Morgunblaðið - 23.10.2002, Qupperneq 30

UMRÆÐAN
30 MIÐVIKUDAGUR 23. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
T
íundi hver Breti getur
ekki nefnt einn ein-
asta erlendan stjórn-
málaleiðtoga en
nærri því helmingur
þjóðarinnar getur nefnt minnst
fimm persónur úr vinsælustu
sjónvarpsþáttaröðinni, eftir því
sem fram kemur í niðurstöðum
nýrrar könnunar.
Klausan hér að framan er ekki
grín heldur bláköld staðreynd.
Þetta er nefnilega upphaf fréttar
sem lesa mátti á forsíðu Morgun-
blaðsins í gær.
Þar sagði ennfremur: „Könn-
unin, sem tímaritið Whitaker’s
Almanac birti undir yfirskriftinni
„Er Bretland að forheimskast?“,
sýndi ennfremur að 42% að-
spurðra voru
ófær um að
nefna einn
einasta ráð-
herra úr
brezku ríkis-
stjórninni.
„Fólk er almennt farið að missa
sjónar á heimsfréttunum en
sökkvir sér aftur á móti í glans-
heim fræga fólksins,“ sagði rit-
stjórinn, Lauren Hill.“
Það er nefnilega það!
Hvernig bregðast menn við
könnun eins og þeirri sem þarna
var vikið að? Mér datt einna helst
í hug að hlæja dátt, en þegar
maður veltir málinu ofurlítið fyrir
sér er niðurstaða könnunarinnar
líklega ekkert grín.
Eða hvað? Er þessi staðreynd
ef til vill alveg drepfyndin?
Er, þegar öllu er á botninn
hvolft, einhver sérstök ástæða til
þess að almenningur þekki nöfn
stjórnmálamanna? Sé svarið við
spurningunni já er þá ekki
fjandakornið nóg að um innlenda
stjórnmálamenn sé að ræða?
Bretar hljóta að muna eftir
hægrimanninum Blair. Eða er
hann vinstra megin? Hvort sem
hann telst rauður eða blár eru
víst, skv. könnuninni, 42% Breta
sem vita ekki hvað forsætisráð-
herrann þeirra heitir. Eða ætli sé
verið að tala um aðra en forsætis-
ráðherrann í könnuninni?
Svo má velta því fyrir sér hvort
það er mælistika á heimsku eða
ekki heimsku hvort John Hansen
í Nottingham veit hver John
Prescott er eða hvað forsætisráð-
herra Portúgals heitir. Eða hvort
hann man nafnið á ráðherra heil-
brigðismála í heimalandinu. Inn-
anríkisráðherrann eða ráðherra
samgangna?
Hansen þessi veit hins vegar
alveg örugglega hvað söngvari
Rolling Stones heitir.
Það kæmi mér satt að segja
ekki á óvart að fleiri Bretar á
vissum aldri myndu frekar hvað
ráðherrann og ráðuneytisstjórinn
í Yes, minister-þáttunum voru
kallaðir – svo frábær skemmtun
sem þeir voru sjónvarpsáhorf-
endum á árum áður – en sumir al-
vöru ráðherrar dagsins í dag.
Þeir komu fólki til að hlæja.
Man fólk ekki frekar eftir þeim
sem ná að ylja því um hjartaræt-
ur en þeim sem hafa atvinnu af
því að loka hjúkrunarheimilum,
skera niður útgjöld til mennta-
kerfisins eða hækka verð á bjórn-
um?
Eða man fólk ekki eftir stjórn-
málamönnum vegna þess að það
hefur einfaldlega ekki áhuga á
umhverfi sínu? Ekki áhuga á því
hvernig landinu eða heiminum er
stjórnað? Getur verið að fólk sé
búið að fá nóg af stjórnmálum,
stjórnmálamönnum og stefnu-
málum þeirra? Að engu máli
skipti hver „þeirra“ stjórni; allir
séu eins?
Þátttaka í kosningum gæti
vissulega stundum bent til þess
að svo sé.
Getur verið að „venjulegu
fólki“ finnist það ekki lengur eiga
samleið með stjórnmálamönnum;
að því finnist sumir þeirra a.m.k.
lifa í öðrum heimi? Hugsanlega,
en sú kenning fær vart staðist ef
fólk hefur snúið sér í æ ríkari
mæli að glansheimi ríka fólksins.
