Morgunblaðið - 10.07.2002, Blaðsíða 18

ERLENT
18 MIÐVIKUDAGUR 10. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
EININGARSAMTÖK Afríku voru
lögð niður á leiðtogafundi í suður-
afrísku borginni Durban í gær og
stofnað var nýtt bandalag, Afríku-
sambandið, sem vonast er til að
stuðli að friði og hagsæld í álfunni.
Afríkusambandið hyggst stofna
friðar- og öryggisráð, Afríkuþing,
sameiginlegan dómstól og seðla-
banka og stefnt er að því að taka
upp sameiginlegan gjaldmiðil þeg-
ar fram líða stundir.
Helsti munurinn á Afríkusam-
bandinu og Einingarsamtökunum
er sá að nýja bandalagið á að hafa
vald til að hafa afskipti af innan-
ríkismálum aðildarríkja, einkum
þegar binda þarf enda á hópmorð
og stríðsglæpi. Í þeim tilgangi
verður stofnað friðar- og örygg-
isráð sem líkist öryggisráði Sam-
einuðu þjóðanna. Ríkin skiptast á
um að eiga aðild að nýja ráðinu,
fimmtán í senn, og það á að geta
sent afrískar hersveitir á átaka-
svæði þar sem glæpir gegn mann-
kyninu eru framdir, svo sem
fjöldamorð eins og í óöldinni í Rú-
anda 1994 þegar um milljón manna
var myrt.
Meginreglan um að virða
bæri fullveldi aðildarríkjanna
Einingarsamtökin höfðu ekki
þetta vald þar sem ein af meg-
inreglum þeirra var að virða bæri
fullveldi aðildarríkjanna og ekki
ætti að hafa afskipti af innanríkis-
málum þeirra.
Einingarsamtök Afríku voru
stofnuð í maí 1963 og meginmark-
mið þeirra var að berjast gegn síð-
ustu leifum nýlendustefnunnar og
stuðla að samstöðu í álfunni. Litið
hefur verið á Einingarsamtökin
sem gagnslaust og vanmáttugt
bandalag á síðustu árum, einkum
vegna þess að þeim tókst ekki að
koma á friði í álfunni. Átök geisa
enn í Alsír, Búrúndí, Lýðveldinu
Kongó, Líberíu, Sómalíu, Súdan og
Úganda.
Komið á
„starfsbræðraeftirliti“
Afríkusambandið verður einnig
tengt NEPAD, nýrri samstarfs-
áætlun um þróun í Afríku, sem
byggist á því að aðildarríkin lofa
að bæta stjórnarfarið og virða
reglur lýðræðisins og fá í staðinn
erlenda fjárhagsaðstoð og fjárfest-
ingu. Afríkuríkin fá ekki aðild að
NEPAD nema þau sýni að þau
geti fylgt meginreglum samstarfs-
ins.
Afríkusambandið verður undir
yfirstjórn þjóðhöfðingja og leið-
toga ríkisstjórna sem koma eiga
saman árlega, samþykkja fjár-
hagsáætlun sambandsins og taka
mikilvægar ákvarðanir. Ólíkt Ein-
ingarsamtökunum eiga leiðtogarn-
ir ekki aðeins að samþykkja til-
lögur ráðherraráða, heldur að taka
sjálfir þátt í að móta stefnu nýja
bandalagsins.
Afríkusambandið hyggst einnig
koma á „starfsbræðraeftirliti“ sem
felur í sér að sambandið fær vald
til að refsa þeim leiðtogum sem
virða ekki reglur þess. Markmiðið
er að stuðla að betra stjórnarfari
en aðildarríkjum sambandsins er í
sjálfsvald sett hvort þau gangast
undir þetta eftirlit.
Amara Essy, sem er frá Fíla-
beinsströndinni og var fram-
kvæmdastjóri Einingarsamtak-
anna, verður forseti fram-
kvæmdastjórnar Afríkusambands-
ins sem á að gegna svipuðu
hlutverki og framkvæmdastjórn
Evrópusambandsins. Meðlimir
framkvæmdastjórnarinnar eiga að
fara með ákveðna málaflokka.
