Morgunblaðið - 23.02.2003, Blaðsíða 47

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. FEBRÚAR 2003 47
Genginn er einn
helsti frumkvöðull
ferðamála á Íslandi,
Kristleifur Þorsteins-
son á Húsafelli. Krist-
leifur hóf fyrir tæpum fjórum ára-
tugum rekstur ferðaþjónustu á
Húsafelli ásamt eiginkonu sinni,
Sigrúnu Bergþórsdóttur. Á þeim
tíma þótti rekstur ferðaþjónustu
vera hin mesta djörfung, jafnvel þó
að Húsafellsbændur hafi um aldir
rekið „ferðaþjónustu“ fyrir svanga
og þreytta ferðalanga sem komu af
Arnarvatnsheiði. Kristleifur sá hins
vegar tækifærin sem lágu í nátt-
úrufegurðinni, veðursældinni og í
öðrum þeim auðlindum sem á
Húsafelli eru og búa í Borgarfirði
öllum. Í dag hafa flestir Íslendingar
komið í Húsafell og þegið þjónustu
þá sem Kristleifur ásamt fjölskyldu
sinni byggði upp og hefur vaxið og
dafnað í gegnum tíðina.
Lífshlaupi er lokið og Vestlend-
ingar þakka Kristleifi á Húsafelli
fyrir kynningu á landshlutanum og
óeigingjarnt starf í þágu ferðaþjón-
ustunnar. Sjálfar viljum við þakka
Kristleifi fyrir lærdómsríka við-
kynningu um leið og við vottum ást-
vinum hans okkar dýpstu samúð.
Blessuð sé minning Kristleifs
Þorsteinssonar.
Ásthildur Sturludóttir,
ferðamálafulltrúi
Vesturlands,
Hrafnhildur Tryggvadótt-
ir, forstöðumaður
Upplýsinga- og kynningar-
miðstöðvar Vesturlands.
Frumkvöðullinn, bóndinn og
atorkumaðurinn Kristleifur á Húsa-
felli er allur. Eftirsjá að persónu
hans er mikil sem og virðing fyrir
því sem hann áorkaði á langri og
farsælli ævi. Líklega geta flestir
sem kynntust Kristleifi vitnað um
að þar var á ferðinni sá Íslendingur
sem hvað best gat borið nafnbótina
frumkvöðull með rentu.
Í upphafi 7. áratugar síðustu ald-
ar bar nafn Kristleifs á Húsafelli oft
á góma í umræðu manna á meðal í
Borgarfirði, enda voru frumherja-
störf hans nýlunda á þeim tíma.
Margir voru og tilbúnir til að láta
uppi efasemdarraddir um brambolt-
ið í honum Kristleifi enda fetaði
hann ógjarnan troðnar slóðir. Dreif-
býlisfólkið hafði á þeim tíma við-
urværi sitt af hefðbundnum land-
búnaði og þekkti lítt til annars en
að land væri nýtt til beitar og sláttu
eins og vaninn var mann fram af
manni. En Kristleifur hafði eygt
tækifæri í annarskonar búskap;
þjónustu við ferðafólk. Húsafells-
bændum var sú iðja ekki alls ókunn
því ferðalangar á leið milli lands-
hluta höfðu gjarnan viðkomu á
Húsafelli. Þannig var gestkvæmt
hjá foreldrum Kristleifs þeim Þor-
steini og Ingibjörgu á Húsafelli á
uppvaxtarárum hans. Hann hafði
þarna kynnst vísi að þess konar
þjónustu frá blautu barnsbeini og
efalaust verið búinn að útspekúlera
möguleikana sem fólust í þjónustu
af því tagi löngu áður en tekin var
sú ákvörðun að bregða stóru fjárbúi
á Húsafelli, friða skóginn fyrir búfé
og byggja upp nýja atvinnugrein
fyrstur bænda hér á landi. Þannig
átti bernska Kristleifs, einstakar
aðstæður á Húsafelli frá náttúrunn-
ar hendi og frumherjaeðli hans allt
sinn þátt í að jörðin var tekin undir
þjónustu við þéttbýlisbúa sem kusu
í ríkara mæli að dvelja í sveitinni.
