Morgunblaðið - 06.06.2002, Side 23

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. JÚNÍ 2002 23
1.250 kr. næstu 12 mánuði.
Færist á símreikning.
Doro 8085
Léttkaupsútborgun
Tilboðsverð: 16.001 kr.
Léttkaupkr..1.001
firá›laus heimilissími.
N
O
N
N
I
O
G
M
A
N
N
I
I

Y
D
D
A
•
N
M
0
6
5
7
5
•
s
ia
.i
s
S
u
m
a
r
t
ilb
o
›
*á me›an birg›ir endast
Fótbolti e›a
geisladiskurinn
Eldhúspartí
FM 957
fylgir me›*
Sumartilbo›
1.250 kr. næstu 12 mánuði.
Færist á símreikning.
Nokia 3310
Léttkaupsútborgun
tilboðsverð: 15.001 kr.
Léttkaupkr.1
Me› flessum síma fylgir
Frelsisstartpakki me›
1.500 kr. inneign
1.250 kr. næstu 12 mánuði.
Færist á símreikning.
Motorola T191
Léttkaupsútborgun
tilboðsverð: 15.001 kr.
Léttkaupkr.1
Me› flessum síma fylgir
Frelsisstartpakki me›
1.500 kr. inneign
Tilbo›in gilda til 9. júní í verslunum Símans um allt land.
ÞAÐ tekur læknavísindin áratugi
að leysa sumar ráðgátur, og sú var
raunin með nitróglyserín, en sl.
þriðjudag var greint frá því í
hverju nákvæmlega virkni þessa
kraftaverkalyfs er fólgin. Þetta
hefur verið ráðgáta í 130 ár.
Læknar hafa lengi vísað á nit-
róglyserín sem lyf við miklum
brjóstverk, eða svonefndri hjarta-
öng, og vitað að það víkkar æðar,
en hvernig nákvæmlega lyfið veld-
ur því að æðarnar víkka hefur aldr-
ei verið ljóst. Hjartasjúklingar
setja litla pillu undir tunguna og
innan fárra mínútna er verkurinn
fyrir brjóstinu horfinn. Fá lyf, fyrr
og síðar, virka jafn hratt og nitró-
glyserín.
Nákvæm orsakakeðja
var óþekkt
„Við læknar erum tiltölulega
klárir, við höfðum nokkuð góða
hugmynd um þetta,“ sagði dr.
Jonathan Stamler, og átti við að
læknar hefðu haft hugboð um
hvernig nitróglyserín virkar. „Það
sem við skildum ekki var orsaka-
keðjan.“
Stamler er prófessor í lækn-
isfræði við Duke-háskóla í Banda-
ríkjunum. Hann fann sameind, sem
erfitt var að henda reiður á, í frum-
um í mönnum. Þessarar sameindar
höfðu vísindamenn leitað í áratugi.
Stamler og samstarfsmenn hans
greindu frá uppgötvun sinni í nýj-
asta hefti tímaritsins Proceedings
of the National Academy of
Sciences.
Aðrir vísindamenn höfðu leitað í
vefjum um allan líkamann, en svo
virðist sem þeir hafi aldrei farið í
saumana á minnstu einingum frum-
anna sjálfra. „Þetta var allt saman
einn myrkur kjallari,“ sagði Stam-
ler um upphaf rannsókna sinna.
„Ekkert var augljóst.“
Hvatberarnir geymdu
leyndardóminn
Fjársjóðurinn fannst í svo-
nefndum hvatberum, sem eru
frumulíffæri. Þessar agnarlitlu ein-
ingar eru dreifðar víða um allar
frumur, og eru orkuuppspretta –
enda líka nefndar orkukorn – og
frá þeim kemur manni krafturinn
til að ganga, tala og jafnvel lesa.
Sameindin sem þarna fannst virkar
sem örvandi ensím og breytir nit-
róglyseríni í köfnunarefnisoxíð,
sem aftur slakar á æðunum þannig
að blóð berst betur til hjartans.
Köfnunarefnisoxíð gegnir einnig
lykilhlutverki í getuleysislyfinu
Viagra.
Þótt nitróglyserín lækni ekki
hjartasjúkdóma, heldur hafi ein-
ungis tímabundin áhrif á einkenn-
in, hefur lyfið lengi verið í notkun
og er nú meðal þeirra 100 lyfja sem
mest seljast í Bandaríkjunum á ári
hverju. Einnig er það mjög ódýrt. Í
Bandaríkjunum greinast um 300
þúsund manns á hverju ári með
hjartaöng.
Nitróglyserín er eitt nokkurra
lyfja sem hafa haft mikilvægu hlut-
verki að gegna allar götur síðan á
nítjándu öld. Önnur slík lyf eru
morfín, aspirín og hjartalyfið dí-
goxín, einnig þekkt sem dígitalis.
Uppgötvaðist í sænskri
dínamítverksmiðju
Notkun nitróglyseríns við brjóst-
verk má rekja til dínamítverk-
smiðju í Svíþjóð þar sem það var
notað við framleiðslu á sprengiefn-
inu TNT. „Það voru menn í verk-
smiðjunni sem leið vel á meðan þeir
voru í vinnunni, en um leið og þeir
komu heim til sín fóru þeir að fá
brjóstverk aftur,“ sagði Stamler.
Ástæðan var sú, að í verksmiðjunni
önduðu mennirnir að sér nitrógly-
seríngufum, sem linuðu verkinn.
Helsti gallinn við nitróglyserín
sem lyf er sá, að það verður að not-
ast í hófi. Ef of mikið er tekið af því
hættir það að virka. Annar hluti
rannsóknar Stamlers sýndi, að þeg-
ar lyfið er tekið oft veldur það var-
anlegum skemmdum á ensíminu í
hvatberunum, og kemur í veg fyrir
framleiðslu köfnunarefnisoxíðs.
Leyndardómar
nitróglyseríns
afhjúpaðir
Newsday.