Morgunblaðið - 28.05.2002, Blaðsíða 35

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. MAÍ 2002 35
AÐ undanförnu hef-
ur verið greint frá at-
hyglisverðu framtaki í
Háskóla Íslands sem
beinist að því að fjölga
karlmönnum í hjúkrun-
arfræðingastétt. Þetta
framtak er lofsvert og
virðist þegar hafa skil-
að nokkrum árangri.
Áríðandi er að þessi
þróun til jafnréttis
haldi áfram.
Kennaraháskóli Ís-
lands menntar m.a.
leikskólakennara og
þroskaþjálfa en um
þessar stéttir er svip-
aða sögu að segja og
um hjúkrunarfræðinga – þessi störf
hafa fyrst og fremst verið kvenna-
störf. Aðeins einn karlmaður er nú í
leikskólakennaranámi við Kenn-
araháskólann og fjórir í þroskaþjálf-
anámi. Innan við 2% leikskólakenn-
ara eru karlar og innan við 4%
þroskaþjálfa. Brýnt er að snúa þess-
ari þróun við og skapa skilning á því
hve mikilvægt er að þessi störf séu
unnin af fólki af báðum kynjum. Upp-
eldislegt og samfélags-
legt gildi þess er ótví-
rætt.
Kennaraháskólinn
menntar einnig grunn-
skólakennara en á und-
anförnum árum hefur
aðsókn karla í grunn-
skólakennaranám verið
að minnka.
Hér er ekki ráðrúm
til þess að skýra þessa
stöðu til neinnar hlítar
en áreiðanlega ráða
mestu hefðbundin við-
horf, auk bágra launa-
kjara sem til skamms
tíma hafa verið sá
skuggi sem hvílt hefur
yfir þessum mikilvægu störfum.
Engin rök eru í raun fyrir öðru en
að störf kennara og þroskaþjálfa eigi
að höfða jafnt til karla og kvenna.
Þau gera öll miklar kröfur um hæfni í
mannlegum samskiptum og reyna á
stjórnunarhæfileika. Öll eru störfin
afar fjölbreytt og enginn starfsdagur
öðrum líkur. Starfsvettvangur kenn-
ara og þroskaþjálfa einkennist um
þessar mundir mjög af margs konar
þróunarstarfi. Þar leika ferskir vind-
ar og viðfangsefni eru sérlega áhuga-
verð. Nefna má leikskólann sem
dæmi, en óvíða hefur verið meiri
gróska að undanförnu en einmitt á
þeim vettvangi. Má þar nefna nýjar
hugmyndir um leikskólauppeldi,
frjóar kenningar um gildi leiks og
leikuppeldis, aðferðir sem beinast að
því að efla hlut leikrænnar tjáningar,
hreyfingar og skapandi starfs, að-
ferðir sem sóttar eru til gæðastjórn-
unar, þróun öflugs foreldrasam-
starfs, hugmyndir um að nýta tölvu-
og upplýsingatækni í leikskólum og
barnaheimspeki. Hér eru aðeins tek-
in örfá dæmi af löngum lista. Ný aðal-
námskrá hefur rennt styrkari stoð-
um undir faglegt starf leikskólanna
og gerir kröfur um frumkvæði, sjálf-
stæði, samvinnu og ábyrgð.
Sambærilegt mál mætti flytja um
störf þroskaþjálfa. Málefni fatlaðra
hafa verið mjög í brennidepli og fyr-
irsjáanlegt er að svo muni verða um
næstu framtíð. Þroskaþjálfar eru
eina stéttin í landinu sem er sérstak-
lega menntuð til þess að styðja fatlað
fólk og gera því kleift að vinna og lifa
í samfélaginu við hlið ófatlaðra. Á
þessum vettvangi er gríðarlega hröð
þróun og sannarlega ráðrúm fyrir
nýjar hugmyndir, snjallar lausnir og
þróunarstarf. Óskiljanlegt er með
öllu hvers vegna störf með fötluðum
höfða ekki til karlmanna meira en
raun ber vitni.
Ekki er minna um viðfangsefni við
hæfi jafnt karla sem kvenna í grunn-
skólum landsins. Nægir að nefna hin-
ar ýmsu námsgreinar, verklegar og
bóklegar, tölvu- og upplýsingatækni,
umhverfismennt, kennslu nýbúa, lífs-
leikni, félagsstörf, tungumálakennslu
og námsefnisgerð svo fátt eitt sé
nefnt.
