Morgunblaðið - 18.09.2003, Síða 24

LISTIR
24 FIMMTUDAGUR 18. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Í verkinu virðist enginn passa
saman. Þar eru stór og mikil kona
sem deilir húsnæði með dverg og
milli þeirra er sterkt vináttusam-
band, sem þau fela fyrir umheimin-
um, forðast jafnvel svo að sýna sig –
til þess að verða ekki að athlægi – að
þau lifa utan marka samfélagsins.
Hvers vegna stór kona og dvergur?
„Kristín Eysteinsdóttir leikstjóri
bað mig um að skrifa leikrit um konu
á fertugsaldri og dverg sem búa í
sama rými. Ég þurfti aðeins að
hugsa mig um, vegna þess að ég vildi
ekki fara auðveldustu leiðina. Í huga
okkar tilheyra dvergar sirkusum en
hér á landi eru hvorki ljón né fílar,
HAFNARFJARÐARLEIKHÚSIÐ
frumsýnir í kvöld leikritið Vinur
minn heimsendir eftir Kristínu Óm-
arsdóttur. Sýningin er færð upp í
samvinnu við Mink leikhúsið sem er
undir stjórn Kristínar Eysteinsdótt-
ur, sem jafnframt er leikstjóri. Vinur
minn heimsendir segir frá konu á
fertugsaldri, Elísabetu, og dvergn-
um Ríkharði sem búa undir sama
þaki einhvers staðar á endimörkum
heimsins, á stað sem á sér ekki hlið-
stæðu í raunveruleikanum – og þó ...
Kvöld eitt þegar Elísabet og Rík-
harður eru að setjast að snæðingi
ráðast þrír dauðvona sjúklingar inn í
líf þeirra og er boðið í mat. En sjúk-
lingarnir þrír taka stöðugt á sig nýja
mynd og standa fyrir hinar ýmsu
þrenningar; þeir eru heilagar verur
og vitringarnir þrír – í þeirri mynd
sem þeir eflaust hefðu ef þeir birtust
í dag. Um leið þjást þremenningarn-
ir af mismunandi menningarsjúk-
dómum og eru í senn fyndnir og
grátlegir.
Umræðurnar fara fljótlega að
snúast um kynlíf; fyrstu kynlífs-
reynsluna og hjá sjúklingunum
dauðvona, þá síðustu hér á jörðu;
kynlíf án kærleika og það er ljóst að
persónurnar lifa í heimi án kærleika,
heimi án samúðar, heimi sem er
kominn býsna nærri endamörkum
þess sem mannlegt eðli þolir.
Persónurnar þreyttar
á samtímanum
Á sama hátt snýst umræðan um
kynlíf persónanna um kynlíf án kær-
leika og ber keim af þeirri kynlífs-
umræðu og -áherslu sem sjá má í
tímaritum og sjónvarpsþáttum. Þeg-
ar Kristín Ómarsdóttir er spurð
hvort hún sé þreytt á þessari
áherslu, segir hún: „Já, svolítið, en
aðallega eru það persónurnar sem
eru þreyttar á þessu. Þær eru yfir
höfuð þreyttar á samtímanum.
svo sirkushugmyndin kom ekki til
greina. Hins vegar sá ég sirkus þeg-
ar ég var tíu ára. Það var einn af há-
punktunum þegar ég var barn. Og
þegar ég fór að velta því fyrir mér
hvers konar persónur eru í sirkus, þá
er það gjarnan fólk sem er öðruvísi.
Ég ákvað að koma inn með persónur
sem var „eitthvað að“, en gætu stað-
ið fyrir hvert og eitt okkar.
Allir „normal“ í eigin augum
„Það er nefnilega svo að hver ein-
asta manneskja er normal í eigin
augum, en í augum annarra er
undantekningalaust „eitthvað að“
henni – og yfirleitt öllum hinum. Á
endanum var ég því komin með safn
af persónum sem var „eitthvað að“
og þær voru staddar á endimörkum
heimsins. Það er tilfinning sem við
þekkjum hér á Íslandi, vegna þess að
við höfum það oft á tilfinningunni að
við búum á heimsenda. En okkur
þykir vænt um þennan heimsenda og
það er væntumþykja í verkinu gagn-
vart þeim sem passa ekki inn í mynd-
ina. Um leið eru sjúklingarnir þrír
einhvers konar íslensk útgáfa af
Max-bræðrum þótt sú túlkun sé ekki
farin í uppfærslunni.
