB.
Eldhúsdagsumræðurnar á Alþingi í
gærkvöldi báru þess hins vegar engin
merki að svo væri. Þvert á móti má
segja, að bæði Geir H. Haarde, fjár-
málaráðherra, og Valgerður Sverris-
dóttir, iðnaðar- og viðskiptaráðherra
hafi flutt mjög sterkar ræður, sem
bentu síður en svo til þess, að samstarf
stjórnarflokkanna hefði veikzt á einn
eða annan veg.
Fjármálaráðherra boðaði aukinn
kraft í efnahagslífi þjóðarinnar á næsta
ári og fullyrti að kaupmáttur mundi
aukast á þessu ári áttunda árið í röð. Sú
áherzla, sem hann lagði á meiri jöfnuð í
lífskjörum hér en annars staðar og mik-
ilvægi þess mun ylja mörgum stuðn-
ingsmönnum Sjálfstæðisflokksins um
hjartarætur, sem haft hafa áhyggjur af
vaxandi efnamun í okkar litla samfélagi.
Viðskiptaráðherra setti þróun efna-
hags- og viðskiptalífs í skýrara sam-
hengi en hún hefur nokkru sinni gert
áður.
Þótt talsmenn stjórnarflokkanna hafi
sýnt athyglisverðan styrk í þessum um-
ræðum í ljósi umróts síðustu mánaða
fór ekki á milli mála, að talsmenn
stjórnarandstöðuflokkanna höfðu ýmis-
legt að segja. Stóraukin áherzla Sam-
fylkingarinnar á íbúalýðræði, sem m.a.
kom fram í upphafsræðu Bryndísar
Hlöðversdóttur, formanns þingflokks
Samfylkingarinnar, á áreiðanlega eftir
að styrkja flokk hennar mjög. Morgun-
blaðið hefur fjallað mikið um þetta mál
undanfarin fimm ár og hvatt stjórn-
málaflokkana til þess að taka það upp.
Blaðið fagnar því, að þetta mál er að
komast á dagskrá í stjórnmálaumræð-
um hér.
Sverrir Hermannsson, formaður
Frjálslynda flokksins, á langa þingsögu
að baki. Í því ljósi er umhugsunarverð
sú skoðun hans, að framkvæmdavaldið
seilist í auknum mæli inn á valdsvið lög-
gjafarvaldsins. Þar er einnig um að
ræða málefni, sem Morgunblaðið hefur
fjallað töluvert um á undanförnum ára-
tugum og ekki sízt á sl. einum og hálfum
áratug. Blaðið hefur verið þeirrar skoð-
unar, að í forsetatíð Þorvaldar Garðars
Kristjánssonar, Ólafs G. Einarssonar
og Halldórs Blöndals á Alþingi hafi þró-
unin verið á hinn veginn, þ.e. að löggjaf-
arvaldið hafi náð til sín auknum áhrifum
frá framkvæmdavaldinu a.m.k. miðað
við það, sem tíðkaðist á Viðreisnarár-
unum. En auðvitað er þetta matsatriði
en jafnframt málefni, sem stöðugt þarf
að vera til umræðu.
Athyglisverð var sú skoðun Þuríðar
Backman, þingmanns Vinstri grænna,
að sú þróun á flestum sviðum atvinnu-
lífsins að smærri einingar renni saman í
stærri vegna meintrar hagkvæmni
gengi gegn nýjustu straumum samtím-
ans. Þetta sjónarmið er umræðuvert og
ekki fráleitt að það eigi einhvern rétt á
sér. Er t.d. hugsanlegt að hraðskreiðir
litlir fiskibátar með fámennri áhöfn séu
að verða hagkvæmara veiðitæki en risa-
stórir frystitogarar, sem kosta óhemju
fé? Er hugsanlegt að auknar kröfur
neytenda um lífræna fæðu muni draga
úr þeirri þróun að landbúnaðurinn
renni saman í færri og stærri einingar?
En í stórum dráttum verður ekki
sagt, að eldhúsdagsumræðurnar hafi
gefið til kynna, að einhver þáttaskil séu
framundan í íslenzkum stjórnmálum
eins og sumir hafa talið hugsanlegt.