Vissulega vantar enn nokkuð á að
laun kennara og þroskaþjálfa séu
nægilega góð. Einkum gildir þetta
um laun unga fólksins. Byrjunarlaun
grunnskólakennara og þroskaþjálfa
eru um 150 þúsund. Byrjunarlaun
deildarstjóra í leikskóla eru rúm 150
þúsund. Laun þeirra sem eldri og
reyndari eru í starfi geta orðið tals-
vert hærri. Sem dæmi má nefna að
þroskaþjálfar í stjórnunarstöðum
geta haft um og yfir 200 þúsund í
mánaðarlaun. Meðallaun grunn-
skólakennara eru tæp 250 þúsund.
Þá er þess að minnast að starfsöryggi
er einn ótvíræður kostur þessara
starfa.
Um þessar mundir eru fjölmörg
ungmenni að gera það upp við sig
hvaða störf þau hyggjast leggja fyrir
sig. Ástæða er til að benda þeim sem
áhuga hafa á að fást við störf sem
byggjast öðru fremur á mannlegum
samskiptum að kanna rækilega hvort
kennsla og þroskaþjálfun séu ekki
einmitt störf sem til greina koma.
Sérstök ástæða er til að beina sjónum
ungra karlmanna að þessu. Kennara-
og þroskaþjálfanám er hægt að
stunda hvort heldur er í staðnámi eða
fjarnámi, en fjarnámið er skipulagt
með það fyrir augum að unnt sé að
stunda það með hlutastarfi.
Grunnnám við Kennaraháskólann
lokar engum leiðum og möguleikar til
símenntunar og framhaldsnáms eru
meiri en í flestum öðrum starfsgrein-
um, en bylting hefur orðið á mögu-
leikum til framhaldsnáms fyrir kenn-
ara og þroskaþjálfa hér á landi.
Á heimasíðu Kennaraháskólans,
http://www.khi.is, er að finna nánari
upplýsingar um nám við skólann.
Karlmenn í
Kennaraháskólann
Ingvar
Sigurgeirsson
Höfundur er deildarforseti grunn-
deildar Kennaraháskóla Íslands.
Kennsla
Engin rök eru
í raun fyrir öðru, segir
Ingvar Sigurgeirsson,
en að störf kennara og
þroskaþjálfa eigi að
höfða jafnt til karla
og kvenna.
Einfalt að innleiða, auðvelt að aðlaga og öruggt
í notkun. Á veginum til vaxtar verður þú að geta
brugðist við breytingum, nýtt þér styrkleika þína
og gripið sóknartækifærin þegar þau gefast.
Sjáðu hvernig Navision getur hjálpað þér að
fullnýta tækifærin á www.navision.is
Navision Attain er ný kynslóð viðskiptahugbúnaðar frá
Navision, byggð á hinu vinsæla kerfi Navision Financials
Söluaðilar Navision Attain á Íslandi eru: Element HSC Landsteinar Ísland Maritech Strengur Tölvuþjónustan á Akranesi
GREIN Hope Knúts-
son í Mbl. 26. apríl sl.
„Það er jákvætt að vera
trúlaus“ vekur áhuga
minn fyrir tvær sakir.
Hin fyrri varðar meintu
andstæðurnar trú og
trúleysi, hin síðari raun-
verulegan mun jákvæðs
og neikvæðs lífsviðhorfs.
Að trúa eða ekki trúa
Hope skrifaði: „Ekk-
ert verður alhæft um
trúleysingja nema það að
þeir eru lausir við trú á
Guð, guði eða önnur fyr-
irbæri sem ekki hafa ver-
ið skilgreind eða hafa verið rökstudd
út frá rökum og/eða vísindalegri
þekkingu.“ Þótt þessi setning sé
gripin úr samhengi gefur hún innsýn
í forsendur þess að vera trúlaus: Ég
trúi því sem ég get séð, þreifað á,
sannreynt. Ekki meira og ekki
minna. Til eru ýmsar heimspekileg-
ar útgáfur þessarar afstöðu. Witt-
genstein og Russel eru talsmenn
slíkra frá síðustu öld. Heimspekin á
sér nafn, skynsemishyggja eða „ra-
tionalism“.
Skynsemishyggjan
sem kemur fram í
setningu Hope er í
senn skýr og tak-
markandi. Raunveru-
legt er eingöngu það
sem verður sannað,
með rökum, með vís-
indalegri þekkingu.
Þetta framsal lykils-
ins að sannleikanum
tekur á sig einkenni
trúarstökksins, svo
vitnað sé til orðalags
Kierkegaards. Ég
ákveð að treysta vís-
indunum, segir trú-
leysinginn.
Af því leiðir að allt sem fellur ut-
angarðs í vísindum er ekki til eða í
besta falli spurning, ráðgáta sem
e.t.v. verður leyst þegar þar að kem-
ur. Satt er það sem vísindin sanna.
