Morgunblaðið - 23.02.2003, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 23. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
21. febrúar 1993: „Á við-
skiptaþingi Verzlunarráðs Ís-
lands sl. fimmtudag var hugs-
anleg aðild Íslands að
Evrópubandalaginu til um-
ræðu. Í skoðanakönnun, sem
fram fór á viðskiptaþinginu,
kom fram að meirihluti þátt-
takenda var hlynntur því að
hefja viðræður um aðild að
EB til þess að fá úr því skorið
með hvaða kjörum Ísland
gæti átt kost á aðild, en jafn-
framt var meirihlutinn mót-
fallinn aðild að EB nú þegar.“
. . . . . . . . . .
20. febrúar 1983: „Línurnar í
stjórnmálunum eru skýrar.
Ríkisstjórnin hefur náð því
fram í efnahagsmálum sem
hún taldi brýnast en engu að
síður er allt á hverfanda hveli.
Verk ríkisstjórnarinnar eru
undanbragðalaust lögð í dóm
kjósenda. Alþýðubandalagið
stjórnast af því sem Geir Hall-
grímsson nefndi „sálræna
nauðsyn“ ráðamanna þess til
að sitja sem lengst í sömu rík-
isstjórninni. Framsóknar-
flokkurinn er á flótta undan
yfirlýstri stefnu sinni. „Saga
niðurtalningarstefnu Fram-
sóknarflokksins væri skopleg
ef hún hefði ekki reynst þjóð-
inni jafn dýrkeypt og raun ber
vitni,“ sagði Geir Hallgríms-
son í lok samtalsins við Morg-
unblaðið.“
. . . . . . . . . .
18. febrúar 1973: „Fyrir hátíð-
arnar vakti Magnús Kjart-
ansson, iðnaðarráðherra, at-
hygli á því á Alþingi, að
vaxandi upplausn í sam-
félaginu mætti rekja m.a. til
síendurtekinna gengisfellinga.
Líklega er eitthvert sann-
leikskorn fólgið í þessum at-
hugasemdum ráðherrans,
a.m.k. ágerast nú mjög ofbeld-
isverk og hvers kyns upp-
lausn.
Því miður skortir nú alla festu
í íslenzkt stjórnarfar. Allar
ráðstafanir af ríkisstjórn-
arinnar hálfu eru fálm-
kenndar, og menn sjá hilla
undir enn meiri óróa. Í þessu
andrúmslofti þróast hvers
kyns spákaupmennska, og all-
ir, sem vettlingi geta valdið,
reyna að koma fjármálum sín-
um í föst verðmæti eða hrein-
lega að eyða peningunum, ef
ekki vill betur til, þá í
skemmtanir og áfengi.“
Fory s tugre inar Morgunb laðs ins
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
MANSAL
Þrælahald stangast á við öll lög-mál siðferðis og siðmenningarog í hugum okkar flestra heyr-
ir það fortíðinni til. Það er hins vegar
öðru nær. Á undanförnum 30 árum
hafa 30 milljónir barna verið seldar
mansali í Asíu og ríkjum í Kyrrahafi.
Þetta kom fram í máli Kuls Gautums,
aðstoðarframkvæmdastjóra Barna-
hjálpar Sameinuðu þjóðanna, á ráð-
stefnu í Tókýó í liðinni viku. Gautum
sagði á ráðstefnunni að hér væri um
að ræða umfangsmestu þrælasölu
sögunnar og bætti við að nú væri
„beitt jafnvel grimmilegri og djöful-
legri aðferðum en í hinum upphaflegu
þrælaviðskiptum“.
