Morgunblaðið - 24.10.2002, Blaðsíða 35

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. OKTÓBER 2002 35
„VÆR så god, Flatøbogen.“ Svo
fórust danska ráðherranum orð er
hann afhenti handritin formlega við
hátíðlega athöfn í Háskólabíói fyrir
margt löngu. Áratuga löng barátta
Íslendinga fyrir því að fá gersemar
þjóðarinnar heim hafði skilað ár-
angri. Handritin voru komin heim!
Ef til vill var það gæfa okkar að
þau voru flutt út fyrr á öldum og
varðveitt þar. Hvað hefði orðið um
þau hér í fásinni og fátækt á niður-
lægingartímum? Hugsanlega hefðu
bæði skilningsleysi landans og slæm-
ur húsakostur, fátækt og sífelldur
þræsingur orðið til þess að þau hefðu
öll morknað eða jafnvel horfið með
sprekum á eldinn.
Handritin eru ótæmandi upp-
spretta fyrir fræðimenn og alla sem
unna íslenskri menningu og skilja
mikilvægi framlags þjóðar okkar til
heimsmenningarinnar. Stolt tökum
við á móti erlendum gestum og sýn-
um þeim handritin í Árnastofnun.
Ráðstefnur eru haldnar og íslenska
er kennd víða um heim einkum
vegna þess að fólk af erlendu bergi
brotið hefur áhuga á sagnaarfi sögu-
þjóðarinnar. Við erum þjóð meðal
þjóða vegna þess að við eigum menn-
ingararf og höfum lagt okkar skerf
til heimsmenningarinnar.
Við erum rík þjóð, bæði vegna
þess sem við höfum safnað og lagt í
sjóð en ekki síður vegna þess sem
forsjónin hefur fengið okkur í hend-
ur. Við búum í fögru landi með ein-
staka náttúru. Hér eru á tiltölulega
litlu landsvæði fjölbreytt dæmi um
myndun lands og jarðar. Eldfjöll og
jöklar, sandar og mýrarflákar, vötn
og hraunbreiður, fjöll og flatlendi,
ólgandi haf og iðandi fuglalíf í björg-
um. Og svo er það hin einstaka birta
norðursins, bjartar sumarnætur og
„blikandi norðljósatraf“ á vetrum, sí-
breytilegt veðurfar og mildara lofts-
lag en margan grunar.
Á níunda áratugnum lagði ég land
undir fót og fór í hnattreisu með
konu minni. Það var fróðleg ferð þar
sem við sáum margt fróðlegt og fag-
urt. Sama sumar gengum við þvert
yfir Reykjanesið ásamt fólki sem
sótt hafði messu í Kirkjuvogskirkju í
Höfnum þar sem ég þjónaði sem
sóknarprestur. Um haustið þegar ég
leit yfir farinn veg kom það mér á
óvart að gönguferðin yfir úfin hraun-
in á Reykjanesi var ekki síður minn-
isstæð en sjálf hnattreisan. Löngu
síðar gengum við svonefndan Lauga-
veg sem liggur frá Landmannalaug-
um og í Þórsmörk og urðum fyrir
einstökum hughrifum af ómótstæði-
legri fegurð þessa nær ósnortna
lands.
Ísland er einstakt land sem býr yf-
ir óviðjafnanlegum töfrum. Auðvitað
eru önnur lönd líka heillandi og víst
er að aðrar tilfinningar bærast í
brjósti manns til fósturjarðarinnar
en fjarlægra landa. Hins vegar skul-
um við ekki gleyma því að Ísland býr
yfir fjölbreyttari náttúru en mörg
önnur lönd, ef ekki flest. Svo er land-
ið ekki þakið skógi og því hefur það
allt annað svipmót og aðra fegurð en
t.d. lönd Evrópu þar sem nánast
hver fermetri er ræktaður og löndin
líta út eins og taflborð séð úr lofti.
Hálendi Íslands er einstakt í ver-
öldinni og verður dýrmætara með
hverju árinu sem líður. Landið sem
við höfum tekið í arf og verið falið til
varðveislu er engu líkt. Líklega gef-
ur hvergi í veröldinni að finna viðlíka
samspil ólíkra náttúruperla á litlu
svæði. Vaxandi þéttbýlismyndun í
Evrópu og víðar í heiminum gerir
það að verkum að þeim svæðum
fækkar sem mannshöndin hefur ekki
sveigt til hlýðni við þarfir manneskj-
unnar. Hálendi Íslands er fjársjóður
sem við getum lagt til heimsmenn-
ingarinnar. Handritin eru afurð
mennta og menningar sem hér
blómstraði á miðöldum, fjársjóður
fámennrar þjóðar. Hálendið er ekki
okkar eigin afurð heldur arfur sem
við höfum fengið í hendur til að varð-
veita. Við getum vissulega beygt
landið til hlýðni við neysluhyggjuna
en við getum líka haldið því fram
sem einstöku listaverki í augum al-
heims með því að snerta það sem
allra minnst og leyft því að vera eins
og skaparinn hefur skilað því í hend-
ur okkur með starfi sem tekið hefur
tugi þúsunda ára. Vísindamenn hafa
bent á það að vistkerfi sem látin eru í
friði skila sum margföldum arði í
samanburði við það sem kreista má
úr þeim með stálkrumlu tækninnar.