En vísindaiðkun er eins og önnur
mannanna verk háð áhuga og fjár-
magni þeirra sem þau stunda, og
straumum og stefnum þeirra sem
greiða fyrir þau. Ekki er víst að þau
hafi áhuga á að leysa lífsgátuna. Auk
þess er ekki gefið að vísindin eigi
réttu verkfærin til að skera úr um
allan sannleika og tilgang. „Það er
fleira milli himins og jarðar en heim-
speki þína dreymir um, Hórasíus“,
sagði Hamlet við vin sinn þegar þeir
stóðu frammi fyrir leyndardómi vof-
unnar.
Vandi heimspekilegra raka er að
þau geta litið vel út á blaði en ekki er
víst að þau svari til raunveruleikans.
Það sýndu sannanirnar um tilvist
Guðs frá Anselm til Descartes. Eins
eru rök Feuerbach, Marx og Freud
ósannfærandi, en þeir héldu því
fram að trú á Guð geti eingöngu ver-
ið sjálfssefjun, fjöldasefjun og ósk-
hyggja. Þau eru ósannfærandi þar
sem heilaþvottur og sefjun nærast á
viðvarandi, annarlegu hugarástandi.
Ég hef ekki séð marga nútímaheim-
spekinga halda því fram í fullri al-
vöru að trúfólk sé í raun veikt eða
ófært að hugsa sjálfstæðar og frjáls-
ar hugsanir „per se“, af því að það
trúir.
Forsenda trúar er skref út á
80.000 faðma hyldýpi. En það gerir
það enginn án góðrar ástæðu. Á
sama hátt er enginn trúlaus án þess
að hafa hugsað það til fulls, sbr.
grein Hope Knútsson.
Jákvæð eða neikvæð lífssýn
Hope Knútsson bendir á siðrænan
húmanisma sem vaxandi félagsskap
guðlausrar lífssýnar. Hann byggir á
sammannlegri siðgæðisvitund og
leit að góðu lífi, hamingjufullu mann-
lífi. Réttilega bendir Hope á að
trúarbrögðin eiga ekki einkarétt á
gullnum reglum og boðorðum um
kærleika milli manna. Þessar hug-
myndir hafa fylgt mannkyni frá
örófi og breyst og slípast í meðferð
átrúnaðar, trúarleiðtoga og heim-
spekinga.
Það væri sögufölsun hugmynda-
sögunnar að halda því fram að öll trú
sé af hinu góða. Það væri sögufölsun
að halda fram að allt guðleysi sé já-
kvætt. Trúleysi gaf öfgafullri þjóð-
ernishyggju hugmyndafræðilegan
grunn og úr varð ömurlegasta
stjórnmálastefna síðustu aldar. Vís-
indaleg efnishyggja marxismans
leiddi af sér fullkomna og stofnana-
bundna fyrirlitningu á hverjum sem
hugsaði sjálfstætt til þess að búa til
fyrirmyndarríkið. Átrúnaðurinn á
sér líka skuggahliðar í formi öfga-
fullrar bókstafshlýðni eins og aug-
ljóst er hverjum sem fylgist með
fréttum útvarps og sjónvarps. Hug-
myndin um að hjálpræðið fyrirfinn-
ist eingöngu í þröngt skilgreindum
átrúnaði er jafnfáránleg og sú að
innan átrúnaðar geti ekki fólgist
sjálftæð hugsun þar sem trúin bygg-
ist á hugarórum, bábiljum og rök-
leysu.
Skynsöm trú
Það er viðvarandi freisting skipu-
legs átrúnaðar að vilja eignast
einkarétt á sannleikanum. Það er
hroki að ætla sér að eiga hann. Jafn
hrokafullt og að „taka út einkaleyfi á
sannleikann“ er að ætla trúmönnum
að þeirra trú standist ekki rök. Guð-
fræði er kennd við háskóla og enginn
lýkur æðri menntun við slíka stofn-
un án þess að hafa gengið í gegnum
ferli sem hreinsar menn af flestum
áhrifum meintrar óskhyggju og sefj-
unar. Efinn slípisteinninn sem gerir
trúmanninn að góðum guðfræðingi.
Efalaus trú á sannleikann er
kreddufull, hvort heldur sem sá
sannleikur er guðvana eða ekki.
Til eru rök sem hjartað eða sálin
greinir. Þar eru trúmaðurinn
Kierkegaard og trúleysinginn
Freud sammála. Þau gera okkur
fært að stíga skrefið til trúar eða
trúleysis Þau eru handan vísinda-
legrar rökhyggju en geta verið jafn-
skynsöm og ástin til makans og
barnanna.
Carlos Ferrer
Höfundur er prestur og
verkefnisstjóri á Biskupsstofu.
Trúmál
Til eru rök, segir
Carlos Ferrer, sem
hjartað eða sálin
greinir.
Jákvæð og neikvæð
trú og trúleysi