Í máli hans kom fram að um 1,2
milljónir barna væru seldar á ári
hverju og gæti sú tala reyndar verið
mun hærri. Flest eru fórnarlömbin
stúlkur, sem ýmist eru látnar vinna
eða neyddar til að stunda vændi. Nán-
ast ógerningur er að hans sögn að
binda enda á viðskipti með fólk vegna
spillingar meðal embættismanna. „Í
sumum löndum er lögreglan, sem á að
stöðva þessa glæpi, flækt í glæpina
með því að veita glæpamönnunum
vernd,“ sagði Gautum. „Melludólgar
og milliliðir fá vernd frá lögreglu.“
Talið er að viðskipti með fólk séu nú
orðin umfangsmeiri en viðskipti með
ólögleg eiturlyf í heiminum og velti
milljörðum dollara.
Í sögunni eru þeir ekki hetjur sem
héldu þræla heldur þeir sem frelsuðu
þá. Enginn maður getur slegið eign
sinni á annan mann. Samfélag þjóð-
anna á að beita öllum tiltækum ráðum
til að uppræta þrælasölu og þræla-
hald og forsprakkarnir eiga hvergi að
njóta skjóls. Fyrirtæki eiga ekki að
láta það henda að þau auðgist á vinnu
barna, sem seld hafa verið í ánauð,
svo dæmi sé tekið. Sú umfangsmikla
þrælasala, sem fram fer í heiminum á
okkar tímum grefur um sig eins og
meinsemd í þeim þjóðfélögum þar
sem mest kveður að henni. Hún ógnar
þeim þjóðfélögum frá öllum hliðum og
Vesturlönd geta ekki látið eins og
vandamálið komi þeim ekki við því að
þau eru hluti af vandanum.
ALÞJÓÐAVÆÐING OG SKATTAUMHVERFI
Forvitnilegar upplýsingar komafram í rannsókn á íslenzkum fyr-
irtækjum, sem Þór Sigfússon, nýráð-
inn framkvæmdastjóri Verzlunar-
ráðs Íslands, hefur unnið að og sagt
var frá hér í blaðinu sl. fimmtudag.
Þar kemur m.a. fram að svokölluðum
útrásarfyrirtækjum, þ.e. fyrirtækj-
um sem stunda útflutning eða starf-
semi erlendis, muni fjölga um 40% á
næstu 2-3 árum. Aukinheldur telja
stjórnendur útrásarfyrirtækjanna að
fyrirtæki þeirra muni vaxa um helm-
ingi hraðar á komandi árum en
stjórnendur fyrirtækja, sem tak-
marka starfsemi sína við Ísland.
Þetta þýðir annars vegar að at-
vinnulífið heldur hraðbyri áfram á
braut alþjóðavæðingar og hins vegar
að umtalsverður hluti hagvaxtar á
næstu árum verði sóttur í útrás fyrir-
tækja.
Þór Sigfússon bendir á það í viðtali
við Viðskiptablað Morgunblaðsins að
þessi þróun skapi breidd í íslenzku
atvinnulífi, en leggi um leið þá ábyrgð
á stjórnvöld að þau búi svo um hnúta
að fyrirtækin sjái sér áfram hag í því
að vera íslenzk. Staðsetning alþjóð-
legra fyrirtækja muni ráðast fyrst og
fremst af því starfsumhverfi, sem
þeim sé boðið upp á í hverju landi.
Það versta, sem geti gerzt, sé að
skattaumhverfi fyrirtækjanna og
starfsmanna þeirra versni.
Þetta eru ábendingar, sem eiga
fullt erindi í umræður um skattamál
hér á landi. Því alþjóðlegra, sem at-
hafnalífið verður, þeim mun mikil-
vægara er að búa fyrirtækjum og
starfsfólki þeirra hagfelld og sam-
keppnishæf skilyrði. Þá dugar ekki
að bera núverandi ástand saman við
fortíðina hér á landi, heldur verður að
horfa til þess hvernig skattaumhverf-
ið er í samkeppnislöndum okkar og
hvaða áform stjórnvöld þar hafa um
breytingar í framtíðinni. Samkeppn-
in er hörð og lítið land fjarri helztu
mörkuðum verður, ef eitthvað er, að
gera betur en aðrir til að laða til sín
fólk og fjármagn.
