Morgunblaðið - 28.11.2003, Blaðsíða 42

LISTIR
42 FÖSTUDAGUR 28. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Vélasalur, Vestmannaeyjar kl.
20 Bergur Thorberg heldur áfram
ferð sinni um landið með kaffi-
málverk sín. Meðan á sýningunni
stendur mun Bergur sýna við-
stöddum hvernig hann vinnur en
hann teiknar á hvolfi og línan
hans liggur í lausu lofti. Áhuga-
sömum er bent á slóðina www.vit-
anova.is/thorberg.
Sýningunni lýkur kl. 18 á sunnu-
dag.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
KÓR Langholtskirkju stendur
fyrir tónleikaröðinni „Blómin úr
garðinum“ í tilefni 50 ára afmælis
kórsins og er það sameiginlegt með
öllum tónleikunum að einsöngvar-
arnir hafa byrjað sinn feril í kórnum.
Sl. sunnudag var komið að þeim
Þóru Einarsdóttur og Birni Jóns-
syni, er starfa bæði í Þýzkalandi en
voru hér heima í tilefni tónleikanna.
Viðfangsefnið var síðasta stærra
verk Hugos Wolf, „Ítalska ljóðabók-
in“ frá 1890–91/96 er svo er nefnd,
samin við þýzkar þýðingar Pauls
Heyses á ítölskum ljóðum. Frumhöf-
unda var ekki getið í tónleikaskrá, er
hins vegar naut nákvæmra inntaks-
þýðinga Þorsteins Gylfasonar frá ís-
lenzkum frumflutningi verksins
1981. Lögum var ekki raðað í upp-
haflegri röð, heldur í heildarflutn-
ingsvænni uppröðun Eriks Werba
fyrir Irmgard Seefried og Fischer-
Dieskau er sungu lögin 46 til skiptis í
Salzburg 1958, og mun sú tilhögun
síðan orðin útbreidd hefð. Auk þess
að tengja lögin saman að eðli og
andblæ hafði uppröðun Werba þann
skemmtilega kost að kalla fram e.k.
„tjáskipti“ milli karl- og kvenein-
söngvarans.
Ítölsku ljóðabókinni líkti austur-
ríska tónskáldið við „börn mín úr
suðri, hverra hjörtu slá á þýzku þótt
á þau skíni ítölsk sól … … frumleg-
ust og listfengust allra verka
minna“. Þykja þau orð standa vel
fyrir sínu í dag, því þó að flest lögin
séu stutt eru þau afar hnitmiðuð og
nátvinnuð píanóútfærslan samt
sparsöm og gegnsæ. Blása þar vind-
ar ástarinnar á fjölskrúðugustu nót-
um ákefðar, hæðni, örvinglunar,
heiftar og afbrýði, en líka stundum á
sérlega einlægan og hugljúfan hátt.
Komust þessir eiginleikar oftast vel
til skila í söngnum, sem útfærður var
af mikilli alúð og innlifun. Sérstak-
lega var nálgun Þóru blæbrigðarík,
og man undirritaður raunar ekki eft-
ir annarri eins litaauðgi í tjáningu
hennar og raddbeitingu. Stiklað
mjög á stóru mætti nefna duttlunga-
fulla útleggingu þeirra Þóru og
Kristins Arnar Kristinssonar á Wer
rief dich denn, edenssælumeðferðina
á Wir haben beide lange Zeit
geschwiegen (við sannkallaðan
englahörpuslátt Kristins, er var ekki
síður gegnsær í O wär dein Haus
durchsichtig), kvenlegu ísmeygileg-
heitin í Mein Liebster ist so klein,
sígaunakenjarnar í Wie lange schon
(snilldarlega undirstrikaða með
samsvarandi rorrandi rúbatóum í
slaghörpu) og hina fírugu niðurlags-
perlu bálksins Ich hab in Penna.
Þótt tenórröddin virtist eitthvað
tekin að dimmgerast í barýtonátt og
túlkunin kæmi hlutfallslega einsleit-
ar fyrir, t.d. með fullvélrænni hryn-
mótun ítrekuðu nótnanna í Selig ihr
Blinden, tókst Birni oft vel upp.