Eða hvað? Líður fólki betur við
það að skoða sig um í heimi hinna
ríku og fínu, sem geta leyft sér
allar heimsins lystisemdir, jafnvel
þótt það viti að það sjálft geti
aldrei fetað í fótspor þess fólks?
Bara af því að þessi iðja er meira
spennandi en pólitískt dægur-
þras?
„Ég nauðgaði ekki Ulriku“ var
fyrirsögn með stríðsletri á forsíðu
breska dagblaðsins Daily Mirror í
gær. Fleiri Bretar vita sjálfsagt
nú hver hin sænska Ulrika er en
hvað breski utanríkisráðherrann
heitir! Svo er spurning hvort það
sé gott eða slæmt, beri vott um
heimsku eða ekki heimsku.
Ulrika þessi er sjónvarpskona
sem virðist hafa unnið sér það
einna helst til frægðar að halda
við landa sinn Sven Göran Eriks-
son, landsliðsþjálfara Englend-
inga í fótbolta. Hún hefur verið
mikið í fréttum ákveðinna fjöl-
miðla í Bretlandi vegna þess síð-
ustu mánuði, og mikið hefur verið
fjallað um hana upp á síðkastið
eftir að kaflar úr nýrri ævisögu
hennar fóru að birtast í einu blað-
anna.
Þar segir hún m.a. frá því að
starfsbróðir hennar í sjónvarps-
geiranum hafi nauðgað henni fyr-
ir nokkrum árum. Nú hafa blöðin
grafið kauða upp – án þess reynd-
ar að geta þess hver hann er;
Mirror vitnar í dag í ummæli sem
náunginn á að hafa látið falla við
vin sinn, og annað götublað segist
vita hver hann er, og hvetur hann
til að koma fram og segja söguna
frá sínu sjónarhorni.
Að nauðga eða ekki nauðga,
þarna er efinn.
Hver var Churchill? Ég veit
t.d. að hann reykti vindla, þótti
gott viskí og var þunglyndur. Jú,
svo stóð hann víst í stafni bresku
þjóðarskútunnar í heims-
styrjöldinni síðari. Skiptir það
máli?
Einum af hverjum tíu Bretum
datt hvorki Bush né Sharon í hug.
Ekki heldur Chirac eða Schröder.
Hvað þá Davíð eða Jóhannes eft-
irherma.
Ég iða í skinninu af spenningi
yfir því hvaða fréttir Mirror flyt-
ur mér á morgun af meintum
nauðgara; stígur hann e.t.v. fram
í sviðsljósið? Segir Ulrika frá
fleiri viðhöldum? Hvað deyja
margir úr hungri í heiminum á
morgun? Hvað seljast margir
pelsar í tískuhúsunum?
Popp eða
pólitík
Einum af hverjum tíu Bretum datt
hvorki Bush né Sharon í hug. Ekki held-
ur Chirac eða Schröder. Hvað þá Davíð
eða Jóhannes eftirherma. Er það mæli-
kvarði á heimsku eða ekki heimsku?
VIÐHORF
Eftir Skapta
Hallgrímsson
skapti@mbl.is
„HVERJIR eiga Fréttablaðið?“
spyr Óli Tynes blaðamaður í Mbl.
laugardaginn 19. október. Það mun-
aði hársbreidd í sumar sem leið að
spurningin yrði óþörf. Eins og al-
þjóð þekkir þá lenti blaðið í hremm-
ingum sem ógnuðu útgáfu þess.
Þúsund handtök biðu hins nýja
útgáfufélags. En það var lítill vinnu-
friður á blaðinu. Fjölmiðlum var
greint frá gangi mála eftir því sem
kostur var. Oftar en ekki höfðu þeir
endaskipti á því sem sagt og satt
var. Á þó ekki við um Morgunblaðið.
Sú ákvörðun var þá tekin að láta
blaðið sjálft réttlæta tilvist sína.