Ferðaþjónustan sem hófst form-
lega um 1960 óx hratt. Fyrst var
KRISTLEIFUR
ÞORSTEINSSON
✝ Kristleifur Þor-steinsson, bóndi
og hreppstjóri,
fæddist á Húsafelli
11. ágúst 1923. Hann
andaðist á Grensás-
deild Landspítala 7.
febrúar síðastliðinn
og var útför hans
gerð frá Reykholts-
kirkju 15. febrúar.
boðin gisting og veit-
ingasala í íbúðarhús-
inu, byggður var sölu-
skúr og bensínsala,
reist smáhýsi til gist-
ingar og upp úr því
stærri og fleiri orlofs-
hús samhliða verslun,
sundlaug og annarri
þjónustu.
Talsverðar tekjur til
uppbyggingar fékk
Kristleifur af ýmsum
mannamótum sem
haldin voru í Húsa-
fellsskógi og eru
landsþekkt. Minnis-
stæð er saga frá því um 1970 þegar
mjólkurbíllinn, sem oftar, kemur
við á fjóshlaðinu á bæ einum á leið
sinni úr Húsafelli. Bílstjórinn var
hálfskrítinn á svip en vildi íbygginn
sýna bónda varning sem Kristleifur
hafði beðið hann fyrir þá um morg-
uninn. Bílstjóranum var greinilega
svolítið brugðið, en jafnframt stolt-
ur yfir því trausti sem Kristleifur
hafði sýnt honum með að biðja hann
fyrir sendingu af peningum í Spari-
sjóðinn í Borgarnesi. Þetta voru
engir smáaurar því í bílnum voru
allmargir sekkir úttroðnir af pen-
ingaseðlum. Líklega hærri upphæð
en virði bílsins og alls sem í honum
var. Þar var saman kominn afrakst-
ur af einu sumarmótanna. Með
þessu fékk Kristleifur peninga til að
byggja hraðar upp þjónustuna.
Mótshaldið sem slíkt var honum þó
ekki alltaf að skapi. Kristleifur var
sannur bindindismaður og gerði sitt
til að mótin og samkomur í skóg-
inum yrðu skemmtanir án víns, þótt
ekki tækist með öllu að koma í veg
fyrir það.
Að því kom að rafmagn var ekki
lengur nægjanlegt til að þjóna vax-
andi byggð og því byggði Krist-
leifur virkjun í lok áttunda áratug-
arins, framleiddi rafmagn og leiddi
auk þess heitt vatn um langan veg
til upphitunar mannvirkja. Mynd-
arlegur golfvöllur reis og húsum
fjölgaði þannig að nú eru þau hátt á
annað hundrað í skóginum. Allt
miðaði þetta að því að bæta þjón-
ustuna og auka hagkvæmni í
rekstrinum. Nú eru gestir Húsa-
fells á sumrin taldir í þúsundum og
segja má að færri komist að en
vilja. Fyrirtækið er stórt á mæli-
kvarða dreifbýlisins, hefur vaxið
stöðugt undir stjórn Kristleifs og
Sigrúnar konu hans og nú síðast
eftir að Bergþór sonur þeirra og
Hrefna kona hans tóku við eignar-
og staðarhaldi.