Við erum það sem við borðum, segjanæringarfræðingar, og vel getur
það verið rétt hvað varðar ytra hylkið.
En þegar kemur að innra hylkinu hygg
ég að við séum það sem við lesum.
Hvernig í ósköpunum væri líf okkar og
heimsmynd ef við hefðum aldrei lesið
neitt?“ Þannig hljóðar upphaf ávarps
dags bókarinnar 2002, sem Guðrún
Helgadóttir rithöfundur samdi að beiðni
Bókasambands Íslands og birt var hér í
blaðinu sl. þriðjudag, á degi bókarinnar.
Hann var nú haldinn í sjöunda sinn víða
um heim og hér á landi er einkar
skemmtileg tilviljun að daginn skuli bera
upp á afmælisdag Halldórs Laxness, að
þessu sinni þann hundraðasta. Undan-
farin ár hefur heil vika verið helguð bók-
inni hér á landi og að þessu sinni er yf-
irskrift bókavikunnar Börn og bækur.
Með tilliti til þess að bókavikan er nú
tileinkuð börnunum er samlíking Guð-
rúnar Helgadóttur vel til fundin. Flestir
foreldrar leggja áherzlu á að börnin
þeirra fái hollan og fjölbreyttan mat. Við
viljum að þau fái þau næringarefni, sem
nauðsynleg eru fyrir kroppinn til að
tryggja líkamlega hreysti og góða heilsu.
Við gerum ekki ráð fyrir að þau kunni
strax að næra sig sjálf, heldur hjálpum
við þeim þangað til þau eru fullfær um
það upp á eigin spýtur. Við viljum gjarn-
an reyna að vinna á móti einhæfu fæði og
fjöldaframleiddum skyndibitum en leit-
ast við að gefa börnunum okkar mat, sem
hefur verið nostrað við og svolítil sál lögð
í eldamennskuna. Við reynum að kynna
þeim matargerð ólíkra heimshorna og
þótt við ætlumst ekki til að þau yngstu
borði allt það, sem fullorðna fólkið borð-
ar, leyfum við þeim að smakka á fram-
andlegri fæðu, sem smátt og smátt verð-
ur þeim aðgengilegri.
Sama á við um bækurnar, sem gegna
því hlutverki að næra okkar innri mann.
Við göngum kannski ekki eins langt og
hann Guðmundur á Mýrum í kvæði Þór-
arins Eldjárns í bókinni Óðflugu, sem
mörg börn þekkja. Hann borðaði bara
bækur – „það byrjaði upp á grín, en varð
svo kækur“. En við reynum að vanda val-
ið á bókum handa börnunum okkar, við
lesum fyrir þau til að kynna þeim heim
bókanna, þangað til þau eru sjálf orðin
læs og geta farið að gleypa í sig bækur.
Við leitumst við að efla þroska þeirra
með því að halda að þeim bókum, sem
krefjast þess að þau leggi sig dálítið fram
og útvíkki skilning sinn á heiminum.
Við gerum börnunum okkar stóran
greiða með því að lesa fyrir þau og halda
að þeim bókum. Bækurnar opna þeim
veröld ævintýra, þekkingar og skilnings,
sem enginn miðill annar getur keppt við,
ekki einu sinni tölvur og sjónvarp. Við
stuðlum sömuleiðis að því að þau kynnist
eigin menningu og tungu, en bókin er
undirstaða hvors tveggja.
Kannski ættum við að velta því fyrir
okkur í dag hvort bók væri ekki tilvalin
sumargjöf handa litlu barni. Í stað þess
að fjölskyldan fái sér skyndibita í tilefni
sumarkomu gætum við jafnvel tekið und-
ir með Guðmundi á Mýrum og sagt: „Þó
er best að borða ljóð, en bara reyndar
þau sem eru góð.“
SIGURGEIR Þorgeirsson,framkvæmdastjóriBændasamtaka Íslands,segir að mistök hafi verið
gerð þegar embættismenn ríkisins,
sem sitja í framkvæmdanefnd um
búvörusamninga, fengu greidd laun
fyrir setu í nefndinni og hann segist
bera ábyrgð á þeim. Greiðslurnar
voru bakfærðar eftir að mistökin
uppgötvuðust. Málið fór engu að
síður inn á borð Ríkisendurskoðun-
ar að beiðni Guðmundar B. Helga-
sonar, ráðuneytisstjóra landbúnað-
arráðuneytisins.