Kannski einkum í Benedeit die sel’ge
Mutter, er angaði af unglingsheitri
lotningarþrá líkt og hið dapra Sterb
ich, so hüllt in Blumen meine Glied-
er. Ennfremur í kraftmikla niðurlag-
inu á Dass doch damals all deine
Reize wären, í Geselle, wolln wir uns
in Kutten hüllen (afbragðsvel studdu
af brakandi tærum píanómeðleik),
sjálfhæðnu kvöldlokkunni Ein
Ständchem Euch zu bringen kam ich
her og hinu tilþrifamikla Laß sie nur
gehen, die so die Stolze spielt.
Píanóleikur Kristins Arnar var
kapítuli út af fyrir sig, er markaði
eftirtektarverðan áfanga á rísandi
ferli hans meðal fremstu undirleik-
ara landsins. Mótunin var víðast
hvar með afbrigðum skýr, ýmist eld-
snörp eða gædd syngjandi flæði, án
þess nokkurn tíma að kaffæra söng-
inn. Var ekki lítið afrek að koma
jafnmiklu jafntært til skila í hljóm-
miklu húsi, þó að sérkennileg upp-
röðun áheyrendasæta í einum
hnappi fremst fyrir miðju hafi án efa
hjálpað upp á verstu sakir.
Vínarbrauð fyrir uxahala
Nýjasti liðurinn í hádegistónleika-
röð Íslenzku óperunnar átti sl.
þriðjudag að vera undir yfirskrift-
inni Uxahali í hádeginu og var þar
vitanlega vísað til von Ochs baróns
úr Rósariddara Richards Strauss,
hvaðan meiningin var að taka nokk-
ur valin atriði. En vegna „veikinda í
eldhúsinu“, eins og Davíð Ólafsson
kynnir orðaði það, var horfið frá því.
Í staðinn fengu hlustendur, er nærri
troðfylltu húsið þrátt fyrir slyddu og
sundurgrafna Ingólfsgötu, „Vínar-
brauð“ – lagavönd úr Vínaróperett-
um. Þ.e.a.s. að undanskildu sjálfs-
kynningarlagi Papagenos
fuglafangara úr Töfraflautu Moz-
arts, með hverju dagskráin hófst í
grallaralegum meðförum Ólafs
Kjartans Sigurðarsonar, er í síðasta
do re mí fa so-viðlaginu tók undir sig
elegant tveggja alda tæknistökk frá
panflautu yfir í GSM-hringitíst. Kom
sá kækur ugglaust mörgum hlust-
endum til að þreifa í laumi eftir þarf-
asta þjóninum í jakkavasanum, enda
strax eftir minntir á að slökkva á far-
símum.
Burtséð frá panflautuaríunni voru
öll síðari lögin innan þjónustusvæðis
vínaróperettunnar. Davíð var Fal-
staff uppmálaður með heyranlegu
hárauðu nefi í drykkjuvísu feita ridd-
arans úr Kátu konunum í Windsor
(Nicolai), og burgeisadömu Sesselju
Kristjánsdóttur þótti sömuleiðis
sopinn góður í kampavínsaríunni úr
La Perichole eftir Offenbach. Snorri
Wium var hljómfagur Paganini í
Gern hab’ ich die Frauen geküßt úr
samnefndri óperettu Lehárs, og
Hulda Björk Garðarsdóttir bæði
glæsileg og kát ekkja í Viljasöngnum
hans fræga.
Úr sömu óperettu sungu Ólafur og
Hulda þar næst valsdúettinn óslít-
andi, Lippen schweigen, með dans-
tilþrifum við hæfi – að vísu ívið of
rúberað – í fínlegum en stundum
svolítið hikandi píanóundirleik Kurts
Kopeckys. Davíð var óborganlegur
ungverskur svínahéðinn með dýr(s)
legan lágstéttarhreim í aríu Zsupáns
úr Sígaunabaróninum. Loks sungu
þeir Snorri og Davíð hið ómissandi
Wien, Wien, nur du allein við mikil
fagnaðarlæti. Örkuðu síðan tónleika-
gestir upp á aðra hæð, þar sem bak-
aríið Kornið fyllti mælinn eftir lyst-
ugan óperettubröns með nýbökuðu
vínarbrauði.
