Morgunblaðið - 23.10.2002, Síða 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 23. OKTÓBER 2002 11
Katrín Fjeldsted alþingismaður
hefur ákveðið að gefa kost á sér í
prófkjöri Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavík, sem
fram fer dagana
22. og 23. nóv-
ember nk. vegna
alþingiskosning-
anna næsta vor.
Hún sækist eftir
fjórða sæti.
Katrín hefur set-
ið á þingi fyrir
Sjálfstæðisflokk-
inn frá ársbyrjun 1999 en verið vara-
þingmaður frá 1995.
Katrín er fædd í Reykjavík í nóv-
ember 1946. Hún lauk stúdentsprófi
frá MR 1966, kandídatsprófi í lækn-
isfræði frá HÍ 1973 og stundaði
framhaldsnám í Bretlandi á árunum
1974-1979. Hún hefur starfað sem
sérfræðingur í heimilislækningum
frá 1980.
Katrín var borgarfulltrúi í Reykja-
vík fyrir Sjálfstæðisflokkinn árin
1982-1994. Sat í borgarráði 1986-
1994 og var annar varaforseti borg-
arstjórnar 1985-1994.
Ingvi Hrafn Óskarsson hefur
ákveðið að gefa kost á sér í prófkjöri
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
Ingvi Hrafn er
formaður Sam-
bands ungra
sjálfstæð-
ismanna. Hann er
28 ára lögfræð-
ingur og starfar
sem aðstoð-
armaður dóms-
og kirkju-
málaráðherra.
Ingvi hefur gegnt ýmsum trún-
aðarstörfum fyrir Sjálfstæðisflokk-
inn. Hann var formaður Heimdallar,
félags ungra sjálfstæðismanna 1998-
1999, átti sæti í fulltrúaráði sjálf-
stæðisfélaganna í Reykjavík og á nú
sæti í miðstjórn Sjálfstæðisflokks-
ins.
Á háskólaárunum var Ingvi formað-
ur Vöku, félags lýðræðissinnaðra
stúdenta, átti sæti í Stúdentaráði og
var kjörinn fulltrúi stúdenta í há-
skólaráði.
Stefanía Óskarsdóttir varaþing-
maður og fráfarandi formaður Hvat-
ar hefur ákveðið að gefa kost á sér í
prófkjöri Sjálf-
stæðisflokksins í
Reykjavík. Hún
sækist eftir sjötta
sæti.
Stuðningsmenn
Stefaníu hafa
opnað kosn-
ingaskrifstofu að
Laugarásvegi 1.
Hún er opin frá
klukkan 14–22 virka daga og frá
klukkan 13–18 um helgar.
Stefanía er fertug að aldri, doktor í
stjórnmálafræði frá Purdue-háskóla
í Bandaríkjunumog hefur starfað
sem kennari við Félagsvísindadeild
Háskóla Íslands. Á þessu kjör-
tímabili hefur hún nokkrum sinnum
tekið sæti á alþingi. Hún hefur setið
í flokksráði Sjálfstæðisflokksins frá
1999. Hún lét af formennsku í Hvöt,
félagi sjálstæðiskvenna í Reykjavík,
á aðalfundi fyrir skömmu og var for-
maður jafnréttisnefndar flokksins
frá 2000–2002. Þá hefur hún meðal
annars starfað sem verkefnisstjóri í
forsætisráðuneyti og mennta-
málaráðuneyti á kjörtímabilinu og
sem formaður nefndar á vegum for-
sætisráðuneytisins, sem rannsakar
efnahagsleg völd í þjóðfélaginu með
tilliti til kynferðis.
Í DAG STJÓRNMÁL
„BANKA skal stofna í Reykjavík,
er kallast landsbanki; tilgangur
hans er að greiða fyrir peninga-
viðskiptum í landinu og styðja að
framförum atvinnuveganna,“ sagði
í fyrstu grein laga um stofnun
landsbanka, sem Kristján 9. Dana-
konungur staðfesti 18. september
1885 en Alþingi hafði samþykkt þá
um sumarið. Málið hafði ekki haft
langan aðdraganda.
Opið í tvo tíma á dag
„Landsbankinn verður opnaður
1. júlí næstkomandi og verður op-
inn á hverjum virkum degi frá kl.
12–2 til 20. júlí. Prentuð eyðublöð
undir beiðni um lán fást ókeypis í
bankanum. Útborgun á lánsfé byrj-
ar 7. júlí.“ Þannig var opnun fyrsta
banka landsins auglýst í Ísafold 23.
júní 1886.
Ekki þótti ástæða til að tilgreina
í auglýsingunni hvar bankinn væri
til húsa, sennilega hafa flestir íbúa
Reykjavíkur, sem voru þá um þrjú
þúsund, vitað að hann var í hluta af
steinshúsi norðan við Bakarastíg
eða Bakarabrekku (nefnt eftir
Bernhöft bakara). Fljótlega breytt-
ist nafn götunnar þó í Bankastræti
„því bæjarstjórn þótti betur við
eiga að kenna götuna við hinn nýja
banka en við hinn gamla bakara,“
sagði í Árbókum Reykjavíkur.
Afgreiðslutími bankans tók
nokkrum breytingum fyrstu mán-
uðina. Á tímabili var opið þrisvar í
viku og síðan tvisvar í viku. Um
haustið var aftur farið að hafa opið
á hverjum virkum degi, en aðeins í
klukkustund í senn.
Starfsmenn í hlutastarfi
Í upphafi voru starfsmenn bank-
ans aðeins þrír, og allir í hluta-
starfi. Lárus Sveinbjörnsson, 51
árs dómari í Landsyfirdómi, var
bankastjóri, eða framkvæmdastjóri
bankans eins og það var nefnt,
Halldór Jónsson, 28 ára guðfræð-
ingur og bæjarfulltrúi, var féhirðir,
og Sighvatur Bjarnason, 27 ára
landshöfðingjaritari, var bókari.