Leiðtogarnir á stofnfundinum í
gær undirrituðu skjöl um stofnun
framkvæmdastjórnar, leiðtogaráð-
stefnu, framkvæmdaráðs utanrík-
isráðherra aðildarríkjanna og ráðs
fastafulltrúa, það er sendiherra.
Sendiherraráð Einingarsamtak-
anna var aðeins ráðgjafarráð en
sendiherrarnir fá mun meiri völd í
Afríkusambandinu.
Framkvæmdastjórn Afríkusam-
bandsins verður í Addis Ababa,
þar sem Einingarsamtökin voru
með höfuðstöðvar. Líklegt er að
aðrar stofnanir sambandsins verði
á öðrum stöðum í álfunni og líkleg-
ast þykir að þingið verði í Suður-
Afríku.
Muammar Gaddafi, leiðtogi
Líbýu, hafði lagt til að Afríku-
sambandið yrði með skrifstofur í
Líbýu og hermt er að hann hafi
þegar látið reisa byggingarnar.
Gaddafi var fyrsti leiðtoginn sem
beitti sér fyrir stofnun Afríkusam-
bandsins, eða „Bandaríkja Afríku“
eins og hann kallaði það.
Afríkusambandið heldur einni
mikilvægri reglu Einingarsamtak-
anna, en hún er sú að ekkert ríki
hafi neitunarvald. Afríkusamband-
ið er ólíkt öryggisráði Sameinuðu
þjóðanna að þessu leyti.
„Hugarfar leiðtoganna
þarf að breytast“
Leiðtogar Afríkuríkjanna vona
að stofnun Afríkusambandsins
reynist mikilvægt skref í þá átt að
koma á friði og traustu lýðræði í
álfunni. Margir óttast þó að Afr-
íkusambandið verði að nýju skrif-
stofubákni sem hafi engin raun-
veruleg völd til að hafa hemil á
nokkrum einræðisherrum og
spilltum ríkisstjórnum. Þeir benda
á að margir leiðtoganna hafa virt
lýðræði að vettugi og eru orðnir
vanir því að stjórna löndum sínum
án afskipta annarra Afríkuríkja.
„Breytingin á Einingarsamtök-
um Afríku í Afríkusambandið vek-
ur vissulega vonir. En við stillum
þeim í hóf þegar við gerum okkur
ljóst að nýja sambandið verður
undir stjórn þeirra manna sem
bera ábyrgð á því að Einingarsam-
tök Afríku misheppnuðust,“ sagði
Joachim Mbandza, sem stýrir
kaþólska tímaritinu The African
Week í Kongó.
Efasemdir um
heilindi leiðtoganna
Komið hafa fram efasemdir um
að leiðtogarnir séu í raun tilbúnir
að afsala sér hluta af völdum sín-
um til Afríkusambandsins og að
því verði leyft að beita hermönn-
um til að binda enda á átök og
mannréttindabrot í Afríkuríkjum.
„Til að grundvallarbreyting
verði í Afríku þarf hugarfar leið-
toga álfunnar að breytast,“ sagði
Noel Twagiramungu, sem barist
hefur fyrir mannréttindum í Rú-
anda. „Helsta vandamálið sem Afr-
íkusambandið stendur frammi fyr-
ir er að enginn þeirra sem eru nú
við völd í Afríkuríkjunum getur
staðið upp og sagt: ég er trúverð-
ugur leiðtogi, nýt virðingar fyrir
siðferðisstyrk og starfsbræður
mínir ættu að taka mig til fyrir-
myndar.“
Afríkusambandið nýja fær það hlutverk að stuðla að friði, betra stjórnarfari og hagsæld
Á að geta haft afskipti
af innanríkismálum
Afríkusambandið á að fá miklu meiri völd en Ein-
ingarsamtök Afríku höfðu, meðal annars vald til að
hafa afskipti af innanríkismálum Afríkuríkja til að
binda enda á stríðsátök og hópmorð.
AP
Súlúi gengur framhjá myndum af afrískum leiðtogum sem sátu stofn-
fund Afríkusambandsins í Durban í Suður-Afríku í gær. Sambandið
leysir af hólmi Einingarsamtök Afríku sem voru stofnuð fyrir 39 árum.
’ Hyggst stofnafriðar- og öryggis-
ráð, Afríkuþing,
sameiginlegan dóm-
stól og seðlabanka ‘
TAÍVÖNSKUM björgunarmönnum
í þyrlum og á björgunarbátum
tókst að bjarga ríflega 110 kín-
verskum sjómönnum úr brennandi
skipi undan strönd Taívans í gær.
