Morgunblaðið - 24.10.2002, Blaðsíða 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. OKTÓBER 2002 11
RÚNAR Vilhjálmsson, prófessor í
heilsufélagsfræði við Háskóla Ís-
lands, segir afar mikilvægt að um-
kvartanir fólks í heilbrigðisþjónust-
unni séu teknar alvarlega. Þótt viss
sjúkdómavæðing hafi orðið á Ís-
landi á undanförnum árum, eins og
kom fram í viðtali við Jóhann
Ágúst Sigurðsson, prófessor í
heimilislækningum, í Morgun-
blaðinu nýlega, sé heimsóknartíðni
á heilsugæslustöðvar og læknastof-
ur lág á Íslandi í vestrænum sam-
anburði. Sagði Jóhann að verið
væri að búa til sjúkdóma og sjúk-
linga, heilbrigðisþjónustan sé í
sumum tilfellum farin að gera
meiri skaða en gagn.
Rúnar segir ýmis merki um að
sjúkdómavæðing hafi átt sér stað á
undanförnum árum, þannig að
læknar hafi farið að sinna fleiri og
fleiri vandamálum. Hann leggur
áherslu á að það sé réttmætt að
fólk leiti til heilbrigðiskerfisins
með sín vandamál, en bendir á að
ekki sé alltaf hentugast að læknar
sinni þeim sem þangað leiti. Vand-
inn sé ekki alltaf sjúkdómur. Á
sjúkrahúsum starfi klínískir sál-
fræðingar auk þess sem hjúkrunar-
fræðingar sinni umönnun og að-
hlynningu sjálfstætt. Þá starfi
prestar einnig innan heilbrigðis-
þjónustunnar.
Rúnar tekur hægðatregðu sem
dæmi, sem í sjálfu sér sé ekki sjúk-
dómur og tengist sjúkdómi sjaldn-
ast. „Það er rík tilhneiging hjá al-
menningi að læknirinn sé sá sem
maður talar fyrst við, jafnvel þó
maður þurfi ekki á honum að
halda. Fólk fer í of miklum mæli til
lækna frekar en annarra, læknarn-
ir vísa ekki nægjanlega frá sér og
jafnvel aðrir starfsmenn í heil-
brigðisþjónustu vísa of mikið á
lækna þegar þeir gætu sjálfir tekið
að sér vandamál eða vísað á aðra,“
segir Rúnar. Margir séu því þátt-
takendur í þessari sjúkdómavæð-
ingu.
Ímynd annarra heilbrigð-
isstétta veik og óskýr
„Ímynd annarra heilbrigðisstétta
gagnvart almenningi er bæði veik
og óskýr og verksvið einstakra
starfsmanna mjög óljóst. Þá verður
það sjálfgefið að menn fari til
læknis með flestalla hluti sem þeir
þurfa aðstoðar við. Við erum ekki
að tala um að fólk sé að gera sér
upp vanda. Ég held að það sé ríkur
þáttur í okkar menningu að menn
reyni fyrst að bjarga sér sjálfir.
Þess vegna þarf að taka það alvar-
lega þegar menn leita sér hjálpar
innan heilbrigðiskerfisins,“ segir
Rúnar.
Heimsóknatíðni á heilsugæslu-
stöðvar og læknastofur er lág á Ís-
landi að mati Rúnars. „Við erum
með um helmingi færri læknaheim-
sóknir á Íslandi en t.d. í Bandaríkj-
unum. Það má draga af því þá
ályktun að hér séum við almenn
heldur stóísk gagnvart okkar
vanda og förum ekki fyrr en við
teljum virkilega ástæða til þess til
læknis. Ég held að það gildi um
flesta einstaklinga. Það er því vara-
samt að yfirfæra erlenda og eink-
um bandaríska umræðu um sjúk-
dómavæðingu beint yfir á íslenskar
aðstæður.“
Rúnar segir að oft geti hið
óformlega stuðningskerfi vina og
vandamanna skipt miklu máli. Þar
fái menn ráð og stuðning til að
leysa ýmsan vanda. Hluti af of-
notkun heilbrigðiskerfisins geti
stafað af því að menn séu hreinlega
ekki nægilega vel staddir hvað
þetta varðar. Þetta sé sérstaklega
áberandi þegar kemur að andleg-
um og geðrænum vanda fólks.