Leikhúsið býður upp á svo margar
leiðir í túlkun. Í rauninni er það leik-
völlur fyrir fullorðna. Þegar við vor-
um börn lékum við okkur í fullorðins
leikjum, vorum mamma og pabbi,
eða í læknisleikjum. Leikhúsið er
staður þar sem fullorðnir leika sér.
Það eiga sér allir draum um að leika
á sviði en það þora fáir upp á svið. Og
það á ennþá eftir að finna upp leik-
húskarókí fyrir heimili. Hins vegar
held ég að fólk sé alltaf að búa til
leikrit heima hjá sér – og það festist
mismikið í hlutverkum.“
Sjúklingarnir þrír koma færandi
hendi. Þeir færa ekki gull, reykelsi
og mirru, heldur þann kærleika sem
konan og dvergurinn finna ekki sjálf
og er hreint ekki til staðar í því sam-
félagi sem þau búa við. Í verkinu eru
miklar vísanir í kærleiksboðskapinn,
í fæðingu Krists – en áhorfandinn
hefur á tilfinningunni að kærleikur-
inn og Kristur séu orðnir að einhvers
konar sirkus. Höfum við svikið kær-
leikann?
„Já, við höfum svikið kærleikann.“
Höfundur: Kristín Ómars-
dóttir.
Leikarar: Ólafía Hrönn Jóns-
dóttir, Frank Höjbye,
Elma Lísa Gunnarsdóttir,
Arndís Hrönn Egilsdóttir
og Guðmundur Ingi
Þorvaldsson.
Leikmynd: Ingibjörg Magna-
dóttir.
Búningar: Þórunn Elísabet
Sveinsdóttir.
Lýsing: Kári Gíslason.
Tónlist: Úlfur Eldjárn.
Leikstjóri: Kristín Eysteins-
dóttir.
Vinur minn
heimsendir
TRÍÓ Gorki Park mun halda
rússneska tónleika í Iðnó annað-
kvöld kl. 20. Tríóið skipa þær
Freyja Gunnlaugsdóttir, klarín-
ettuleikari, Una Sveinbjarnardótt-
ir, fiðluleikari, og Birna Helgadótt-
ir, píanóleikari. Á tónleikunum
flytur tríóið rússneska og ar-
menska tónlist frá fyrri hluta 20.
aldar.
Þungamiðja tónleikanna verður
frumflutningur á Íslandi á klarín-
ettutríói eftir rússneska tónskáldið
Galinu Ustvolskayu, sem hefur
verið kölluð kvenkyns Dostojevskí
rússneskra tónmennta og hafði
mikil áhrif á tónsnillingana Sjost-
akovitsj og Stravinskí. Einnig mun
tríóið flytja Sögu hermannsins eft-
ir Stravinskí og tvö armensk tríó
með rússnesku þjóðlagaívafi eftir
þá Arutiunian og Katsjaturian.
Tónlistarkonurnar Una Svein-
bjarnardóttir og Freyja Gunn-
laugsdóttir eru við nám og störf í
Berlín en Birna Helgadóttir í Hels-
inki.
Ríkisútvarpið mun hljóðrita tón-
leikana.
Gorki Park: Rússneskir tónleikar.
Gorki Park í Iðnó
BÓK Dick Ringlers, Bard of Ice-
land, eða Skáld Íslands, sem fjallar
um ævi og verk Jónasar Hallgríms-
sonar fær mjög svo lofsamlega
dóma hjá bókaritinu Times Liter-
ary Supplement, TSL, sem segir
Jónas hafa verið með áhugaverð-
ustu skáldum Evrópu á 19. öld. Jón-
as hafi ekki aðeins verið fyrstur Ís-
lendinga til að semja sonnettu,
heldur hafi hann verið alvöru skáld
með djúpar rætur í hefðbundnum
íslenskum skáldskaparháttum.
Verk Ringlers er þá bæði viða-
mikið og heillandi að mati blaðsins,
en Ringler hefur þýtt 68 verka Jón-
asar sem hann útskýrir auk þess ít-
arlegar. Að mati TSL ætti þó að
lesa Bard of Ice-
land samhliða því
að vefsíða Ringl-
ers er skoðuð, en
síðan er tileinkuð
skáldinu og má
þar finna textana
á íslensku, ís-
lenskar hljóð-
skrár af upp-
lestri á ljóðum
Jónasar, auk
fleiri ritverka og ljóða skáldsins.