Kristleifur var á sjötugsaldri
þegar börn hans tóku smám saman
að leggja rekstrinum lið. Þó var
orkan sem í honum bjó enn með
ólíkindum. Hann gat þá í auknum
mæli framkvæmt ýmislegt sem
hann hafði lengi aðeins getað látið
sig dreyma um. Hann studdi öt-
ullega við uppbyggingu þjónustu
við rætur Langjökuls og reyndi
m.a. ein tvö sumur að byggja risa-
stóran íshelli í jökuljaðrinum og
nefndi hann Brúðarsvítuna. Hann
fékk takmarkaðan stuðning til
verksins en við hverja mótspyrnu,
hrun eða óvænta bráðnun íssins
virtist sem eldmóður hans yxi, and-
stætt við flesta sem hefðu gefist
upp og hætt. Á sama hátt var
atorka hans við endurbyggingu
gamla bæjarins á Húsafelli eftir-
minnileg. Húsið virtist flestum að
hruni komið enda komið til ára
sinna og hafði ekki fengið viðhald
um langt skeið. En eftir því sem
Kristleifur heyrði fleiri efasemdar-
raddir, því staðfastari var hann að
ljúka verkinu, sem hann og gerði.
Hér hefur einungis verið minnst
á fátt eitt sem frumkvöðullinn
Kristleifur Þorsteinsson fékk áork-
að. Vel hefði mátt nefna hinar ýms-
ustu hugmyndir sem margar hverj-
ar þóttu framúrstefnulegar þegar
þær voru fram settar en munu
þykja sjálfsagðari síðar. Þar á með-
al nýtingu perlusteins úr Presta-
hnjúki, þriggja jökla þjóðgarð þar
sem mengandi ökutæki yrðu bönn-
uð, vatnsútflutning og heilsustofnun
fyrir forríka útlendinga svo eitthvað
sé nefnt. Frjó og skapandi persóna
virtist endalaust sjá tækifæri þar
sem í bland fór hagkvæmni, útsjón-
arsemi og samstarf við náttúruna.
Að leiðarlokum þakkar stjórn
Ferðamálasamtaka Vesturlands
framlag Kristleifs til félagsmála
greinarinnar í landshlutanum.
Hann var einn af stofnendum FV
og trúr félaginu til hinstu stundar.
Á 20 ára afmæli samtakanna á síð-
asta ári þótti sjálfsagt að heiðra
Kristleif og konu hans Sigrúnu
Bergþórsdóttur fyrir framlag
þeirra hjóna til uppbyggingar
ferðaþjónustu á Vesturlandi. Vöxt-
ur og viðgangur landsins og atvinna
til sveita byggist á því að frum-
herjar í hópi íbúa þess fái sín tæki-
færi, hvatningu og stuðning til að
hrinda góðum hugmyndum í fram-
kvæmd. Að öðrum kosti yrði engin
framþróun heldur í besta falli
stöðnum.
Fyrir hönd stjórnar Ferðamála-
samtaka Vesturlands votta ég Sig-
rúnu á Húsafelli, börnum þeirra
hjóna, tengdabörnum og öðrum af-
komendum mína dýpstu samúð.
Magnús Magnússon.
Því miður urðu kynni okkar
Kristleifs ekki löng í árum talið en
svo traust og heil í einu og öllu.
Við Kristleifur vissum hvor af
öðrum og lengi hafði ég hugsað mér
að líta inn til hans á Húsafelli á
ferðum mínum um Borgarfjörðinn.
En alltaf fór ég fyrir ofan eða neð-
an garð á þeirri leið og taldi að sá
tími kæmi að fundum okkar bæri
saman.
Kynni okkar urðu á Heilsustofn-
un NLFÍ í Hveragerði fyrir ári
þegar af nokkurri tilviljun við urð-
um þar herbergisfélagar. Frá
fyrstu stundu urðu þarna miklir
fagnaðarfundir og Kristleifur fékk
þá framlengda dvöl sína í Hvera-
gerði til að við gætum átt þar sam-
veru og spjall sem lengst.
Hann hafði sérstakar skoðanir á
mannlífinu og það var fátt eða ekk-
ert sem honum virtist óviðkomandi.
