Morgunblaðið - 28.11.2003, Blaðsíða 10

GARÐAR
Sverrisson, for-
maður Öryrkja-
bandalags Ís-
lands, segir
samkomulagið
sem gert var á
milli heilbrigðis-
ráðherra og Ör-
yrkjabandalags
Íslands um
hækkun á
grunnlífeyri ör-
yrkja og breytingar á kerfi örorkulíf-
eyris, alveg skýrt. Þar sé kveðið á
um að hækkunin komi til fram-
kvæmda 1. janúar 2004.
Garðar er algerlega ósammála
þeim ummælum Geirs H. Haarde
fjármálaráðherra í fjölmiðlum í gær,
að um misskilning og rangtúlkun á
samkomulaginu sé að ræða þegar
gagnrýnt er að hækkunin komi til
framkvæmda í áföngum.
„Það er þá ekki bara misskilning-
ur og rangtúlkun okkar og allra sem
að þessu samkomulagi koma og
frambjóðenda flokkanna, heldur er
hann þarna að halda því fram að
sjálfur heilbrigðis- og trygginga-
málaráðherrann sé að misskilja og
rangtúlka þann samning sem hann
gerði fyrir hönd ríkisstjórnarinnar
allrar. Mér finnst hann ekki maður
að meiri að grípa til röksemda-
færslna af þessu tagi,“ segir Garðar.
Garðar Sverrisson, formaður ÖÍ
Gagnrýnir ummæli
ráðherranna
Garðar Sverrisson
FRÉTTIR
10 FÖSTUDAGUR 28. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
JÓN Kristjánsson, heilbrigðis- og
tryggingamálaráðherra, segist vera
staðráðinn í að fullnusta sam-
komulagið um breytingar á kerfi ör-
orkulífeyris og hækkun á grunnlíf-
eyri ungra öryrkja frá í mars sl.
Komið hefur í ljós að kostnaður
vegna breytinganna er meiri en
áætlað var í mars og koma hækkanir
til framkvæmda í áföngum, að
tveimur þriðju hlutum um næstu
áramót og afgangurinn ári síðar.
– Í samkomulaginu um breyting-
arnar sem kynnt var 25. mars sl.
segir að hækkunin komi til fram-
kvæmda 1. janúar 2004. Nú er ljóst
að það verður ekki að öllu leyti.
Hver er ástæða þess?
„Samkomulagið var handsalað af
okkur Garðari Sverrissyni [for-
manni Öryrkjabandalags Íslands] í
mars. Það var kynnt sem tímamóta-
samkomulag, sem felst í því að kerf-
inu er breytt og teknar upp aldurs-
tengdar örorkubætur, sem var
baráttumál Öryrkjabandalagsins
um árabil. Sú breyting gengur í
gegn og það er verið að vinna að
gerð frumvarps um breytingar á
lögum þannig að þessi breyting geti
tekið gildi. Þetta er að mínu mati
stærsta skrefið í réttindamálum ör-
yrkja sem hefur verið stigið um ára-
bil,“ segir Jón.
Einn milljarður greiddur
út til öryrkja um áramót
„Þegar ég lagði þetta fyrir rík-
isstjórnina, eins og kemur fram í
fréttatilkynningu sem við sendum út
eftir handsal okkar, þá lágu fyrir
upplýsingar um að kostnaðurinn
yrði rúmlega milljarður króna. Það
fékk ég samþykkt í ríkisstjórn og
það voru þær upplýsingar sem lágu
fyrir þegar þetta var gert. Sá millj-
arður mun verða greiddur út til ör-
yrkja um áramótin í samræmi við
nýja löggjöf þar um,“ segir Jón.
Hann segir að nokkrum mánuðum
eftir að samkomulagið var gert hafi
komið fram nýjar upplýsingar um að
breytingin verði dýrari en gert var
ráð fyrir þegar samkomulagið var
kynnt. „Það breytir því ekki að ég vil
uppfylla þetta samkomulag og
greiða þá það sem upp á vantar til að
nær tvöfalda grunnlífeyrinn eftir
tólf mánuði. Það er mín ætlan,“ segir
ráðherra.