F
ÁTT virðist geta komið í veg
fyrir að á næstu vikum verði
ráðist inn í Írak. Donald
Rumsfeld, varnarmálaráð-
herra Bandaríkjanna, lýsti
því yfir í vikunni að Banda-
ríkin hefðu nú safnað saman
nægilegum herafla til að
hefja innrás. Alls eru um 150 þúsund breskir og
bandarískir hermenn tilbúnir til átaka á Persa-
flóasvæðinu auk fjölmargra herskipa og flug-
véla.
Aðstæður við Persaflóa eru með þeim hætti að
líklegt er að átök hefjist fyrir miðjan mars.
Bandaríkjaher telur æskilegt að hefja aðgerðir á
meðan enn er vetrarveður á svæðinu. Strax í
apríl fer að hitna verulega og hefur herinn lítinn
áhuga á að standa í átökum í allt að fjörutíu stiga
hita, ekki síst í ljósi þess að líklegt er að hermenn
verði að klæðast sérstökum skjólfatnaði vegna
hugsanlegra eiturvopnaárása. Þá er af mörgum
ástæðum erfitt að viðhalda mánuðum saman á
svæðinu jafnmiklum herafla og nú er búið að
safna saman við Persaflóa.
Þær pólitísku deilur sem nú eiga sér stað verð-
ur að hluta að skoða í þessu ljósi. Þeir sem telja
átök við Írak óhjákvæmileg vilja hefja aðgerðir
sem fyrst. Þeir sem vilja koma í veg fyrir átök
með öllum ráðum reyna að draga ákvörðun í
málinu sem lengst þannig að hugsanlega verði
ekki hægt að ráðast til atlögu af tæknilegum
ástæðum.
Flest bendir til að Bandaríkjamenn og Bretar
muni á næstu dögum leggja fram drög að nýrri
ályktun í öryggisráði Sameinuðu þjóðanna þar
sem ítrekað verður að Írakar hafi ekki staðið við
þá skilmála sem þeim hafa verið settir. Ekki er
enn ljóst hvort í drögunum verði með beinum
hætti lagt til að öryggisráðið heimili hernaðar-
aðgerðir gegn Írak. Bandaríkjastjórn hefur gef-
ið í skyn að hægt sé að túlka ályktun 1441, er
samþykkt var samhljóða í nóvember í fyrra, sem
svo að brot á skilmálum hennar feli í sér heimild
til aðgerða. Í ályktuninni segir að það muni hafa
„alvarlegar afleiðingar“ ef Írakar fari ekki eftir
henni. Með slíku orðalagi er alla jafna vísað til
stríðsátaka.
Blair í vanda
Stjórn Tony Blairs í
Bretlandi leggur
mikla áherslu á að ný
ályktun verði samþykkt. Andstaða við stríð gegn
Írak er mikil í Bretlandi og svo virðist sem
breski forsætisráðherrann hafi lagt pólitískt líf
sitt að veði í málinu. Blair hefur oft verið gagn-
rýndur af andstæðingum sínum fyrir að stjórn-
ast um of almenningsálitinu og skoðanakönnun-
um. Nú þegar hann virðist fylgja sannfæringu
sinni í mjög erfiðu máli, þrátt fyrir að kannanir
sýni fram á gífurlega andstöðu, þarf hann að
heyja pólitískan lífróður.