Kristleifur vildi leggja sitt af mörk-
um til að hefja land og þjóð á allan
hátt til vegs og virðingar. Það var
svo margt sem hann hafði úthugsað
á lífsleiðinni og af yfirvegun komist
að niðurstöðu. Hann taldi allar eit-
urnautnir skerða getu mannsins til
átaka og virtist jafnvel ákafari
bindindismaður en ég.
Síðastliðið sumar heimsótti ég við
þriðja mann þau Kristleif og Sig-
rúnu konu hans að Húsafelli.
Sú heimsókn var mér afar dýr-
mæt og kær enda viðtökur þeirra
hjóna einstakar og ógleymanlegar.
Kristleifur ók með okkur um sveit-
ina og sýndi öll þau stórvirki sem
áunnist höfðu á þessari góðu og rót-
grónu jörð Húsafelli. Ævintýrin
blöstu við okkur alls staðar. Þarna
hafði iðjumaður lagt sitt af mörk-
um.
Kristleifur var gæfumaður í
einkalífi og hann þakkaði forsjón-
inni fyrir þá handleiðslu sem honum
hafði hlotnast í lífinu. Ég kem til
með að sakna Kristleifs á Húsafelli.
Ég auðgaðist af kynnum mínum við
hann og heimili hans. Samveran var
alltof stutt. Guð blessi einstakan
drengskapar- og velgjörðarmann.
Sigrúnu og fjölskyldu hennar sendi
ég einlæga samúðarkveðju.
Árni Helgason, Stykkishólmi.
Ég kom til hans tveimur dögum
fyrir andlátið og var Sigrún hjá
honum. Enda þótt mikið væri af
honum dregið var fallega brosið
ennþá fyrir hendi svo og þessi ein-
staki glampi í augum hans. Spjöll-
uðum við saman dágóða stund, og
báðir vissu að þetta væri í síðasta
sinn.
Við kynntumst um hvítasunnu
1981, ég þá gestur á Húsafelli. Ég
átti erindi í þjónustumiðstöð stað-
arins, og var hann þar einn við
störf. Tókum við tal saman og fór
vel á með okkur. Spurði ég hann
um örnefni svo og um hina ýmsu
rekstrarþætti starfseminnar hjá
fyrsta ferðabóndanum á Íslandi. Á
móti spurði hann um mig og mína
hagi. Er við svo kvöddumst vildi
hann að ég kæmi heim á bæ næsta
dag og þáði ég það. Þessi samtöl
okkar leiddu til þess, að ég tók á
leigu hjá þeim hjónum þjónustu-
miðstöðina á Húsafelli til eins árs,
en árin urðu sjö.
Eðli málsins samkvæmt var sam-
starf okkar mikið og náið öll þessi
ár, og þrátt fyrir hinn gífurlega
mannfjölda, sem heimsótti okkur
árlega, og ótrúlegustu mál sem á
þurfti að taka bar aldrei skugga á
samstarf okkar.
Hjá Kristleifi voru vandamál ekki
til, einungis verkefni, sem þurfti að
leysa.
Það eru forréttindi að hafa
kynnst og fengið að starfa með
Kristleifi á Húsafelli. Dagsverki
hans hér er lokið. Hann vann það af
heilum hug, einurð og af sannri
gleði.
Við Erla vottum Sigrúnu og fjöl-
skyldu samúð okkar.
Sveinn Gústavsson.
Kristleifur Þorsteinsson er fram-
liðinn til þeirra heimkynna er fæst
okkar þekkja.
Ungur kynntist Kristleifur kenn-
ingum dr. Helga Pjeturss um sam-
band lífs í alheimi, eins og þær birt-
ust í Nýal, og hreifst af þeim.
Kristleifur var maður þeirrar
gerðar að hann lét ekki segja sér
fyrir verkum varðandi skoðanir í
þessum efnum fremur en öðrum,
enda teljum við að hann hafi búið
yfir miklu innsæi og því skynjað
hvað var sannast og réttast. Hann
taldi einsýnt að líf væri grundvall-
arafl í alheimi og að samband væri
milli hnattanna.