Þeir höfðu allir siglt til Kaup-
mannahafnar veturinn áður og
kynnt sér starfsemi banka.
Bankastjórinn hafði 2.000 krónur
í árslaun en hinir 1.000 krónur
hvor.
Auk þess kaus Alþingi tvo gæslu-
stjóra, Eirík Briem og Jón Pét-
ursson, og mynduðu þeir, ásamt
bankastjóranum, stjórn bankans.
Gæslustjórarnir fengu 500 króna
þóknun árlega og átti annar þeirra
alltaf að vera við þegar bankinn var
opinn.
Skrifað á alla seðlana
„Landsbankinn fær að láni úr
landsjóði allt að hálfri milljón
króna, er skal vera vinnufé hans,“
sagði í lögunum. Í þessum tilgangi
var heimilað að gefa út þrjár teg-
undir af seðlum, gráa 5 krónu
seðla, bláa 10 krónu seðla og brúna
50 krónu seðla. Ástæða þótti til að
taka fram í lögunum að engum öðr-
um en landsjóði væri heimilt að
gefa út „bréfpeninga“ hér á landi.
Framan á hverjum seðli var
„brjóstmynd hans hátignar kon-
ungsins,“ eins og það var orðað í
auglýsingu. Bakhliðar verðminnstu
seðlanna voru auðar en kven-
mannsmynd aftan á 50 króna seðl-
inum.
Landshöfðingi skrifaði nafn sitt á
hvern einasta seðil svo og einn af
embættismönnum bankans. Þetta
var mikið verk og tafði fyrir af-
greiðslu lána um skeið, enda „að
sögn fullkomið dagsverk að undir-
skrifa 1.000 seðla,“ sagði Ísafold.
Fyrsta hálfa árið voru gefnir út
þrjú þúsund 50 króna seðlar, fimm-
tán þúsund 10 króna seðlar og átta
þúsund 5 króna seðlar.
Bankinn veitti 290 fasteign-
arveðlán, 60 sjálfsskuldarábyrgð-
arlán og 17 önnur lán. Keyptir voru
sex víxlar og fjórar ávísanir. Fast-
eignalán máttu nema allt að helm-
ingi eða tveimur þriðju af virðing-
arverði dómkvaddra manna og
voru ekki til lengri tíma en tíu ára.
Útlánsvextirnir voru 5% og 6%.
Meðal útgjaldaliða bankans voru
húsaleiga, eldiviður, ljós og ræsting
og húsbúnaður ýmislegur, þar á
meðal peningaskápar. Í reglugerð
um bankann var tekið fram að á að-
alpeningahirslunni skyldi þannig
gerð að „ekki verði henni lokið upp
nema með 2 lyklum sem ekki eru
eins,“ og átti bankastjórinn að hafa
annan en féhirðirinn hinn.
Það voraði ekki vel árið 1886.
Veturinn hafði verið snjóþungur,
með löngum og hörðum kuldaköst-
um, og hafís lá við land frá því í
mars og fram í ágúst. Þetta var ár-
ið sem Reykvíkingar minntust þess
að hundrað ár voru síðan kaupstað-
arréttindi fengust.
En til mestra tíðinda taldist opn-
un Landsbankans á miðju ári. „Um
ekkert mál hefur verið jafn mikið
ritað og rætt af öllum almenningi
sem um bankann síðan hann tók til
starfa,“ sagði í Þjóðólfi í árslok.
Þess var getið að bankinn hefði
bætt úr mestu peningaþrönginni og
að brýnast væri í framtíðinni að
hann losaði menn „úr ánauð láns-
verslunarinnar“.
Rúmlega 116 ára saga
Starfsemi Landsbankans hefur
breyst mikið síðan hann tók til
starfa fyrir 116 árum. Innláns-
starfsemi hófst á öðru starfsárinu,
þegar Sparisjóður Reykjavíkur
(hinn eldri) var sameinaður bank-
anum. Flutt var í nýbyggt hús við
Austurstræti 1898. Fyrsta útibúið
var opnað á Akureyri 1902. Lands-
bankinn fékk samkeppni þegar Ís-
landsbanki (hinn eldri) tók til
starfa 1904, Búnaðarbankinn bætt-
ist við 1930 og síðar fleiri banka-
stofnanir.
Á eitt hundrað ára afmæli bank-
ans, 1986, hreyfði Jónas Haralz
bankastjóri þeirri hugmynd í viðtali
við Morgunblaðið að bankinn ætti
að „opnast fyrir aðild og áhrifum
almennings“ með sölu skuldabréfa
og hlutabréfa. „Þessi þróun gæti
endað með því að bankinn yrði al-
menningshlutafélag.“
Landsbanka Íslands var breytt í
hlutafélag í ársbyrjun 1998 og með
sölunni til Samson ehf. lýkur bein-
um afskiptum hins opinbera af
elsta banka landsins.
Bankinn sem
Bankastræti
er nefnt eftir
Fyrstu starfsárin var Landsbankinn í tveimur herbergjum í steinhúsinu
sem nú er númer 3 við Bankastræti í Reykjavík (vinstra megin á myndinni,
með gluggum á stafninum). Þar var lengi prentsmiðja og bókaverslun en
síðustu ár hefur verið snyrtivöruverslun í þessu húsi.
Með sölu ríkisins á hlut sínum í Lands-
bankanum lýkur afskiptum hins opinbera
af elstu bankastofnun landsins. Jónas
Ragnarsson stiklar á stóru í sögu bankans.