Morgunblaðið - 28.05.2002, Blaðsíða 24

NEYTENDUR
24 ÞRIÐJUDAGUR 28. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
EKKERT lát er á efnahagskrepp-
unni í Argentínu eins og lýsir sér
í því að atvinnuleysið í landinu er
25%, verðbólgan 21% og verð á
brýnustu lífsnauðsynjum hefur
hækkað um 35%. Hefur kaup-
máttur launa ekki verið minni í
50 ár. Jorge Alvarez er atvinnu-
laus eins og svo margir aðrir og
hann sér nú um húsverkin. Kona
hans, sem er hjúkrunarfræð-
ingur, hefur hins vegar vinnu á
einu sjúkrahúsanna í Buenos
Aires.
AP
Kreppa í Argentínu
EMBÆTTISMENN í höfuðstöðvum
bandarísku alríkislögreglunnar,
FBI, hindruðu rannsókn starfs-
manna hennar í Minneapolis á máli
Zacaris Moussaoui í ágúst þegar
hann var í varðhaldi vegna meintra
tengsla við hryðjuverkamenn, að
sögn Coleen Rowley, yfirlögfræðings
FBI í Minneapolis.
Moussaoui var handtekinn 16.
ágúst þegar hann stundaði flugnám í
Minnesota og hefur verið ákærður
fyrir að hafa tekið þátt í undirbúningi
hryðjuverkanna 11. september.
Rowley segir í bréfi til Roberts S.
Muellers III, yfirmanns FBI, að
rannsóknarmenn alríkislögreglunn-
ar í Minneapolis hafi fengið mikil-
vægar vísbendingar um að Mouss-
aoui kynni að tengjast hryðjuverka-
mönnum, meðal annars upplýsingar
frá erlendum heimildarmanni um að
mikil hætta stafaði af honum. Rann-
sóknarmennirnir hafi hins vegar
mætt andstöðu embættismanna í
höfuðstöðvum FBI og Rowley segir
að hún hafi verið ástæðulaus og
hindrað rannsóknina. Lögmenn FBI
í Washington komust að þeirri nið-
urstöðu að ekki væru fyrir hendi
sannanir til að ástæða væri til að óska
eftir heimild dómara til að rannsaka
tölvu Moussaouis.
Rowley segir ennfremur að emb-
ættismenn í höfuðstöðvum FBI hafi
áminnt rannsóknarmennina fyrir að
hafa óskað eftir aðstoð leyniþjónust-
unnar CIA við að upplýsa málið.
Rúmum mánuði áður en Mouss-
aoui var handtekinn, eða 10. júlí,
sendi starfsmaður FBI í Phoenix,
Kenneth Williams, höfuðstöðvum al-
ríkislögreglunnar minnisblað þar
sem hann lýsti rannsókn sinni á ísl-
ömskum bókstafstrúarmönnum sem
stunduðu flugnám í Arizona. Hann
leiddi getum að því að Osama bin
Laden og samtök hans, al-Qaeda,
hefðu sent liðsmenn sína í bandaríska
flugskóla til að undirbúa hryðjuverk.
Höfnuðu ósk um
rannsókn á flugskólum
Embættismenn í þeirri deild FBI
sem berst gegn hryðjuverkum höfn-
uðu tillögu Williams um að flugskól-
arnir yrðu rannsakaðir og báru við
skorti á mannafla. FBI-mennirnir,
sem rannsökuðu mál Moussaouis,
fengu ekki minnisblaðið og það var
ekki sent CIA eða öðrum stofnunum.
Rowley segir í bréfinu til Muellers
að upplýsingarnar um flugskólana og
vísbendingarnar í máli Moussaouis
hefðu átt að vekja grunsemdir um að
hryðjuverkamenn væru að undirbúa
árásir. Þetta stangast á við yfirlýs-
ingar Muellers og annarra embættis-
manna FBI, sem sögðu að alríkislög-
reglan hefði gert allt sem hún gat til
að ganga úr skugga um hvort
Moussaoui tengdist hryðjuverka-
mönnum. Bréf Rowley er einnig
skýrasta vísbendingin til þessa um að
ágreiningur sé innan FBI um hvort
hún hafi brugðist rétt við vísbending-
unum um hryðjuverkasamsæri fyrir
11. september.
Mueller hefur óskað eftir því að að-
aleftirlitsmaður bandaríska dóms-
málaráðuneytisins hefji rannsókn á
ásökunum Rowley.
Segir FBI hafa
hindrað hryðju-
verkarannsókn
The Washington Post.
MIKIL sorg ríkir í Afríkuríkinu
Mósambik en næstum tvö hundruð
manns létust í lestarslysi sem átti
sér þar stað snemma á laugardag.
