Morgunblaðið - 21.06.2002, Side 24

ERLENT
24 FÖSTUDAGUR 21. JÚNÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Ertu
að f
ara
í frí
?
Panta›u
Frífljónustu
Morgunbla›sins
á
e›a í síma 569 1122
BONDE var staddur hér álandi með sendinefnd Evr-ópuþingsins en notaðitækifærið jafnframt og
flutti fyrirlestur um Evrópumál á
opnum fundi Vinstrihreyfingarinnar
– græns framboðs sl. þriðjudag.
Bonde var lengi mikill andstæð-
ingur ESB, barðist gegn inngöngu
Dana í sambandið 1972 og síðar gegn
samþykkt Maastricht-samkomu-
lagsins um aukinn samruna árið
1992. Hann kvaðst hins vegar ekki
hingað kominn til að segja Íslend-
ingum fyrir verkum. Það sé okkar að
ákveða hvort Ísland eigi að sækja
um aðild að ESB eður ei.
Bonde var áður róttækur vinstri-
maður en er nú utan flokka og ein-
beitir sér að einu málefni, lýðræð-
ishallanum sem hann segir ríkja
innan stofnana Evrópusambandsins.
„Eftir 1992 var mér orðið ljóst að
það voru engar líkur á því að Dan-
mörk myndi segja sig úr ESB nema
Bretar gerðu slíkt hið sama,“ segir
Bonde. „Ég breytti því áherslum
mínum, stofnaði ný samtök, Júní-
hreyfinguna, og þar sættum við okk-
ur við aðild Danmerkur en berjumst
gegn aukinni miðstýringu innan
sambandsins. Starf okkar á Evrópu-
þinginu byggist fyrst og fremst á
uppbyggilegri gagnrýni, þ.e. við
gagnrýnum en tökum samt fullan
þátt í starfinu. Og afraksturinn er sá
að bara á síðustu þremur mánuðum
hefur mér tekist að fá meiru fram-
gengt hvað varðar aukið gagnsæi í
starfi stofnana ESB heldur en mér
tókst á 22 árunum þar á undan.“
Segir Bonde að þetta feli í sér –
svo fátt eitt sé nefnt – að fundargerð-
ir framkvæmdastjórnarinnar séu nú
birtar opinberlega á Netinu og yf-
irlýsingar fastanefnda aðildarlanda í
nefndum sambandsins sömuleiðis.
Tilskipanir ESB verða
til á lokuðum fundum
Bonde telur engu að síður að mik-
ill lýðræðishalli sé fyrir hendi innan
Evrópusambandsins. Bendir hann á
að sjötíu prósent allrar lagasetning-
ar sem frá Evrópusambandinu komi
séu samin á lokuðum vinnufundum
embættismanna í Brussel. Fasta-
fulltrúar aðildarlandanna semji
fimmtán prósent og síðan komi
fimmtán prósent lagasetningarinnar
frá ráðherraráðinu og er sá hluti
einnig saminn á bak við luktar dyr.
„Kjörnir fulltrúar aðildarþjóðanna
hafa engan aðgang að þessu ferli.
Einu tækifæri fulltrúa á Evrópu-
þinginu til að hafa áhrif á lagasetn-
inguna felast í breytingartillögum
við lagasetningu sem frá fram-
kvæmdastjórninni kemur, en til að
þær fáist samþykktar þarf hreinn
meirihluti þingmanna að hafa lýst
stuðningi við þær,“ segir Bonde.
En jafnvel þó að breytingartillög-
ur fáist samþykktar þýðir það ekki
að þær séu sjálfkrafa teknar upp í
löggjöfina því breytingarnar þurfa
að hljóta blessun manna í Brussel.
„Það er því ekkert þingræði við lýði
hjá Evrópusambandinu. Þvert á
móti vantar mikið upp á að lýðræði
ríki þar. Það er þversagnarkennt en
Evrópusambandið samanstendur af
fimmtán þjóðríkjum, sem öll hafa sín
eigin þjóðþing, en þegar við hins
vegar komum saman og deilum full-
veldinu [á vettvangi ESB] þá gleym-
um við öllu lýðræði og látum emb-
ættismennina um allar ákvarðanir.“
Bonde nefnir til samanburðar að á
þjóðþinginu í Danmörk fái hags-
munaaðilar, þ.e. verkalýðsfélög,
vinnuveitendur o.s.frv. ætíð umsagn-
arrétt um lagafrumvörp sem til með-
ferðar séu í þinginu. Sjálft Evrópu-
þingið hafi hins vegar ekki þann rétt
í stofnanakerfi ESB.