Félag Nýalssinna var stofnað um
miðja síðustu öld og var Kristleifur
hvatamaður að framgangi þess,
enda var hann einn þeirra sem
stóðu að stofnun félagsins og gerð-
ist snemma ævifélagi og fylgdist því
með störfum þess alla tíð.
Í sveitum landsins var drjúgur
hópur fólks er var sama sinnis varð-
andi þá viðleitni vísindamannsins
Helga Pjeturss að varpa ljósi þekk-
ingar á drauma og ýmis fyrirbæri
sem hann taldi vera þess eðlis að
samband væri milli lífveranna.
Kristleifur var í þeim hópi fólks
og vildi leggja þessu málefni meira
lið á seinni árum, þegar um hægðist
frá erli búskapar og ferðaþjónustu.
Hann hafði þá á orði að það væri
rétt að „sprikla eitthvað“ á meðan
maður héldi lífi.
Kristleifur og kona hans Sigrún
voru höfðingjar heim að sækja og
nutu Nýalssinnar gestrisni þeirra,
hlýju, glettni og hjálpsemi er þeir
komu að Húsafelli. Ferðalangar
komnir í vandræði voru nánast
þvingaðir til að þiggja hjálp og alls
konar þjónustu og fengu að fljóta
með Kristleifi á hraðferð upp á jök-
ul til að líta á framkvæmdir við
gerð jökulhella.
Félag Nýalssinna þakkar Krist-
leifi langt og gott samstarf og
sakna nú félagarnir vinar í stað.
Páll R. Steinarsson,
Haukur Sigtryggsson.
Þegar ég var yngri forðaðist ég
að þurfa að útskýra hvernig ég
tengdist Krilla á Húsafelli. Og það
var ekki af því að ég vildi ekki
tengjast honum. Nei, það var vegna
þess að „Hann er maðurinn hennar
systur hennar ömmu minnar“
fannst mér hljóma alltof fjarlægt til
að það gæti lýst því hvað Krilli,
Rúna og Húsafell eru stór hluti af
mér. Ég þekki nefnilega fullt af
fólki sem gerir sér enga grein fyrir
því hvað ömmusystkini manns og
þeirra makar geta verið mikilvægur
hluti af lífi manns, og fyrir því fólki
var ómögulegt að stæra sig af
tengslum við Krilla með þessari lýs-
ingu.
Þetta ríkidæmi mitt, sem er lík-
lega meira en flestir eiga, hefur
gefið mikið af sér í gegnum árin, en
nú hefur stór hluti verið af því tek-
inn.
Ég er enn jafn montin af að hafa
tengst Krilla á Húsafelli og trúi því
að ég sé betri manneskja fyrir vik-
ið.
Ég er viss um að nú verður tekið
til hendinni í himnaríki, og er ég illa
svikin ef ég kemst ekki í heitan pott
á himnum.
Þangað til bið ég Guð að geyma
Krilla, og styðja Rúnu frænku mína
og öll frændsystkinin í sorginni.
Guðrún Harpa.