Með varðveislu hálendisins gæt-
um við tvöfaldað framlag okkar til
heimsmenningarinnar og gott betur
ef vel tekst til. Handritin og hálendið
gætu orðið óþrjótandi uppsprettur
handa heimsbyggðinni að bergja af,
uppsprettur fegurðar og gleði í
heimi sem er að verða staðlaður og
steríl.
Þegar ég sagði kunningja mínum
frá þessu hugtakapari, handritin og
hálendið, og áformum mínum um að
rita þessa grein, varð honum á orði:
„Ef ég þyrfti að velja mundi ég jafn-
vel fórna handritunum fyrir hálend-
ið.“ Þetta var auðvitað sagt í gríni en
er þó umhugsunarverð afstaða. Get-
ur verið að við séum að kasta á glæ
fjársjóði sem er margfalt verðmæt-
ari en sjálf handritin sem eru und-
irstaða menningar okkar og sjálfs-
vitundar? Guð forði okkur frá því
feigðarflani og fyrirtækjum trölla.
Í umræðunni um það hvort við eig-
um að tengjast Evrópusambandinu
eða ekki er oft rætt um sérhagsmuni
okkar á sviði sjávarútvegs og það
hvort við megum vænta einhvers
skilnings þar að lútandi. Við höfum
aðra og meiri sérhagsmuni sem vert
væri að deila með öðrum og gera að
hagsmunum heimsbyggðarinnar.
Hvað sem líður skiptum skoðunum
um aðild að Evrópusambandinu þá
gætum við í það minnsta sagt við ná-
granna okkar í eigin álfu og umheim-
inn allan: „Hér er land sem býr yfir
einstakri fegurð og fjölbreytni. Við
skulum varðveita það í þágu heims-
ins og snerta það eins lítið og mögu-
legt er ef þið eruð reiðubúin að
leggja okkur lið og greiða kostnað-
inn.“ Þar með yrði á Íslandi til rík
þjóð sem margir þrá, en ekki endi-
lega rík að fjármunum, heldur af því
sem meira er um vert, rík af virðingu
og viti, forsjálni og fyrirhyggju, þjóð
sem skilur og skynjar þær aðstæður
og þau verðmæti sem fólgin eru í því
að láta fegurðina eina ríkja.
Slík þjóð gæti sagt við umheiminn
með sama stolti og mælt var þegar
handritin voru afhent: Gjörið svo vel,
íslenska hálendið! Varðveitum há-
lendið og gerum Ísland að þjóðgarði
heimsbyggðarinnar!
Handritin og hálendið
Eftir Örn Bárð
Jónsson
Hálendið er
fjársjóður
sem við get-
um lagt til
heimsmenn-
ingarinnar.
Höfundur er prestur.
Úr • Skart • Silfurborðbúnaður
www.erna.is
Ársskeið
sterling silfur
Tilvalin gjöf
við öll tækifæri
Sif gullsmíðaverkstæði
Laugavegi 20b
s. 551 4444
Gull- og silfursmiðjan Erna
Skipholti 3 s. 552 0775
Verð 5.900
www.lyfja.is
Lið-a-mót
FRÁH
á
g
æ
ð
a
fra
m
le
ið
sla
Tvöfalt sterkara
25%
afsláttur
í öllum búðum
Lyfju
Tilboð frá 24 okt - 4 nóv
Þegar líkaminn þarf
meira en lystin leyfir
Útsölustaðir apótek landsins
og Heilsuhúsið
Við orku- og próteinskorti
OKKAR METNAÐUR - ÞINN ÁRANGUR
OPIÐ HÚS Í DAG, FIMMTUDAG, FRÁ KL. 17-21
KÓRSALIR 5 - glæsilegar nýjar íbúðir
á besta stað í Kópavogi
STARFSFÓLK FASTEIGNAÞINGS TEKUR VEL Á MÓTI ÞÉR
• Glæsilegar og vel búnar íbúðir í vönduðu sjö hæða lyftuhúsi.
• Íbúðirnar eru tilbúnar til afhendingar, fullbúnar án gólfefna.
• Íbúðirnar eru 4ra herbergja, frá 134-138 fm. Verð frá kr. 16,7 milljónir.
• Góð greiðslukjör. Kaupandi getur fengið allt að 85% af íbúðarverði lánað.
Húsið afhendist fullbúið að utan. Íbúðunum fylgir stæði í bílageymslu. Íbúðirnar verða afhentar fullbúnar
með skápum og þvottahúsi innan íbúðanna en án gólfefna, nema á baði, sem verður flísalagt í hólf og gólf.
Lóð og bílastæði verða fullfrágengin. Öll sam-eign verður sérstaklega vel úr garði gerð, m.a. verður
stigagangur lokaður af með hurð inn á hverja hæð og sjónvarpsdyrasími inni í öllum íbúðum. Sérgarður fylgir
íbúðunum á jarðhæð. Vandaðar innréttingar og glæsilegt útsýni. Stutt í alla þjónustu. Hiti í stéttum og
bílaplani. Örstutt í útivistarsvæði.