Öngþveiti ríkti á aðalsjúkrahúsinu í
Maputo, sem er höfuðborg Mósam-
bik, en þar leituðu aðstandendur
fórnarlamba slyssins staðfestingar á
því hvort ástvinir þeirra hefðu verið
meðal látinna.
Alls dóu 192 manns í slysinu og
169 til viðbótar urðu fyrir meiðslum.
Slysið átti sér stað í Pessene í
Moamba-héraði vestur af Maputo.
Var lestin á leiðinni frá landamæra-
bænum Ressano Garcia til höfuð-
borgarinnar.
Tomas Salomao samgönguráð-
herra sagði allt benda til að mannleg
mistök hefðu valdið slysinu. Munu
farþegavagnarnir hafa losnað frá
flutningavögnum lestarinnar. Lest-
arstjórarnir brugðust við með því að
hægja á ferðinni og reyna að tengja
farþegavagnana við að nýju en
misstu við það alla stjórn og varð
árekstur milli lestarhlutanna
tveggja. Köstuðust lestarvagnar
hver yfir annan með þeim hörmu-
legu afleiðingum, sem raun bar vitni.
192 dóu í lestarslysi
í Mósambik
Maputo. AFP.
ALVARLEG vanræksla er á börn-
um í bílum á Íslandi, segir Herdís
Storgaard framkvæmdastjóri Ár-
vekni, en nýleg könnun á öryggi
barna í bílum leiðir í ljós að 10,3%
barna eru laus í bílnum og 13% ein-
ungis í bílbeltum, þótt þau eigi að
vera í annars konar öryggisbúnaði.
Herdís segir skýrt í umferðarlögum
hvernig tryggja eigi öryggi barna í
bílum og hér sé því um að ræða lög-
brot. „Fullorðnir bera ábyrgð á vel-
ferð barna og með því að fara ekki að
settum reglum er verið að brjóta á
réttindum barnsins, sem er alvarleg
vanræksla. Margir eru með bíla af
bestu gerð og réttan öryggisbúnað
en hirða ekki um að nota hann. Ein-
hverjir báru við tímaskorti í könn-
uninni en ég spyr, til hvers hefur
maður tíma ef maður má ekki vera að
því að tryggja öryggi barnsins síns?“
Hún leggur áherslu á að stór hóp-
ur fólks hugi mjög vel að settum ör-
yggisreglum, þrátt fyrir þennan mis-
brest.
Fram kemur að 35 börn hafi setið í
framsætum bíla, andspænis öryggis-
púða, sem er lífshættulegt, og 12,6%
barna voru með öryggisbúnað sem
ekki var gerður fyrir þeirra aldur
Könnunin var gerð við 74 leikskóla
á 33 stöðum á landinu og er þetta sjö-
unda árið sem slík könnun er gerð, að
Herdísar sögn. Um framkvæmdina
sáu Umferðarráð, Árvekni og Slysa-
varnafélagið Landsbjörg. Börnin
sem tóku þátt voru 1–6 ára á leið í
leikskólann.
Fleiri feður með laus
börn en mæður
„Mun fleiri börn voru jafnframt
illa eða ranglega fest í bílunum þann-
ig að segja má að ástandið sé langt
frá því að vera gott. Þá voru mun
fleiri feður með laus börn í bílunum
en mæður,“ segir Herdís.
Könnun af þessu tagi var fyrst
gerð árið 1996 og voru 28% barna án
öryggisbúnaðar. Árið eftir jókst hlut-
fallið upp í 32%, segir í niðurstöðum.
„Frá þeim tíma hefur þetta hlutfall
minnkað mjög mikið, eða niður í 8%
árið 2001. Í ár sátu 226 leikskólabörn
laus í bílum, eða 10,3%. Ökumaður
ber ábyrgð á því að farþegar yngri en
15 ára noti öryggisbúnað og að börn
yngri en 6 ára noti barnabílstól, bílp-
úða með eða án baks eða annan sér-
stakan öryggisbúnað ætlaðan börn-
um. Barn sem er laust í bíl á 30
kílómetra hraða getur stórslasast við
höggið lendi bíllinn í árekstri. Þótt
hraðinn sé ekki meiri en þetta getur
barnið jafnvel kastast út úr bílnum
og skaðað þá sem sitja fyrir framan
það,“ segir í niðurstöðum.
Öryggisbúnaður upp
að 36 kílóum
Einnig kemur fram að 12,8%
barna hafi einungis notað öryggis-
belti í könnuninni í ár, eða 284 börn,
en meginmáli skiptir að börn noti
sérstakan öryggisbúnað ætlaðan
þeim upp að 36 kílóum. „Öryggisbelti
er hannað fyrir einstakling sem er
140 sentímetrar að hæð og hentar
þar af leiðandi ekki ungum börnum.