Hann segir það þó vissulega rétt
að undanfarin ár hafi áhrif Evrópu-
þingsins aukist talsvert. Áhrifin á
lagasetningu séu hins vegar ekki
formleg, allt formlegt vald liggi hjá
framkvæmdastjórn ESB og ráð-
herraráðinu.
Vill að stofnanir ESB lúti
þjóðþingum aðildarlandanna
Bonde segir tvær hugsanlegar
lausnir á þeim vanda sem að lýðræði
steðjar innan ESB. Önnur feli í sér
eins konar Bandaríki Evrópu, þar
sem ein deild þings komi fram fyrir
hönd aðildarríkja en
hin fyrir hönd lýðs-
ins. „Þetta tel ég gott
kerfi fyrir ríkjasam-
band eins og Sviss,
Kanada, Bandaríkin
eða Þýskaland. En til
að þetta gangi upp
þarf að vera um eina
heild fólks að ræða,
eina þjóð. Gagnrýni
mín á þetta kerfi
felst í því að það er
ekki til neitt sem
heitir evrópsk þjóð.“
Hin lausnin, og sú
sem hugnast Bonde
öllu betur, felur í sér
eins konar Evrópu-
samvinnu lýðræðisríkja, þar sem
stofnanir ESB lúti yfirstjórn þjóð-
þinga aðildarríkjanna. Í slíku kerfi
myndi fulltrúi Dana í framkvæmda-
stjórn ESB þurfa að standa skil á
gerðum sínum og framkvæmda-
stjórnarinnar fyrir þjóðþingi Dana
með reglubundnum hætti. Þar væru
honum um leið lagðar línurnar um
næstu skref.
Hafa orðið viðskila
við umbjóðendur sína
Samtalinu víkur að þeirri skyldu
íslenskra stjórnvalda skv. EES-
samningnum að löggilda gerðir
ESB, jafnvel þó að Ísland sé ekki að-
ili að sambandinu. Segir Bonde í
þessu sambandi að almennt talað sé
það grundvallarskoðun sín að ef
menn telji einhverja tiltekna löggjöf
góða, þá eigi þeir að setja hana sjálf-
ir, ekki taka við henni sem tilskipun
erlendis frá.
Vissulega sé eðlilegt að taka á
málum sem ekki virða landamæri
ríkja, t.d. mengun í hafinu, í sam-
starfi við aðrar þjóðir. Þá hafi menn
allt að vinna og engu að tapa. Geti
þjóðir hins vegar leyst málin einar
og sér fari betur á því að þær einfald-
lega geri það.
Þetta fullyrðir Bonde að sé sjón-
armið sem almenningur í ESB-ríkj-
unum aðhyllist. „Ef þú athugar nið-
urstöður skoðanakannana þá
kemstu að raun um að 60% Evrópu-
búa vilja frekar að löggjöf sé sett
heima fyrir, aðeins 18% vilja að lög
séu samin annars staðar. Sú tilfinn-
ing er sterk að Brussel gangi of langt
– fólk vill frekar að Brussel geri
minna, en geri það betur en nú er.“
Bonde er spurður að því hvort
þetta sé, rétt eins og nýliðnar for-
setakosningar í Frakklandi, dæmi
um að stjórnmálamennirnir hafi orð-
ið viðskila við almenning. Svarar
hann því til að stjórnmálamenn á
vettvangi ESB séu ekki um það bil
að glata tengslum við umbjóðendur
sína – þeir séu þegar búnir að því.
„Þetta sést best á því hvernig valið
var til Evrópuráðstefnunnar [sem
falið hefur verið að semja stjórnar-
skrá fyrir ESB]. 49% Frakka sögðu
nei í þjóðaratkvæðagreiðslu um
Maastricht-samkomulagið en þessi
49% eiga engan málsvara á ráðstefn-
unni! Í Finnlandi voru 43% kjósenda
mótfallin aðild að ESB en á ráðstefn-
unni er aðeins að finna einn varafull-
trúa sem hugsar á sömu nótum og
þau 43%.
Sá helmingur Evrópubúa, sem
hefur lýst sig andsnúinn auknum
samruna, á sér því ekki málsvara á
þessari ráðstefnu. Það þýðir að ráð-
stefnan mun semja stjórnarskrá sem
verður hvarvetna hafnað í þjóðarat-
kvæðagreiðslum. Um það er ég
sannfærður,“ segir Bonde.