Hér er þjóðlegur siður að hinir
eldri spyrji þá yngri „hverra
manna“ þeir séu. Ungt og metn-
aðarfullt fólk kann því misvel að svo
sé spurt. Það vill verða dæmt af eig-
in verðleikum. Þá sömu ósk vill
Fréttablaðið bera fram við lesendur
sína.
Morgunblaðið er öflugur fjölmiðill
með sterka stöðu meðal lesenda.
Mér er til efs að margir þeirra viti
hverjir hluthafar Árvakurs eru. Er
sjálfur búinn að lesa minn Mogga í
tæp 60 ár og er nokk sama um hlut-
hafaskrána.
Ég er áskrifandi að DV og tel það
ómissandi þátt í íslenskri fjölmiðlun.
En hugmyndir mínar um hluthafa-
hópinn byggjast á tilgátum.
Styrkur dagblaðs og áhrif liggja í
trúnaði þess við lesendur. Á þeim
grunni hlýtur Fréttablaðið að
byggja.
„Hverjir eiga
Fréttablaðið?“
Eftir Ragnar
Tómasson
„Styrkur
dagblaðs og
áhrif liggja í
trúnaði þess
við lesendur.
Á þeim grunni hlýtur
Fréttablaðið að
byggja.“
Höfundur er lögfræðingur og
talsmaður hluthafa.
UMRÆÐAN um ESB hefur oft
og tíðum verið mjög einlit og frasa-
kennd. Látið er því liggja að málið
snúist fyrst og fremst um sjávarút-
vegsmál. Ef takist að breyta þeirri
stefnu ESB þá geti allir unað glaðir
við sitt.
Því miður hefur stefna okkar Ís-
lendinga í sjávarútvegsmálun ekki
skilað því sem til var ætlast. Nánast
allir fiskistofnar okkar eru í hættu
og sumir í sögulegri lægð. Allt þetta
hefur stefna stjórnvalda fært okkur,
án utanaðkomandi hjálpar frá því að
Íslendingar hófu að færa út land-
helgina. Ekki má gleyma að kvóta-
stefnan, einkaeign og einokun á
kvóta, hefur gert óveiddan fisk að
markaðsvöru í höndum stórra auð-
hringa. Við venjulegir íbúar þessa
lands verðum varir við þetta í öfug-
þrógun í byggðamálum og í hækk-
andi fiskverði. Fiskurinn sem hélt lífi
í þjóðinni er í dag orðinn svo dýr að
teljast verður til lúxusvöru.
Lýðræði, ekki miðstýring
frá Brussel
Andstaða mín við ESB er því alls
ekki einskorðuð við sjávarútvegs-
stefnuna. En ef ESB hefur enn verri
stefnu en við höfum haft þurfum við
ekki einu sinni að hugleiða aðild. Hitt
sem ég hef áhyggjur af er allt reglu-
gerðaflóðið, sem er til þess gert að
þjóna stórfyrirtækjunum og gera
nauðsynleg lífsgæði og þjónustu að
markaðsvöru, lífsgæði eins og sam-
göngur, rafmagn, neysluvatn, fjar-
skipti, mikilvægt eftirlit og heilsu-
gæslu svo eitthvað sé nefnt. Í
Brussel starfa tugþúsundir fulltrúa
við það eitt að hafa áhrif á skriffinna
sambandsins í reglugerðasmíði
sinni. Síðasta afurð þessara reglu-
gerðasmíða eru nýboðuð lög um sölu
og dreifingu rafmagns. Lögum þess-
um á að þröngva í gegn hér á landi,
þótt allir sem skoða málið sjái fljótt
að sama stefna í raforkumálum get-
ur ekki gengið í okkar fámenna og
strjálbýla Íslandi og í fjölmennum og
þéttbýlum löndum. Að þessu leyti er
ESB orðin trúarbrögð. Segja má að
foræðishyggjan og reglugerðafarg-
anið minni um margt á Sovétríkin,
nema þar þjónaði þetta ríkinu en í
ESB markaðinum.
Verkalýðsbaráttu
í stað bænaskjala
Það hefur ekki framhjá mörgum
að ASÍ skrifstofuvaldið hefur mikinn
áhuga á ESB, þó að það hafi enn ekki
þorað að leggja tillögu fyrir þing
sambandsins til lýðræðislegrar
stefnumótunar. Ástæða áhugans er
trú skriffinna á reglur og reglugerð-
ir sambandsins.