Til þess að bílbelti veiti barni sem er
lægra en 140 sentímetrar nægilega
vernd þarf barnið að sitja á bílpúða
með eða án baks. Þá liggur bílbeltið
rétt, eða yfir læri og öxl. Í sumum bíl-
um eru ekki höfuðpúðar í aftursæt-
um, ef barn situr of hátt í sætinu og
fær ekki hnakkastuðning þarf það að
sitja á bílpúða með baki. Barn getur
fengið alvarlega háls- og höfuð-
áverka ef hnakkastuðning vantar.“
Í ár sátu 35 börn andspænis ör-
yggispúða í framsæti en við árekstur
þenst púðinn út af slíku afli að barn
getur dáið við höggið. Börn eru að
jafnaði öruggust í aftursæti bifreið-
ar, segir ennfremur.
„Lélegur öryggisbúnaður veitir
falskt öryggi. Talað er um að ekki
skuli nota eldri búnað en 10 ára. Þess
ber þó að gæta að ef framleiðendur
segja annað í leiðbeiningum skal fara
eftir því. Slitin belti eru ónothæf. Ef
áklæði er ekki heilt getur stóll skorið
barn ef hann springur í alvarlegum
árekstri. Algengt er að börn hætti of
snemma að nota barnabílstól, það er
áður en tilætlaðri þyngd er náð. Þá er
til dæmis átt við börn sem eru
tveggja ára og nota bílpúða gerðan
fyrir börn sem eru að minnsta kosti
orðin þriggja ára, eða 15 kíló. Í ár
sátu 12,6% barna á öryggisbúnaði
sem ekki var gerður fyrir þeirra ald-
ur.“
Einnig segir að 191 barn, eða 9%,
hafi setið í framsæti án þess að vera í
barnabílstól sem snýr baki í aksturs-
stefnu. Séu þau ekki í slíkum stól, eru
þau öruggust í aftursæti, segir í nið-
urstöðum.
„Nokkuð var um að börn sætu við
hliðina á öryggisbúnaði sem þeim er
ætlaður. Í samtali við foreldra kom
fram að sum börn vilja frekar nota
bílbelti en vera í stól. Að leyfa barni
slíkt er vanræksla, börn hafa ekki
þekkingu eða þroska til þess að
ákveða hvernig þau eru best varin í
bílum. Önnur algeng útskýring for-
eldra var sú að það væri svo stutt í
leikskólann að ekki taki því að festa
barnið. Slysin geta orðið þótt um
stutta vegalengd sé að ræða og ekki
er óþekkt að slys verði þegar bakkað
er út úr stæði,“ segir loks.
Útkoman í könnuninni var mis-
munandi eftir sveitarfélögum, eins
og sjá má á meðfylgjandi mynd.
Rauði hlutinn á við börn sem voru
laus í bifreið án öryggisbúnaðar, guli
hlutinn á við börn sem einungis voru í
bílbelti og græni hlutinn á við börn í
réttum öryggisbúnaði, bílstól eða
bílpúða.
Alvarleg van-
ræksla sögð á
börnum í bílum
Birt með leyfi Umferðarráðs, Árvekni og Landsbjargar.
VEITTUR verður 15% kynning-
arafsláttur af Moltu og Potta-
moltu fram til 10. júní hjá endur-
vinnslustöðvum Sorpu, samkvæmt
tilkynningu frá fyrirtækinu. Pok-
inn af Moltu kostar 900 krónur
með afslætti og pokinn af Potta-
moltu 1.000 krónur. Molta og
Pottamolta fást í 30 lítra pokum.
„Framleiðsla á jarðvegsbætiefn-
inu Moltu fer fram í Álfsnesi en
um er að ræða hágæða jarðvegs-
bæti sem eingöngu er framleiddur
úr grasi og kurluðum trjágrein-
um. Við vinnsluna er þessum
tveimur hráefnum blandað saman
í ákveðnum hlutföllum og efnið
lagt út í múga. Múgunum er síðan
snúið reglulega til að nægjanlegt
súrefni komist að efninu og þann-
ig flýtt fyrir niðurbroti þess.
Vinnslan tekur um tíu vikur og að
þeim tíma liðnum er efnið látið
vera í múgunum fram til næsta
vors. Þá er efnið sigtað og búnar
til úr því tvær afurðir Molta og
Pottamolta, sem er blanda af mó-
mold og moltu.
Íbúar höfuðborgarsvæðisins
sem vilja nálgast efnið í miklu
magni geta keypt afurðina í lausu
í Álfsnesi og sjá starfsmenn urð-
unarstaðarins um að moka því á
kerrur.“
15% kynning-
arafsláttur
af Moltu
Molta og Pottamolta fást hjá
Sorpu og eru í 30 kílóa pokum.