Bonde kveðst einnig sannfærður
um að Írar muni hafna Nice-sáttmál-
anum á nýjan leik í þjóðaratkvæða-
greiðslu, sem áætluð er í haust. Þó sé
ljóst að Írar og íbúar Lúxemborgar
myndu einir þjóða harma það ef
ESB yrði leyst upp. „Hafni Írar
Nice-sáttmálanum á ný er klárt að
ráðamenn í Brussel verða að leggja
við hlustir og breyta um kúrs,“ sagði
Jens-Peter Bonde, þingmaður á
Evrópuþinginu.
Ráðamenn í
Brussel verða að
leggja við hlustir
Daninn Jens-Peter
Bonde hefur átt
sæti á Evrópuþinginu
frá 1979. Hann heim-
sótti Ísland í vikunni
og lýsti þá m.a. fyrir
Davíð Loga Sigurðssyni
baráttu sinni gegn
miðstýringu innan
Evrópusambandsins. Morgunblaðið/ArnaldurJens-Peter Bonde
david@mbl.is
ÓNAFNGREINDIR sóldýrkendur
kæla sig í Raba-ánni í Körmend,
norðvestur af Búdapest, höfuðborg
Ungverjalands, í gær. Hitinn þar
fór þá í 35 gráður, og ekki munu
vera líkur á að hitastigið fari niður
fyrir 30 gráðurnar næstu daga.
Mjög heitt hefur verið á meginlandi
Evrópu síðustu daga, til dæmis í
Þýskalandi og veðurfræðingar spá
því, að svo verði áfram á næstunni.
AP
Heitt á
Ungverjum
SEX manns brenndust, þar af þrír
alvarlega, er orrustuflugvél var flog-
ið of lágt yfir hóp áhorfenda á her-
flugvelli við Uppsali í Svíþjóð í gær-
morgun. Að sögn talsmanns sænska
flughersins, Christers Ulriksson, er
ekki ljóst hvers vegna vélin flaug svo
lágt sem raun bar vitni yfir áhorf-
endurna.
Þeir sem brenndust eru allir á þrí-
tugsaldri. Þrír voru lagðir á sjúkra-
hús, en eru ekki í lífshættu. Ulriks-
son sagði að flugmaður þotunnar,
sem er af gerðinni Saab Viggen,
þekkti fólkið sem var að horfa á æf-
ingar hans og annars flugmanns, og
hafi flugmaðurinn ef til vill ætlað að
„heilsa fólkinu sérstaklega“.
Áhorfendurnir hefðu staðið í um
50 metra fjarlægð frá flugbrautinni,
sem væri ekki of nálægt, samkvæmt
reglum, en engu að síður „óheppi-
lega nærri“. Hafin er lögreglurann-
sókn á slysinu.
Hættulegt lágflug
Stokkhólmi. AP.
NORÐUR-Kóreumenn þurfa að
leggja gras og sjávarþang sér til
munns vegna matvælaskorts, sam-
kvæmt upplýsingum Sameinuðu
þjóðanna en Matvælaáætlun Sam-
einuðu þjóðanna (WFP) varð að
hætta að dreifa matvælum til
675.000 norður-kóreskra skólabarna
og 350.000 eldri borgara í síðasta
mánuði vegna fjárskorts.
Gerald Bourke, talsmaður WFP
sem er nýkominn frá Norður-Kóreu,
segist hafa séð fólk á öllum aldri tína
gras sér til matar og leita að ætilegu
sjávarþangi á ströndinni.
„Kennarar segja að skólasókn hafi
dregist saman þar sem börn eru úti
að leita matar. Þá verða kennararnir
sjálfir, þeirra á meðal kennarar og
starfsfólk leikskóla, að taka sér frí
frá störfum af sömu ástæðu,“ segir
hann. Þá segist Bourke hafa heim-
sótt bekk átta og níu ára barna þar
sem einungis þrír af 25 nemendum
sögðust hafa borðað kjöt í síðasta
mánuði.
Á undanförnum árum hefur WFP
dreift matvælum reglulega til 6,4
milljóna Norður-Kóreumanna. 22
milljónir manna búa í Norður-Kóreu
en talið er að 45% norður-kóreskra
barna þjáist af langvarandi vannær-
ingu.
Talið er að rekja megi samdrátt í
framlögum til Norður-Kóreu til auk-
innar þarfar á aðstoð vegna hernað-
arins í Afganistan og neikvæðrar
umræðu um Norður-Kóreu.
Seðja hungrið
með sjávarþangi
Peking. AFP.
45% norður-kóreskra barna vannærð