„Með verki Ringlers hefur þess-
ari einstöku skáldröddu sem skilið
á viðurkenningu á alþjóðavettvangi
verið sýnd nógsamleg virðing í hin-
um enskumælandi heimi.“
Times Literary Supplement um Jónas
Eitt áhugaverðasta
skáld Evrópu
Jónas
Hallgrímsson
Kona, dvergur og heilagar
verur á endimörkum heims
Vinur minn heimsendir
eftir Kristínu Ómars-
dóttur verður frumsýnt
hjá Hafnarfjarðarleik-
húsinu í kvöld. Í verkinu
er hörð ádeila á sam-
félagið og nútímann.
Súsanna Svavarsdóttir
ræddi við Kristínu
um þann sirkus sem
samfélagið er og kær-
leikann sem nútíminn
hefur svikið.
Morgunblaðið/Árni Torfason
Ólafía Hrönn Jónsdóttir, Arndís Hrönn Egilsdóttir, Elma Lísa Gunnarsdóttir og Guðmundur Ingi Þorvaldsson.
Morgunblaðið/Árni Torfason
„Það er væntumþykja í verkinu
gagnvart þeim sem passa ekki inn í
myndina,“ segir höfundurinn.
KONUR eru í meirihluta þeirra
rithöfunda sem tilnefndir eru til
Booker-bókmenntaverðlaunanna
fyrir bestu
skáldsöguna
2003. Alls voru
sex rithöfundar
tilnefndir til
verðlaunanna í
ár, þar af fjórar
konur og er það
í fyrsta skipti í
sögu hinna virtu
Booker-verð-
launa sem fleiri
konur eru til-
nefndar en karl-
ar.
Þeir sem til-
nefndir eru að
þessu sinni eru:
Margaret At-
wood fyrir Oryx
og Crake, sem
líkt hefur verið
við 1984 George
Orwells og Veröld ný og góð eft-
ir Aldous Huxley, en Atwood
hlaut verðlaunin árið 2000 og
hefur verið tilnefnd í þrígang til
viðbótar. Þrír nýliðar voru þá
meðal hinna tilnefndu, en þau eru
Monica Ali fyrir Brick Lane,
Claire Morall fyrir Astonishing
Splashes of Colour og D.B.C.
Pierre fyrir Vernon God Little,
sögu raðmorðingja frá Texas,
sem öll voru að senda frá sér sína
fyrstu bók. Zoe Heller hlaut þá
tilnefningu fyrir Notes on a
Scandal og Damon Galgut fyrir
The Good Doctor.
Auk úrvals kvenrithöfunda á
listanum hefur einnig vakið at-
hygli hve lítið ber á þekktum rit-
höfundum og er Atwood í raun
eina stóra kanónan sem er til-
nefnd, en höfundar á borð við
J.M. Coetzee, Mark Haddon,
Martin Amis og Melvyn Bragg
höfðu allir þótt líklegir til að
hljóta tilnefningu.
„Þetta var ár Davíðs ekki Gol-
íats,“ hefur Reuters fréttastofan
eftir bókmenntagagnrýnandanum
John Carey sem fór fyrir dóm-
nefndinni. „Staðallinn var mjög
hár, en okkur fannst að stóru
nöfnin væru ekki að senda frá sér
stóru bækurnar í ár.“
Booker-verðlaunin
Konur í
meirihluta
Margaret Atwood
D.B.C. Pierre
JÚLÍUS Vífill Ingvarsson lög-
fræðingur hefur verið orðaður
við starf Þjóðleikhússtjóra, en
sem kunnugt
er lætur Stef-
án Baldurs-
son af störf-
um Þjóðleik-
hússtjóra í lok
næsta árs.
Júlíus Vífill
sagði í samtali
við Morgun-
blaðið í gær
að hann hafi
tekið eftir því
að hann væri nefndur í þessu
sambandi. „Ég hef áhuga á
leiklist og sviðslistum almennt
og komið að tengdum rekstri á
undanförnum árum. Hitt er þó
staðreynd að embættið hefur
ekki verið auglýst, og mér vit-
anlega verður það ekki fyrr en
á síðari hluta næsta árs.“
Júlíus Vífill var um tíma
borgarfulltrúi í Reykjavík og
hefur um árabil verið stjórn-
arformaður Ingvars Helgason-
ar.
Orðaður
við starf
þjóðleik-
hússtjóra
Júlíus Vífill
Ingvarsson