Jón leggur áherslu
á að breytingin sem
mun taka gildi um
næstu áramót sé rétt-
indabreyting sem ör-
yrkjar hafa sóst eftir
um langt árabil.
„Þetta samkomulag
var metið mjög mikils.
Við erum að verja í
þetta einum milljarði
króna og ég tel að með
því séum við að upp-
fylla meginþátt þessa
samkomulags og það
hefur aldrei staðið til
annað af minni hálfu
en að uppfylla það að
fullu,“ segir hann.
Að sögn Jóns var samkomulagið í
mars sl. ekki skriflegt heldur byggð-
ist það á handsali hans og formanns
Öryrkjabandalagsins. Jón segir það
hins vegar ekki skipta máli í þessu
sambandi þó samkomulagið hafi
ekki verið undirritaður skriflegur
samningur. „Við tókumst í hendur
um þetta, ég og Garðar, og kynntum
þetta sem samkomulag okkar á
milli, sem ég lagði fyrir ríkisstjórn, á
þeim forsendum sem þá lágu fyrir.
Þá lá fyrir kostnaðarmat upp á einn
milljarð eins og tekið var fram í
fréttatilkynningunni.“
Stóð í þeirri trú að kostnaður-
inn yrði einn milljarður
– Var sú kostnaðaráætlun for-
senda samkomulagsins?
„Þetta var sú kostnaðaráætlun
sem lá fyrir á þessum tíma. Ég lagði
fyrir ríkisstjórnina að breytingin
myndi kosta þetta og ég stóð í þeirri
trú að kostnaðurinn yrði þessi. En
forsendan fyrir samkomulaginu og
veigamesti þáttur samkomulagsins
er breytingin sem gerð verður. Það
var tekin ákvörðun
um að breyta lögum í
samræmi við baráttu-
mál sem Ör-
yrkjabandalagið hafði
sett á oddinn lengi og
ályktaði um á aðal-
fundi sínum 1988 ef ég
man rétt. Hugmynda-
fræðin var sú að
hækka verulega bæt-
ur til ungra öryrkja á
þeim forsendum að
þeir hafa ekki sömu
tækifæri í lífinu og
þeir sem verða ör-
yrkjar síðar á lífsleið-
inni.
Þær upplýsingar sem ég hafði um
kostnað vegna þessa á þessum tíma
var að þetta myndi kosta milljarð og
lagði ég það fyrir ríkisstjórnina.
Nokkrum mánuðum seinna kemur
svo í ljós að þetta sé þriðjungi dýr-
ara en ég var búinn að fá samþykkt.“
Heildarkostnaður nú áætlaður
um 1.500 milljónir kr. á ári
Heilbrigðisráðherra skipaði
starfshóp til að útfæra breyting-
arnar og gera endanlegar tillögur að
breytingum á lögum. Fór hópurinn
m.a. yfir kostnað við breytingarnar
og fékk ráðherra nýtt kostnaðarmat
í hendur þar sem í ljós kom að heild-
arkostnaðurinn er talinn um 1.500
milljónir kr.
Niðurstaðan var því sú að sögn
ráðherra að greiða þyrfti hækk-
anirnar sem um var samið í áföng-
um, 66% koma til greiðslu um næstu
áramót og afgangurinn ári síðar.
Hann var spurður hvort ekki hefði
komið til álita að bæta því sem upp á
vantar inn í fjárlagafrumvarp næsta
árs þar sem það er enn til umfjöll-
unar á Alþingi. „Það var ekki nið-
urstaðan í meðförum fjárlagafrum-
varpsins að auka við minn
[útgjalda-]ramma, þannig að þetta
varð niðurstaðan í meðförum rík-
isstjórnarinnar um fjárlaga-
frumvarpið,“ segir Jón.
Hef einsett mér að
uppfylla samkomulagið
– Hverju svarar þú þeirri gagn-
rýni sem fram hefur komið, að með
því að áfangaskipta þessu sé verið að
svíkja samkomulagið?