Á þriðjudag hélt Blair blaðamannafund þar
sem hann beitti öllum sínum sannfæringarkrafti
til að færa rök fyrir mikilvægi þess að afvopna
Saddam. Blair lagði þar áherslu á að enginn væri
að flýta sér út í stríð. Þvert á móti væri nú verið
að binda enda á rúmlega áratugarlangt ferli. Á
þeim fundi rakti hann hvers vegna breska
stjórnin leggur svo mikla áherslu á að afvopna
Saddam: „Saddam er ógn. Þess vegna hafa Sam-
einuðu þjóðirnar reynt í tólf ár að fá Íraka til að
láta af hendi efna-, sýkla- og kjarnavopn sín með
friðsamlegum hætti. Hann er ekki eini einræðis-
herrann í heiminum, hann er ekki eini harðstjóri
veraldar. Írak er ekki eina ríki heims sem á
efna-, sýkla- og kjarnorkuvopn. Hann er hins
vegar eini leiðtogi heims, sem hefur beitt slíkum
vopnum, hann er sá eini sem hefur ekki staðið við
23 ályktanir SÞ hvað þessi vopn varðar, hann er
eini leiðtoginn sem enn er við völd sem hefur tví-
vegis farið í stríð við nágrannaríki sín og skotið
flugskeytum að hvorki meira né minna en fimm
ríkjum. Enn mikilvægara er að við búum nú í
heimi þar sem alþjóðlegir hryðjuverkamenn
leika lausum hala, hópar sem gera allt sem í
þeirra valdi stendur til að komast yfir enn hættu-
legri vopn og nota nú þegar efna- og lífefnaeit-
ur.“
Þá sagði Blair: „Það að heimurinn hafi sett
Saddam stólinn fyrir dyrnar er því ekki einungis
lífsnauðsynlegt eitt og sér heldur einnig próf-
steinn á með hve mikilli festu við hyggjumst taka
á hinum tvíhöfða þursi gjöreyðingarvopna og
hryðjuverka. Þetta er ógn sem alþjóðasamfélag-
ið þarf að standa sameinað gegn. Einmitt þess
vegna tókum við ákvörðun um að reyna að fá
lausn í málinu á vettvangi Sameinuðu þjóðanna.
Ef Sameinuðu þjóðirnar ætla að halda í trúverð-
ugleika sinn verða þær hins vegar að tryggja að
vilja þeirra sé framfylgt.“
Breski forsætisráðherrann sagði meginmark-
mið stefnunnar vera að afvopna Íraka. Hins veg-
ar mættu menn ekki heldur gleyma eðli stjórnar
Saddams. Fjórar milljónir Íraka hefðu hrakist í
útlegð í stjórnartíð hans en alls eru Írakar 23–25
milljónir. Blair sagði að eðli stjórnar Saddams
réttlætti ekki stríð, hins vegar mættu menn ekki
gleyma því, ef til styrjaldar kæmi, að verið væri
að hrekja einhverja villimannlegustu og fyrirlit-
legustu ógnarstjórn nútíma stjórnmálasögu frá
völdum. Hann sagði að áður en Saddam tók við
völdum hefði Írak verið ríkara land en Portúgal
og Malasía. Nú væru hins vegar 60% íbúa háð
neyðaraðstoð, þúsundir barna létu lífið áður en
þau næðu fimm ára aldri, tugþúsundir pólitískra
fanga hírðust í fangelsum og hundruð pólitískra
fanga væru reglulega tekin af lífi. Þá hefðu 150
þúsund Shítar í Suður-Írak og Kúrdar í Norður-
Írak verið myrtir eða horfið á síðustu fimmtán
árum.
Stormur í aðsigi
Þegar hefur mikið
verið skrifað um
Íraksdeiluna en lík-
lega hefur engin bók vakið jafnmikla athygli og
bók Kenneths Pollacks „The Threatening
Storm. The Case for Invading Iraq“ eða Storm-
ur í aðsigi. Rökin fyrir innrás í Írak, sem kom út
síðastliðið haust. Pollack starfaði um sjö ára
skeið sem sérfræðingur í málefnum Persaflóa-
svæðisins hjá bandarísku leyniþjónustunni CIA
og var síðar yfirmaður Persaflóamála hjá Þjóð-
aröryggisráðinu í forsetatíð Bills Clintons. Und-
anfarið hefur hann starfað við Brookings-stofn-
unina í Washington, sem er hugmyndasmiðja
með náin tengsl við Demókrataflokkinn.