Mig langar að minnast Kristleifs
frænda míns með nokkrum orðum,
nú þegar leiðir skilur. Við vorum að
sínu leyti sveitungar, báðir fæddir í
Hálsasveit, hann á Húsafelli en ég á
Rauðsgili. Steinunn amma mín var
föðursystir hans. Fyrstu minningar
um Kristleif eru skemmtilegar og
bjartar. Þeir feðgar og Guðmundur
á Húsafelli komu að hjálpa við hey-
skap á Rauðsgili, með vörubíl, sem
þá var á Húsafelli. Ekki þótti mér
minna ævintýralegt þegar hann
kom öðru sinni á nýstárlegu öku-
tæki, sem fáir státuðu af á þeim
tíma, MB Unimog, sem var þá smá-
vaxinn og kvikur og hentaði vel til
heiðarferða. Húsfellingar stunduðu
veiðiskap á Arnarvatnsheiði, svo
sem siður var frá alda öðli. Það
sýndi hve lifandi og djarfur Krist-
leifur var að gangast í kaup á svo
óvenjulegu farartæki. Oft var gest-
kvæmt á bænum þegar Kristleifur
var að alast upp. Húsafell var fyrr-
um í þjóðleið milli Suður- og Norð-
urlands, þegar flestir fóru um
Stórasand. Kaldidalur var einnig
fjölfarnari leið áður fyrr. Þar fóru
bílar um, áður en fært var um Hval-
fjörð. Samneyti við ferðamenn og
ekki síður við listamenn, s.s. Ás-
grím Jónsson o.fl. sem dvöldust þar
mörg sumur, hefur líka sett svip á
uppvöxt Kristleifs. Þar var því rík
hefð fyrir því að taka á móti gest-
um. Húsfellingar hafa lengi tamið
sér iðkun á sjálfstæðri hugsun, sem
trúlega er runnin frá þróun sam-
ræðulistar á heimilinu í aldanna
rás. Gilti það ekki síst um Kristleif,
sem oft hefur lagt til ný sjónarhorn
í umræðuna á hverjum tíma.
Þegar Þorsteinn faðir Kristleifs
lét af bústörfum 1958 skiptist Húsa-
fell í þrjá hluta. Magnús bróðir
hans bjó á I, Guðmundur Pálsson
mágur hans á II og Kristleifur á
III. Magnús flutti fljótlega að
Vatnsnesi í Grímsnesi og seldi hin-
um sinn hluta. Kristleifur undi sér
lítt við hefðbundin sveitastörf.
Hann bjó þó um tíu ára skeið með
fjárbú, eða til 1968. Um það leyti
voru árlega haldnar glæsilegustu
sumarhátíðir sem um getur á Ís-
landi. Þar átti metnaður Kristleifs
fyrir hönd staðarins áreiðanlega
ríkan þátt í að svo vel tókst til.
Þarna var ný búgrein að verða
til. Það gerðist þó ekki af sjálfu sér.
Kristleifur ásamt fleiri góðum
mönnum, s.s. Jóhannesi bónda á
Syðra-Langholti, gekk í að móta
hugmyndir að því, hvernig búa
mætti að ferðamönnum samhliða al-
mennum búrekstri. Þessar hug-
myndir þróuðust í að verða að
Ferðaþjónustu bænda. Óhætt er að
kalla það með helstu afrekum hans
á lífsleiðinni. Þegar ég tók til við að
sinna um Ferðamálasjóð, síðar á
lífsleiðinni, lágu leiðir okkar saman
á sviði ferðaþjónustunnar. Jukust
þá kynni okkar til nokkurra muna.
Oft spjölluðum við um hinar ýmsu
hugmyndir sem hann var að skoða
hverju sinni. Sumar komust í fram-
kvæmd, aðrar fóru í bið, of stórar
fyrir samtímann. Þegar þau Krist-
leifur og Sigrún kona hans höfðu
komið upp börnum sínum fimm
gáfu þau sér tíma til ferðalaga um
heiminn. Það var bæði til hvíldar
frá amstri starfanna heima fyrir, en
ekki síður til að auðga hugann og
leita nýrra hugmynda. Við heim-
komuna hverju sinni safnaðist fjöl-
skyldan saman og hlýddi á ferða-
sögur. Hann var hlýr í fasi við unga
sem aldna, enda byggðust vinsældir
staðarins ekki síst á viðmóti þeirra
hjóna.
Ég votta Sigrúnu, börnum þeirra
og fjölskyldum innilega samúð
mína.
Snorri Tómasson.
 Fleiri minningargreinar
um Kristleif Þorsteinsson bíða birt-
ingar og munu birtast í blaðinu
næstu daga.