Morgunblaðið - 10.07.2002, Blaðsíða 31

(totalproduction). Conover segir að-
varandi, að úrvalsþrýstingur sem
skapast vegna ákvæða um lág-
marksstærðir veiðifisks geti í raun
leitt til lélegs afraksturs. Umræddar
tilraunir benda til þess að einmitt lít-
il arðsemi fylgi í kjölfarið á minnkun
fiska. Sú spurning er nú knýjandi
hvort fiskur, sem kominn er í slæmt
erfðaástand, geti snúist til baka með
því að hindra veiðar á stórum fiski.
Veiðibann í áratug í Kanada hefur
sýnt að þorskur hefur ekki rétt úr
kútnum á þremur stærstu svæðun-
um, en veiðistofnar þar hafa farið
minnkandi frá 1998 eftir að hafa
braggast eitthvað fram að því, en
kynþroskahlutfall sex ára þorsks er
enn yfir 80% sem er sterk vísbend-
ing um að fiskurinn sé ekki kominn í
heilbrigt ástand; hlutfallið var áður
undir 40%. En ljóst er að veiðibann
er ekki hið sama og veiðar með sér-
stakri verndun stórfisks, en það gæti
stuðlað að mun hraðari uppbyggingu
hraðvaxta fisks með því að veita hon-
um minni samkeppni af hálfu lélegs
fisks, sem hrygnir villt og galið eins
og sést nú einnig hérlendis.
Nauðsynlegar ráðstafanir
Vísindamennirnir benda á að
koma þurfi í veg fyrir óhagstætt
erfðaval og breyta fiskveiðistjórnun
á þann veg, að „mikilvægur hluti“
veiðisvæða verði friðaður til þess að
viðhalda erfðafræðilegri breidd.
Mjög erfitt er að útbúa netveiðar-
færi þannig að þau verndi stóran
fisk. „Við erum ekki í aðstöðu að
geta veitt altækar ráðleggingar.
Þær þurfa að vera klæðskerasniðnar
fyrir hverja fisktegund og nýtingu
hennar.“
Dæmið er flókið og stór fiskur er
ekki bein ávísun á hraðvaxta afkom-
endur; þeir hafa þó meiri líkur en
litlir. Með krókaveiðum má þyrma
stórum og hraðvaxandi fiski og
stuðla að klaki góðra afkomenda. Til
að hámarka afrakstur þarf að
stjórna veiðum á hverju hafsvæði
fyrir sig og banna allar netaveiðar á
viðkvæmum stöðum. Einnig þarf að
gera rannsóknir og mælingar jafn-
hliða veiðum og fylgjast með helstu
vísbendingum um heilbrigð vaxtar-
einkenni, það er ekki flókið.
Höfundur er efnaverkfræðingur.
eðlilegt getur talizt. Hefðu nefnd-
armenn betur kynnt sér rannsóknir
og skrif Sigurðar heitins Þórarins-
sonar, en hann segir á einum stað,
að hvergi sé þess getið í íslenzkum
annálum, að bæir hafi hrunið í
Reykjavík í jarðskjálftum.
Á vegum Byggingarstaðlaráðs
var unnið að gerð jarðskjálftahröð-
unarkorts fyrir Ísland, sem kom út
1995. Sérfræðingar Háskólans
gagnrýndu það kort mjög, enda
voru á því alvarlegir meinbugir. Nú
er sama kortið lagt til grundvallar í
þjóðarskjali fyrir jarðskjálftastaðal-
inn svo ekki er við góðu að búast.
Verður að teljast óheppilegt, að mitt
gamla ráðuneyti skuli standa á bak
við svona vinnubrögð.
Heimsókn í höfuðstöðvar
evrópska jarðskjálftastaðalsins
Því miður virðast nefndarmenn í
starfshópnum ekki hafa kynnt sér
þær breytingar, sem nýlega hafa
orðið á jarðskjálftastaðlinum. Und-
irritaður heimsótti nýlega skrifstofu
vinnuhóps fyrir jarðskjálftastaðal-
inn í Lissabon. Var ég þar í boði dr.