Veður er mjög slæmt á þessum
slóðum, mjög hvasst og sjór úfinn.
Fulltrúar strandgæslunnar telja að
öllum skipverjum hafi verið bjarg-
að á land og hér sést er einn þeirra
er hífður upp í þyrlu.
Tvær Sikorsky Blackhawk-
þyrlur taívanska sjóhersins köstuðu
línum niður að skipinu og hífðu
björgunarmenn um borð. Aðrir
skipverjar komust um borð í björg-
unarbáta. Aðgerðirnar fóru fram á
hafsvæðinu út af Kaohsiung-borg á
suðvesturodda Taívans og stóðu yf-
ir í um fjórar klukkustundir. Skipið
var notað sem vistarverur fyrir kín-
verska menn sem vinna við sjávar-
útveg í Taívan en eru ekki með
landvistarleyfi.
Reuters
Bjargað úr sjávarháska
FLUGMENN beggja vélanna sem
rákust á yfir Þýskalandi í síðustu viku
tilkynntu flugumferðarstjóranum í
Sviss að þeir væru að lækka flugið til
að forðast árekstur innan við mínútu
áður en slysið varð, að því er þýskir
embættismenn greindu frá í gær.
Athugun á upptökum úr stjórnklef-
um vélanna hefur leitt í ljós, að flug-
stjóri rússnesku Tupolev 154 þotunn-
ar, sem var með 69 manns
innanborðs, staðfesti fyrirmæli flug-
umferðarstjórans um lækkun hálfri
mínútu áður en áreksturinn varð, en
nefndi ekki að árekstrarvarinn í vél-
inni hafði gefið fyrirmæli um að flugið
skyldi hækkað, sagði Odo Zboralski,
talsmaður rannsóknarnefndar flug-
slysa í Þýskalandi.
Um það bil 15 sekúndum áður hafði
flugstjóri hinnar þotunnar, sem var
fraktvél DHL fyrirtækisins, með
tveggja manna áhöfn, tilkynnt flug-
umferðarstjóranum að hann ætlaði að
lækka flugið í samræmi við tilkynn-
ingu frá árekstrarvara vélarinnar.
Flugumferðarstjórinn í Zürich, er
hafði umsjón með báðum vélunum,
gaf áhöfn rússnesku Tupolev-þotunn-
ar fyrirmæli um að lækka flugið um
45 sekúndum áður en vélin rakst á
fraktvélina í 35.300 feta hæð. Um leið
gaf árekstrarvari um borð í rúss-
nesku vélinni fyrirmæli um hækkun.
Báðar vélarnar voru að lækka úr 36
þúsund fetum til að forðast árekstur
er slysið varð. Árekstrarvari Boeing-
þotunnar hafði gefið fyrirmæli um
lækkun, en árekstrarvarar vélanna
tveggja skiptust á upplýsingum, eins
og þeim er ætlað að gera til að tryggja
að fyrirmæli þeirra séu samræmd og
önnur vélin hækki flugið en hin lækki.
Fulltrúi Alþjóðasamtaka flugfélaga
(IATA), William Gaillard, sagði í gær,
að rússneska áhöfnin hefði átt að
fylgja fyrirmælum árekstrarvarans.
En Gaillard lagði áherslu á, að ekki
væri hægt að kenna neinum einum
manni um slysið. „Slíkt væri mjög
ósanngjarnt, því að þegar niðurstöður
rannsóknar á slysinu liggja endan-
lega fyrir eftir nokkra mánuði mun-
um við sjá að atburðarásin var af-
skaplega óheppileg og umfram allt
mjög flókin.“
Samkvæmt fréttum The New York
Times benda upplýsingar frá þýsku
flugslysarannsóknarnefndinni til
þess, að flugumferðarstjórnin í Zü-
rich, sem er rekin af einkafyrirtækinu
Skyguide, hafi verið undirmönnuð,
með of mikil verkefni og átt við tækni-
legar bilanir að etja.
Flugvélaáreksturinn yfir Þýskalandi
Báðir tilkynntu
um lækkun
Berlín, Genf. AP, AFP.