„Ég vísa því á bug að um einhver
svik sé að ræða af minni hálfu í
þessu efni,“ segir Jón. ,,Ég stend að
fullu við það sem ég vissi réttast þá
[þegar samkomulagið var gert]. Síð-
an hef ég einsett mér að uppfylla
samkomulagið. Við munum breyta
lögum í samræmi við það sem sam-
komulagið kveður á um, við munum
borga strax um áramótin það sem
samkomulagið hljóðaði upp á þegar
það var gert og greiða síðan við-
bótina. Kerfisbreytingin verður lög-
fest og hún er komin til að vera,“
segir Jón.
Lagafrumvarpið sem kveður á um
þessar breytingar verður vænt-
anlega lagt fyrir ríkisstjórn og al-
þingi á næstu dögum.
Forsvarsmenn Öryrkjabanda-
lagsins hafa brugðist hart við fregn-
um um að samkomulagið komi ekki
að fullu til framkvæmda um næstu
áramót. Aðspurður segist Jón vona
að samskipti ríkisvaldsins og Ör-
yrkjabandalagsins verði áfram góð
þrátt fyrir þessi viðbrögð núna og
menn horfi á aðalatriði málsins og
þær miklu réttarbætur sem í því fel-
ast. „Það hafa fallið nokkuð stór orð
í fjölmiðlum, en það truflar mig ekki
í því að ég ætla mér að fullnusta
þetta samkomulag,“ segir Jón Krist-
jánsson.
Heilbrigðisráðherra vísar á bug að um vanefndir sé að ræða á samkomulagi við Öryrkjabandalagið
Breytingin verður lögfest
Jón Kristjánsson heilbrigðisráðherra segist
ætla að uppfylla það samkomulag sem gert
var við Öryrkjabandalagið í mars síðast-
liðnum þó að komið hafi í ljós að kostnaður
er meiri en talið var og hækkanir komi ekki
allar til framkvæmda um næstu áramót.
Ráðherra vísar á bug að um vanefndir sé að
ræða á samkomulaginu sem gert var.
Jón Kristjánsson
ARNAR Jónsson, forstöðumaður
gjaldeyris- og afleiðuviðskipta
Landsbanka Íslands, segir fyrirséð
að í árslok 2005 verði erlendar eignir
lífeyrissjóða orðnar um 200 milljarð-
ar króna. Stjórnendur lífeyrissjóða
séu farnir að horfa meira til aðferða
fjármálafræða til að lágmarka geng-
isáhættu sem felst í þessum erlendu
eignum.
Arnar lýsir þessari aðferð þannig
að sérstakur gjaldmiðlasjóðstjóri
stýri gjaldmiðlaáhættunni á eigna-
safni lífeyrissjóða með svokölluðum
afleiðum. Sjóðstjórinn tekur ákvarð-
anir um samsetningu eignanna eins
og áður óháð gjaldmiðlaáhættunni.
„Horft er á gjaldmiðlasafnið sem
sérstakan eignaflokk og ég mundi
segja að þetta væri ný nálgun hjá líf-
eyrissjóðunum,“ segir Arnar og
margir hafi vitað af þessu en séu að
uppgötva þetta núna.
Afleiður eru samningar sem not-
aðir eru til að draga úr hættu. Verð í
viðskiptum í framtíðinni er þá fest í
samningnum, t.d. við kaup á gjald-
eyri. Þannig eru viðskiptin varin fyr-
ir verðbreytingum.
Þetta kom fram á ráðstefnu
Landsbanka Íslands í gær sem
fjallaði um hvernig lífeyrissjóðir
gætu bætt ávöxtun sína. Arnar sagði
að gengisvarnir, þar sem helmingur
erlendra eigna meðalstórs lífeyris-
sjóðs eru varðar fyrir gengisbreyt-
ingum, skiluðu 1% betri ávöxtun til
langs tíma. Það væri umtalsvert og
almenningi til hagsbóta.
Jafnframt kom fram að enn væri
verið að þróa þessar aðferðir hér á
landi og gjaldmiðlastýring hefði far-
ið vaxandi á undanförnum árum.
Grundvallarþáttur í stýringu eigna-
safna hjá Landsbankanum væri nýt-
ing vaxtamunar á milli landa sem
væri mikill. Eðlilegt væri að nýta
hann við gerð framvirkra samninga
en einnig væri horft á verðbólgu, við-
skiptahalla og raungengi krónunnar.