Eduardo Carvalho hjá Byggingar-
rannsóknarstofnun Portúgals, þar
sem höfuðstöðvar jarðskjálftastað-
alsins eru til húsa. Flutti ég þar op-
inberan fyrirlestur um markmiðs-
bundna jarðskjálftahönnun, en það
er önnur saga. Dr. Carvalho fræddi
mig um vinnuna við lokaútgáfu stað-
alsins, en nýlega var gerð veruleg
breyting á honum, sem úreldir fyrri
útgáfur. Þannig þarf nú að skil-
greina og velja á milli tveggja mis-
munandi jarðskjálftaálagsrófa, sem
eru háðar eiginleikum jarðskjálfta-
svæðisins. Verður ákvörðun um
þetta að liggja fyrir í þjóðarskjalinu.
Þetta virðist því miður allt saman
hafa farið fram hjá starfshópi um-
hverfisráðuneytisins því ekki er
minnst einu orði á þetta í þjóðar-
skjalinu, sem verið er að gefa út og
binda í byggingarreglugerð. Þannig
er það hálfkarað og úrelt um leið og
það kemur út.
Lokaorð
Þegar lagt var af stað í þessa ferð
veturinn 1993/94 lagði ég til, að allir
sérfróðir menn um áhrif jarðskjálfta
á Íslandi störfuðu saman í vinnuhópi
til að meta áhættuna. Því miður var
þessi leið ekki farin, heldur reynt að
etja tveimur mismunandi hópum
saman með því að gera þeim að
bjóða í verkið eins og um útboðsverk
væri að ræða. Neituðum við há-
skólamenn að taka þátt í slíku, enda
ekki hægt að fara með flókin rann-
sóknarverkefni á einhvern uppboðs-
markað. Ætti til dæmis að bjóða út
framkvæmd heilauppskurða og taka
lægsta tilboði? Þegar svo starfshóp-
ur umhverfisráðuneytisins var skip-
aður fyrir rúmu ári var haldinn
fundur með okkur sérfræðingum
Háskólans og nokkrum fulltrúum
starfshópsins. Þar buðum við fram
starfskrafta okkar við gerð þjóðar-
skjala fyrir náttúruálag. Þessu til-
boði var því miður hafnað af starfs-
hópnum, sem virðist ekki hafa áttað
sig á því, að hér er um þjóðarhags-
muni og almannaheill að ræða, en
ekki sérhagsmuni fárra. Annars
staðar í Evrópulöndunum eru vís-
indamenn við tækniháskólana í far-
arbroddi í þessari vinnu, enda eru
það þeir, sem helzt stunda rann-
sóknir á náttúruálagi og eiga síðan
að miðla þekkingu sinni til verðandi
verkfræðinga. Það kann ekki góðri
lukku að stýra að ganga fram hjá
þeim, sem helzt búa yfir þeirri þekk-
ingu, sem þörf er fyrir, en taka held-
ur lægsta tilboðinu í heilauppskurð-
inn.
Höfundur er prófessor í umhverfis-
og byggingarverkfræði.
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. JÚLÍ 2002 31
SVO virðist að hvar
sem sjókvíaeldi á laxi
hefur verið stundað í
miklum mæli hafi
villtum laxa- og
silungastofnum hrak-
að stórlega á þeim
svæðum. Helstu
áhættuþættirnir virð-
ast vera smitsjúkdóm-
ar, sníkjudýr og
erfðablöndun. Því var
það, þegar sótt var
um leyfi til slíks eldis
hér við land, að sam-
tök veiðiréttareigenda
og stangaveiðimanna
leituðust við að fá
settar ýmsar varúðarreglur um
framkvæmd þess, reglur sem
draga áttu eftir föngum úr áhættu
fyrir villta fiskstofna. Nokkur ár-
angur varð af þeirri viðleitni, þótt
um margt vanti enn skýrari og
strangari ákvæði.