Í framkvæmdanefnd um búvöru-
samninga sitja bæði embættismenn
í landbúnaðarráðuneyti og fjár-
málaráðuneyti og fulltrúar Bænda-
samtakanna. Samkvæmt ákvörðun
kjaranefndar fá embættismenn sem
heyra undir nefndina ekki greiðslur
fyrir nefndarstörf, en þóknun er
greidd til annarra nefndarmanna.
Ríkisendurskoðun telur í áliti til
landbúnaðarráðherra 21. mars sl. að
Guðmund Sigþórsson, skrifstofu-
stjóra í landbúnaðarráðuneytinu og
formann framkvæmdanefndar bú-
vörusamnings, og Bændasamtökin
hafi skort umboð til að ákveða þókn-
un fyrir störf nefndarmanna í fram-
kvæmdanefndinni. Telur stofnunin
að ákvörðun um nefndarþóknun fyr-
ir seinasta ár hafi verið ámælisverð.
,,Því kom aldrei annað til greina en
að afturkalla hana og var svo gert í
framhaldi af ábendingum ráðuneyt-
isstjóra landbúnaðarráðuneytisins
um heimildaskort þessara aðila í
þessu efni,“ segir í bréfi Ríkisend-
urskoðunar.
Guðmundur B. Helgason, ráðu-
neytisstjóri landbúnaðarráðuneyt-
isins, gerir alvarlegar athugasemdir
við starfshætti Guðmundar Sigþórs-
sonar í málinu í minnisblaði til Rík-
isendurskoðunar. Guðmundur Sig-
þórsson vísar því hins vegar með
öllu á bug að óeðlilega hafi verið að
málum staðið og bendir á í bréfi til
Ríkisendurskoðunar að fram-
kvæmdanefndinni hafi ekki verið
gefið tækifæri til að skýra málið af
sinni hálfu og tjá sig um efni þess
áður en Ríkisendurskoðun tók sam-
an álit sitt.
Guðmundur Sigþórsson segir í
bréfi vegna álits Ríkisendurskoðun-
ar 26. mars sl. að vangaveltur varð-
andi samkomulag sem gert var 28.
desember um framkvæmd búvöru-
samninga, byggist á misskilningi.
Hann segir einnig að ekki hafi kom-
ið til álita við gerð samkomulagsins
að Framkvæmdanefndin tæki að
sér að fjalla um þóknun fyrir störf í
nefndinni. ,,Hvorki formaður fram-
kvæmdanefndar né Bændasamtök-
in ákváðu þóknun ríkisfulltrúanna
fyrir störf í Framkvæmdanefnd bú-
vörusamninga eins og vikið er að í
bréfi Ríkisendurskoðunar, heldur
er það ákvörðun ráðuneytisins og
því eru fullyrðingar þar að lútandi
tilefnislausar,“ segir Guðmundur í
bréfinu.
Ekki um töku á peningum
að ræða, segir ráðherra
,,Öll svona mál eru mjög flókin og
maður þarf að taka sér þann tíma
sem þarf til þess að fara yfir rétt
einstaklinganna. Það vil
ég gera því samkvæmt
stjórnsýslulögum á að
gefa embættismönnum
tækifæri til þess að
koma sínum sjónarmið-
um og andmælum á
framfæri,“ segir Guðni Ágústsson
landbúnaðarráðherra.
Hann kveðst hafa rætt málið við
Guðmund Sigþórsson sem haldi því
fram að hans sjónarmið hafi ekki
komist til skila til Ríkisendurskoð-
anda. Guðni bendir einnig á að
framkvæmdastjóri Bændasamtak-
anna fullyrði að um hans mistök hafi
verið að ræða.