Robert Meijer, sem starfar hjá
Royal Dutch/Shell lífeyrissjóðnum í
Hollandi, sagði Íslendinga vera að
auka erlendar eignir í eignasöfnum
og taldi það jákvætt. Hins vegar
skapaðist gjaldeyrisáhætta því sam-
hliða sem þyrfti að lágmarka. Spurn-
ingin væri hvernig það væri gert.
Hjá Shell væru 40% fjárfestinga líf-
eyrissjóða í öðrum gjaldmiðli en evru
og því skapaðist áhætta af verð-
breytingum þeirra. Hann sagði að
vissulega myndi áhætta íslenskra
fjárfesta minnka ef tekin yrði upp
evra hér á landi en eftir sem áður
breyttist gengið gagnvart jeni,
bandaríkjadal eða öðrum gjaldmiðl-
um. Það sama ætti við á Íslandi og á
alþjóðlegum mörkuðum þegar kæmi
að erlendum fjárfestingum.
Meijer sagði aðspurður að það
ætti að slaka á takmörkunum á er-
lendum fjárfestingum lífeyrissjóða
hér á landi. Samskonar reglur giltu
vissulega annars staðar að einhverju
marki. Samt væri það farsælla að
auka hlutfall erlendra eigna hægt og
bítandi. „Ég er ekki að færa rök fyrir
því að það eigi að gerast á einni
nóttu. Takið eitt skref í einu yfir
ákveðinn tíma,“ sagði Meijer.
Gavin White frá Royal Bank of
Scotland, sagði frá því hvernig bank-
inn keypti og seldi gjaldmiðla sam-
kvæmt ákveðnu líkani. Gjaldmiðlar
væru ein tegund eigna fyrirtækja og
lífeyrissjóða sem hægt væri að bæta
í eignasöfn. Því skipti miklu máli að
finna þá þætti sem hafa áhrif á gengi
þeirra. Á Íslandi hefur mikið verið
talað um fyrirferð lífeyrissjóða á
fjármálamarkaði. White og Meijer
sögðu slíka umræðu staðfesta nauð-
syn þess að auka vægi erlendra fjár-
festinga. „Faglega séð verða sjóðirn-
ir of stórir fyrir markaði
heimalandsins. Þess vegna verður að
gera þá alþjóðlega,“ sagði Meijer.
Æskilegt að auka erlendar
fjárfestingar lífeyrissjóða
Robert Meijer t.v. segir að lífeyrissjóðir eigi að fá meira svigrúm til að fjár-
festa erlendis. Gavin White og Arnar Jónsson eru einnig á myndinni.
Morgunblaðið/Sverrir
„ÞAÐ er ákveð-
inn misskilning-
ur á ferðinni,“
segir Geir H.
Haarde fjár-
málaráðherra í
tilefni þeirrar
umræðu sem
orðið hefur eftir
að í ljós kom að
hækkanir
grunnlífeyris
sem kveðið er á
um í samkomulagi ríkisins og Ör-
yrkjabandalagsins koma til fram-
kvæmda í áföngum.
„Ríkisstjórnin samþykkti í mars-
mánuði síðastliðnum að beita sér
fyrir eins milljarðs króna framlagi
vegna þessa samkomulags, sem var
sameiginleg yfirlýsing aðila. Í henni
segir að stefnt skuli að því að allt að
tvöfalda tilteknar bætur sem nánar
eru tilgreindar í samkomulaginu.
Ég tel að það sé staðið við þetta
samkomulag með þeirri fjárveitingu
sem er í fjárlagafrumvarpinu og að
verkefnið sé að hækka þessar bætur
sem um er talað, allt að tvöföldun
þeirra, þ.e.a.s. eins mikið og hægt er
miðað við þá fjárveitingu sem fyrir
hendi er. Ég tel að það komi líka
fram misskilningur um þetta í um-
fjöllun leiðarahöfundar Morgun-
blaðsins í dag [fimmtudag],“ segir
Geir.
Geir H. Haarde fjármálaráðherra
Staðið við samkomu-
lagið með fjárveitingu
Geir H. Haarde