En eitt er að fá reglur og lög
samþykkt, annað að fá þeim fram-
fylgt. 76. grein lax- og silungs-
veiðilaganna hljóðar svo: „Inn-
flutningur á notuðum eldisbúnaði
er óheimill.“ Því kom það okkur
veiðiréttareigendum á óvart þegar
fréttist að flytja ætti til landsins
notaðan brunnbát til seiðaflutn-
inga. Þegar því var mótmælt voru
svör landbúnaðarráðuneytisins
þau, að þessi lagagrein næði ekki
til slíks báts, þar sem báturinn
sjálfur væri ekki flokkaður sem
eldisbúnaður samkvæmt reglum á
Evrópska efnahagssvæðinu. Enn
fremur að smithætta væri lítil, þar
sem hann yrði sótthreinsaður í
Noregi við afhendingu, og síðan
tekinn í slipp við komuna hingað
og sótthreinsaður að nýju. Þrátt
fyrir mótmæli Landssambands
veiðifélaga og fleiri aðila var eldis-
mönnum heimilað að leigja bátinn,
og hefur hann nú hafið flutninga.
Ekki er mér kunnugt um að nein
sótthreinsun hafi farið fram við
komu bátsins hingað.
– Eitt er að setja
reglur – annað að
framfylgja þeim.
Og enn alvarlegri
brot virðast í uppsigl-
ingu. Í grein í DV
þriðjudaginn 2. júlí
segir svo: „Fóður-
pramminn var dreg-
inn hingað til lands af
svokölluðum brunnbát
sem Sæsilfur leigir í
sumar til að fylla kví-
arnar af laxaseiðum
en því verki á að ljúka
fyrir haustið og þarf
báturinn að fara
nokkrar ferðir til Noregs eftir
seiðunum.“ (leturbreyting mín)
Þarna er sagt skýrum orðum að til
standi að flytja hingað til lands
norsk laxaseiði, sem er þó skýlaust
brot á 79. grein lax- og silungs-
veiðilaganna. Innflutningur af
þessu tagi er nánast ávísun á að
hingað berist sjúkdómar og sníkju-
dýr. Um það virðist fiskeldismönn-
um standa á sama. Á þeim virki-
lega að haldast uppi að brjóta
landslög á þennan hátt?
Ekki þykir mér ólíklegt að Sæ-
silfursmenn muni reyna að bera
frétt þessa til baka. – Segja að hún
sé annaðhvort tilbúningur eða mis-
skilningur. – Það var líka reynt
fyrir ári þegar DV birti frétt um
fjármálamisferli ákveðins manns.
Síðar kom svo í ljós að rétt hafði
verið með farið. Svo kann enn að
fara. Hér er þó sá munur á að
brotið, sem ég ræði um, er ófram-
ið. Því geta Sæsilfursmenn ennþá
hætt við áformaða seiðaflutninga
og reynt að láta sem þeir hafi aldr-
ei staðið til. Segja má að það sé
viðunandi varnarsigur. Nú skora
ég á alla unnendur íslenska villi-
laxins að taka höndum saman og
sjá til þess að innflutningur af
þessu tagi nái ekki fram að ganga.
Innflutningur laxaseiða
frá Noregi er lögbrot
Þorsteinn
Þorsteinsson
Sjókvíaeldi
Skora ég á alla unn-
endur íslenska villilax-
ins að taka höndum
saman, segir Þorsteinn
Þorsteinsson, og sjá til
þess að innflutningur af
þessu tagi nái ekki fram
að ganga.
Höfundur er formaður veiðifélags
Grímsár og Tunguár.
UNDANFARNA daga hafa
fimm stofnfjáreigendur í SPRON
freistað þess að ná til tilskilins
hluta stofnfjáreigenda í SPRON
til að krefjast fundar stofnfjáreig-
enda, þar sem fjallað yrði um
ágreiningsmálin sem uppi eru í
sparisjóðnum. Stjórn sparisjóðs-
ins, sem sækir umboð sitt til slíks
fundar, hefur gert allt sem í henn-
ar valdi hefur staðið til að koma í
veg fyrir að fundur yrði haldinn.