Pollack rekur í bók sinni aðdraganda og eft-
irmál Persaflóastríðsins og færir rök fyrir því að
sú stefna, sem fylgt hafi verið í málefnum Íraks
undanfarin ár, hafi beðið skipbrot. Hún hafi skil-
að góðum árangri í upphafi en ekki verið fylgt
eftir sem skyldi. Nú sé svo komið að leita verði
annarra leiða.
Að hans mati eru einungis fimm leiðir færar. Í
fyrsta lagi að reyna áfram að halda Saddam niðri
með ýmiskonar refsiaðgerðum. Í öðru lagi að
treysta á fælingu. Í þriðja lagi að reyna að koma
Saddam frá völdum með því að styðja við bakið á
andstæðingum hans í Írak og þá helst að finna
flugumenn í innsta hring Saddams. Í fjórða lagi
að nota „afgönsku aðferðina“ og beita sérsveit-
um og flugher til stuðnings andófssveitum
heimamanna. Í fimmta lagi sé loks hægt að ráð-
ast inn í Írak og koma Saddam frá völdum.
Innrás eða
afskiptaleysi
Pollack telur ýmsa
vankanta á fyrstu
fjórum möguleikun-
um og rekur þá í
löngu máli. Ekki síst takmarki það möguleika
Bandaríkjanna að Saddam hafi markvisst á und-
anförnum áratugum brotið alla andstöðu á bak
aftur með blóðugum hætti. Þá færir hann sann-
færandi rök fyrir því að ekki sé lengur hægt að
treysta á viðskiptahindranir til að þrýsta á Íraka
til að fylgja ályktunum Sameinuðu þjóðanna. Bú-
ið sé að bora það mörg göt á refsiaðgerðirnar að
þær hafi í raun einungis takmarkað gildi. Ná-
grannaríki Íraks, t.d. Íran, Sýrland og Tyrkland,
hagnast gífurlega á að aðstoða Íraka við að koma
smyglaðri olíu á markað. Jafnvel lykilríki í ör-
yggisráðinu, s.s. Kína, Rússland og Frakkland,
hafi þar að auki sýnt að þau séu reiðubúin til að
taka viðskiptahagsmuni fram yfir öryggishags-
muni þegar Írak er annars vegar. Þá sé einnig
ljóst að ekki sé hægt að treysta á að Saddam
verði haldið í skefjum með einhvers konar fæl-
ingarstefnu. Hann hafi margsinnis sýnt fram á
að hann taki ekki ákvarðanir á skynsamlegum
forsendum, sé reiðubúinn að taka gífurlega
áhættu, oft án þess að nokkuð sem nálgast skyn-
samlegt stöðumat sé til staðar, og dragi oftar en
ekki rangar ályktanir. Ætli menn að treysta á
fælingarstefnu verði menn jafnframt að treysta
á að Saddam muni haga sér með allt öðrum hætti
eftir að hann komist yfir kjarnorkuvopn en hann
hafi gert allt frá því hann komst til valda á átt-
unda áratugnum. Þá sé það mikill ókostur við að
treysta á fælingarstefnu gagnvart Saddam að
með því sé í raun verið að gefa honum lausan
tauminn. Í stað þess að þrýsta á um að hann láti
vopn sín af hendi sé reynt að halda honum í
skefjum með hótunum. Þar með sé í raun verið
að gefa honum frjálsar hendur til að halda áfram
uppbyggingu gjöreyðingavopnabúrs.
Það er niðurstaða Pollacks að umheimurinn
standi nú frammi fyrir mjög afdráttarlausri
ákvörðun varðandi Írak einmitt vegna þess að á
undanförnum rúmum áratug hafi verið reyndar
flestar hugsanlegar millilausnir án þess að ná til-
ætluðum árangri, annaðhvort vegna þess að
grafið hafi verið undan þeim eða þá vegna ann-