Þeir vona að reglugerðirnar geti
leyst þá undan því að hafa raunveru-
lega forystu í baráttu verkafólks.
Þeim finnst þægilegra að bíða eftir
og vona að sjálfsögð réttindi komi á
silfurfati ESB. Reyndar hefur þetta
gerst til gagns í einstaka tilvikum.
Við höfum fengið t.d.vinnutímatil-
skipun sambandsins í gildi og er það
vel. En auðvitað þurftum við ekkert
ESB til þess. Við eigum hvorki að
fórna hagsmunum verkalýðshreyf-
ingarinnar né sjálfræði þjóðarinnar
fyrir einstaka umbætur, sem auðvelt
hefði verið að knýja fram í krafti
samtakamáttar okkar.
Rétt er að benda á hvernig áhugi
sambandsins á hag verkafólks er til
kominn. Áhuginn er fyrst og fremst
til kominn til að skapa jafnræði milli
fyrirtækja. Eitt fyrirtæki á ekki að
hagnast á því að veita verkafólki
verri aðbúnað en annað. Alltaf er
gengið út frá jafnræði fyrirtækjanna
ekki hagsmunum verkafólks. Þannig
tekur jafnræðið ekki til launa, það
getur verið margfaldur launamunur
á milli landa sambandsins, sem á eft-
ir að aukast enn meira við stækkun
til austurs. Eitt hefur ekki komið
mikið fram í umræðunni, en það er
að þátttaka í verkalýðsfélögum hefur
minkað til muna í löndum ESB. Fyr-
irtæki hafa komist upp með það inn-
an ESB, að krefjast þess að verka-
fólk standi utan verkalýðsfélaga.
Heimsvaldasinnað
bandalag
Dapurlegast er heimsvaldasinnað
eðli bandalagsins, sem er í raun að-
alsmerki þess. Þetta birtist í því að
beita afli stærðarinnar til að fá hrá-
efni á undirverði og ótolluð inn í
ESB, og vörurnar eru síðan seldar
hinum fátæku til baka fullunnar, á
margföldu verði. Þannig hjálpar það
til að skapa örbyrgð í fátæku lönd-
unum og setja smáframleiðendur
innan ESB líka á hausinn. Þannig
tekst bandalaginu að byggja múra
um velferð hinna efnameiri án þess
að hleypa þeim fátæku þar að. Þessi
stefna mun til lengri tíma litið gera
útaf við sambandið. Hagsmuna-
árekstrar, átök um auðlindir, sér-
staklega olíu, munu til framtíðar
skapa ólíðandi ástand. Við erum þeg-
ar farin að sjá hættumerki. Banda-
ríkin ætla ekki að láta olíuna ganga
sér úr greipum og undirbúa nú árás-
arstríð á hendur Írak og síðan ef til
vill Íran í kjölfarið. Að því mun koma
að Evrópusambandið telur sig ekki
geta setið hjá. Reynsla sögunnar
gefur ekki ástæðu til bjartsýni.
Við verðum, hvert og eitt okkar,
að svara eftirfarandi spurningum:
Eiga Íslendingar að njörva sig inn
í heimsríki, þar sem þeir fá engu ráð-
ið um stefnuna?
Sættum við okkur við að öll vanda-
mál samfélagsins séu leyst út frá hag
stórfyrirtækja og auðmagns?
Er réttlætanlegt að velferð fátæk-
ari landa sé fórnað til frambúðar fyr-
ir hin ríku?
Ef við segjum nei við einhverri
þessara spurninga, þá viljum við
ekki ganga í ESB.
Ekki bara sjávarútvegs-
stefnan sem útilokar aðild
Eftir Rúnar
Sveinbjörnsson
„Eiga Íslend-
ingar að
njörva sig
inn í heims-
ríki, þar sem
þeir fá engu ráðið um
stefnuna?“
Höfundur er rafvirki og
stjórnarmaður í Vinstrihreyfingunni
– grænu framboði í Reykjavík.
Bankastræti 3,
551 3635
blue mat; eau de parfum
japanski herrailmurinn hannaður af MASAKÏ MATSUSHÏMA