,,Það liggur ennfremur fyrir að
allir þeir menn sem fengu þessar
greiðslur og ekki áttu rétt á þeim,
þar sem þeir eru undir kjaranefnd,
bakfærðu þær strax af sínum reikn-
ingum. Hér er því ekki um neina
töku á peningum að ræða. Ég hef
því ritað ríkisendurskoðanda bréf
þar sem ég fer fram á að hann taki
andmæli skrifstofustjórans við áliti
Ríkisendurskoðunar til athugunar í
samræmi við góða stjórnsýslu-
hætti,“ sagði Guðni.
Landbúnaðarráðherra segir það
liggja í augum uppi að orðið hafi
trúnaðarbrestur í ráðuneytinu á
milli æðstu embættismannanna.
,,Ég hef um hríð unnið að endur-
skipulagningu ráðuneytisins og nú
liggur það fyrir að Guðmundur Sig-
þórsson mun hverfa til annarra
starfa sem fulltrúi landbúnaðar-
ráðuneytisins í Brussel í sumar,“
sagði Guðni.
,,Það er trúnaðarbrestur á milli
æðstu embættismanna. Það er
ófært í litlu ráðuneyti og Guðmund-
ur hverfur sáttur til annarra starfa
og það í Brussel,“ sagði ráðherrann.
Áritaði samþykki sitt
á sérstakt yfirlit
Atvik málsins eru rakin til sam-
komulags sem undirrit-
að var 28. desember milli
landbúnaðarráðuneytis-
ins og Bændasamtak-
anna um vinnu við fram-
kvæmd á búvörusamn-
ingi. Skv. 2. grein
samkomulagsins fá Bændasamtökin
sérstaka greiðslu fyrir vinnu vegna
ársins 2001 skv. sérstöku samkomu-
lagi við formann nefndarinnar. Í
greinargerð Ríkisendurskoðunar
segir að í lok fundar í framkvæmda-
nefndinni 12. febrúar, hafi formaður
nefndarinnar áritað samþy
sérstakt yfirlit um þóknun
armanna vegna starfa þeir
kvæmdanefnd búvörusam
árinu 2001.
Á yfirlitinu kemur fram f
inga sem þóknun er byggð
hæð þóknunar hvers
manns. Skv. yfirlitin
Aðalsteini Jónssyni
355.884 kr. (300 eining
Teitssyni 427.061 kr. (360 e
Guðmundi Sigþórssyni 74
(630 einingar), Sveinbirni
syni 498.238 kr. (420 eining
halli Arasyni 498.238 kr.
ingar) og Þórólfi Sveinssyn
kr. (300 einingar). Í bréfi R
urskoðunar segir að s
bændasamtakanna hafi gre
unina til nefndarmanna da
fundinn eða 13. febrúar.
menn hafi svo endurgreitt
febrúar s.l. að ósk fram
stjóra bændasamtakanna
þær um leið bakfærðar.
Ráðuneytisstjóri mót
samkomulaginu
Í minnisblaði sem Guðm
Helgason ráðuneytisstjó
Ríkisendurskoðun vegna
segir hann að Guðmundur
son hafi sem starfsmaður r
isins ekki haft heimild yfi
ráðuneytisins fyrir gerð s
lagsins sem gert var 28. d
þegar það var undirrita
komulagið hafi ekki verið b
ir landbúnaðarráðherra fy
miðjan janúar.
,,Ráðherra spurði starfs
hvort samkomulagið hef
borið undir ráðuneytisstjór
var ekki. Starfsmaðurinn k
skrifstofu ráðuneytisstjóra
eintak af samkomulaginu, s
hafði með sér er hann fór
útum síðar, þá upplýstu
ráðuneytisstjóri landbúna
Ráðherra segir t
á milli æðstu em
Guðni Ágústsson landbúnaðarráðh
milli æðstu embættismanna í landbún
Sigþórsson skrifstofustjóri fer til st
Guðmundar segir hann ekki hafa n
athugun Ríkisendurskoðunar á
nefndarmanna í framkvæmdane
Samkvæmt samkomulagi landbúnaðarráðuneytis og Bændasa
búvörusamning samtökunum ýmis verkefni s.s
Ríkisendurskoðun gagnrýnir nefnd
Framkvæmdanefnd um búvörusa
Ráðuneytis-
stjóri vill láta
kanna aðrar
greiðslur