Sjúkdómavæðing bæði
jákvæð og neikvæð
Rúnar bendir á að sjúkdómavæð-
ing geti bæði verið jákvæð og nei-
kvæð. Dæmi um jákvæða sjúk-
dómavæðingu sé þegar nýir
sjúkdómar sem hægt er að greina
og meðhöndla með árangri upp-
götvist. Hann bendir t.d. á Creutz-
feld-Jakob-sjúkdóminn, sem sé ný-
lega uppgötvaður sjúkdómur.
Þegar læknar séu farnir að með-
höndla umkvartanir og vanda fólks
sem sjúkdóma, án þess að lækn-
isfræðilegar forsendur séu fyrir
hendi, sé sjúkdómavæðingin hins
vegar orðin neikvæð. Ýmis merki
séu um að neikvæð sjúkdómavæð-
ing hafi aukist síðustu ár.
Spurður um ummæli Jóhanns
Ágústs, að hættan að hinir veiku
komist ekki að í kerfinu aukist eftir
því sem meiri áhersla sé lögð á
hina frísku, segir Rúnar forvarnir
hafa verulegan þjóðhagslegan
sparnað í för með sér.
„Jóhann nefnir þarna dæmi um
skimun eða leit að sjúkdómum sem
er umdeilt hvort skili árangri, en
fjöldi rannsókna hefur sýnt árang-
ur af skimun við ýmiskonar sjúk-
dómum. Alltaf má deila um hvað
við köllum mikinn árangur, en öfl-
ugt forvarnarstarf t.d. í formi al-
menningsfræðslu getur haft já-
kvæðar afleiðingar til langs tíma,
sem erfitt er að henda reiður á og
meta árangur af. Það er einnig við-
urkennt að öflug einkennameðferð
á fyrstu stigum í heilsugæslunni
getur skilað miklum sparnaði í
rekstri spítala með lægri innlagna-
tíðni.“
Prófessor í heilsufélagsfræði segir marga taka
þátt í sjúkdómavæðingu samfélagsins
Í of miklum mæli
fyrst leitað til lækna
ÞUNGU fargi, eða 102 tonnum,
var lyft úr einu skipa Samskipa í
gærmorgun, Arnarfelli, þar sem
það lá við Holtabakka. Um var að
ræða mjölþurrkara sem er á leið-
inni til Vinnslustöðvarinnar í Vest-
mannaeyjum. Var þetta þyngsti og
umfangsmesti farmur sem skipa-
félagið hefur landað hér á landi.
Þurrkarinn var skráður 97 tonn og
12,5 metrar á lengd og 4,5 metrar
á hæð, en þegar á reyndi mældist
hann 102 tonn að þyngd . Þess má
geta að lyftigeta kranans á hafn-
arbakkanum er 104 tonn og hann
getur farið með fulla þyngd í 23
metra radíus frá sér. Mikið reyndi
því á lyftarann en í lyftiátakinu fór
þunginn upp í 104 tonn.
Mjölþurrkarinn verður aftur
settur um borð í skip í næstu viku
og fluttur þá til Vestmannaeyja.
Þangað þarf einnig að senda tvo
krana og flutningabíl með Herjólfi
til að koma þurrkaranum á
áfangastað hjá Vinnslustöðinni í
Eyjum.
Morgunblaðið/Jim Smart
102 tonna mjölþurrkara lyft
frá borði í Reykjavíkurhöfn
Nýjar vörur
20-40% afsláttur
af völdum vörum
Dömustærðir: 42-44
Leðurstígvél og leðurskór í
miklu úrvali
Herrastærðir: 47-50
Margar gerðir
Opið í dag í Grundarhvarfi 1
á milli 14 og 19
eða eftir samkomulagi
í síma 897 4770
Bæjarlind 12, Kópavogi, sími 544 2222
Stærðir frá 36-60
Gallafatnaður