Fyrst afboðaði hún einhliða
fund sem boðaður hafði verið 28.
júní, meðal annars með dagskrár-
liðum sem stofnfjáreigendur höfðu
óskað eftir að settir yrðu inn. Not-
aði stjórnin það yfirskin, að Fjár-
málaeftirlitið hefði ekki afgreitt
erindi stofnfjáreigendanna fimm,
þar sem þeir samkvæmt lögum
höfðu óskað eftir fyrirfram sam-
þykki eftirlitsins við því, að þeir
eignuðust svonefndan virkan eign-
arhlut í sparisjóðnum. Þetta var
hrein valdbeiting gagnvart stofn-
fjáreigendunum.
Samkvæmt samþykktum
SPRON geta eigendur 1⁄3 hluta
stofnfjár krafist fundar. Stofnfjár-
eigendur munu vera um 1.100 tals-
ins. Fimmmenningarnir hófust nú
handa við að reyna að ná til tilskil-
ins fjölda, svo unnt væri að krefj-
ast fundar. Til þess þurftu þeir
auðvitað að fá í hendur lista yfir
stofnfjáreigendur, sem varðveitt-
ur er á skrifstofu sparisjóðsins.
Stjórnin neitaði þeim um listann,
sem þeir þó eftir lögum um við-
skiptabanka og sparisjóði, sem og
samþykktum SPRON, eiga rétt á
að fá. Þeir máttu að vísu koma á
skrifstofuna og lesa þar yfir nöfnin
1.100. Á þeim lista, sem lesa mátti,
voru þó ekki upplýsingar um
hversu stóran hlut hver stofnfjár-
eigendanna ætti, en viðmiðunin
um fundarkröfuna er ekki fjöldi
þeirra sem krefjast fundar, heldur
heildareign þeirra á stofnfé. Með
framferði sínu í þessu efni beitir
stjórnin aftur valdi til að koma í
veg fyrir að fjallað verði um málið
á fundi stofnfjáreigenda.
Ekki nóg með þetta. Nú berast
af því fregnir, að á vegum stjórn-
arinnar eigi sér stað skipulegar
hringingar til stofnfjáreigenda í
því skyni að hvetja þá til að skrifa
ekki undir kröfu um fund! Þess
verður vart, að margir stofnfjár-
eigendur óttist stjórnina vegna
viðskipta sinna við sparisjóðinn,
jafnvel þó að þeir segist styðja
fimmmenningana, og séu því treg-
ir til að eiga aðild að kröfu um
fund.
Því verður ekki trúað að
óreyndu, að stofnfjáreigendur í
SPRON séu svo skaplausir, að
þeir ætli að láta stjórnina komast
upp með það ofríki sem hér er lýst.
Krafan er um að fundur verði
haldinn. Þeir sem fundar krefjast
eru ekki með því einu sinni að taka
nokkra afstöðu til þeirra tillagna,
sem til stendur að fjalla um á fund-
inum. Þeir eru aðeins að óska eftir
að fjallað verði um málefnin á þeim
vettvangi þar sem helst á um þau
að fjalla, fundi stofnfjáreigenda.
Menn ættu að hafa í huga, að slík-
ur fundur fer með æðsta vald í
málefnum sparisjóðs, m.a. sækir
stjórn hans umboð sitt til slíks
fundar. Það er nauðsynlegt að
fram komi lögmæt krafa um fund,
því þá getur stjórnin ekki komist
hjá að halda hann. Reynslan af af-
boðun fundarins 28. júní sýnir, að
nauðsynlegt er að hafa kröfu um
fund í hendi.
Það er ástæða til að skora á
stofnfjáreigendur í SPRON að
hafa samband við skrifstofu fimm-
menninganna á Túngötu 6, sími
561 0335, og undirrita þar áskorun
um fund.
Jón Steinar Gunnlaugsson
Ofríki stjórnar
SPRON
Höfundur er hæsta-
réttarlögmaður.
VATNSVIRKINN ehf
Ármúla 21 · Sími 533 2020
vatnsvirkinn@vatnsvirkinn.is
MERKILÍMBÖND
Sérstaklega hentug og
þægileg merkilímbönd til
notkunar í lagnakerfum.
Merking og litir samkvæmt
stöðlum RB
Heildsala - Smásala
meistar inn. is
GULL ER GJÖFIN