Britten fyrir tenór og hörpu
Það er óneitanlega fágæt sjón að
sjá hörpu sem eina undirleikshljóð-
færið á sígildum söngtónleikum hér
á landi. Hefði því kannski mátt búast
við meiri hlustendaforvitni en aðeins
þriðjungs sætanýting Salarins gaf til
kynna á tónleikum þeirra Garðars
Thors Cortes og Elísabetar Waage á
þriðjudagskvöld.
Viðfangsefnin voru öll frá ævi-
kvöldi Benjamins Brittens (1913–76)
eða 1969–76. Söngverkin þrjú voru
samin fyrir „lífsförunaut“ hans eins
og nú má kalla, tenórinn Peter
Pears. Fyrst voru Átta útsetningar á
velskum þjóðlögum frá 1976, bráð-
skemmtileg og æskuspræk músík er
þau Garðar Thor og Elísabet fluttu
af mikilli innlifun.
Elísabet Waage sat ein í sviðsljós-
inu í fimmþættri Svítu Brittens fyrir
hörpu (1969) saminni fyrir góðvin
hans Osian Ellis. Hún sýndi þar gíf-
urlegt öryggi er hún kom blaðlaust
til skila óumdeilanlegum yndisþokka
verksins með heillandi leikni og mús-
íkalskri mótun. Tæknifrekasti þátt-
urinn var ugglaust Fúgan (IV); arg-
asti fingurbrjótur á köflum, enda
leikurinn ekki með öllu örðulaus,
þótt hvergi væri til mikils vanza. Að
tónskáldskap reis þessi ótvíræða
hörpuperla sennilega hæst í tignar-
lega lokaþættinum, Hymnanum til
heilags Demiosar, er í skáldlegum
sagnaslætti Elísabetar kraftbirtist
sem heiðblá fjallasýn úr hljóðlátri
svifflugu.
Eftir hlé fluttu þeir félagar hið
drungalegt expressjóníska tónaljóð
Brittens við texta T.S. Eliots um
dauða heilags Narcissusar. Glitti þar
í dramatískari tennur Garðars af
stundum óvæntum krafti, þó svo að
samhljóðaframburðurinn mætti þar
sem víðar vera aðeins skýrari, m.a. á
s-hljóðum. Að lokum var líkt og í
upphafi gengið á vit alþýðuróta með
A Birthday Hansel, tónsetningum
Brittens á sjö millispilssamtengdum
smáljóðum eftir skozka þjóðskáldið
Robert Burns í tilefni 75 ára afmælis
Elísabetar drottningarmóður 1975.
Eins og með velsku þjóðlögin fóru
hér bráðvel heppnuð smálög innblás-
in af ferskri sveitamenningu undir
listrænni ögun eins snjallasta tón-
höfundar sem Bretlandseyjar hafa
alið. Fóru þau Garðar og Elísabet
þar beinlínis á kostum, enda uppskar
smitandi innlifun dúósins hlýjar og
verðskuldaðar undirtektir.
Gradus ad nobilitatem
Hafi einhver velkzt í minnsta vafa
um hver sé nú fremsti kvennakamm-
erkór lýðveldisins hlaut sá efi að
gufa upp sem dögg fyrir sólu um leið
og stúlkurnar 24 í Graduale Nobili
hófu upp eðalraust sína á háskóla-
tónleikunum í Norræna húsinu sl.
miðvikudagshádegi í viðeigandi sam-
ræmi við einstakt vetrarskyggnið úti
fyrir.
Eftir fallegt finnskt þjóðlag í út-
setningu Mattis Hyökkys, On suuri
sun rantas autius, kom seiðandi
rytmísk Barnagæla Hjálmars H.
Ragnarssonar, þar sem ekki sízt
skýr textaframburður vakti fyrst (en
fráleitt síðast) athygli, enda kór-
hlustendur Klakans óvanir því að
geta heyrt bókstaflega hvert einasta
orð. Náði það gæðamark einnig til
erlendu textanna, þar sem bar t.d.
hvergi á hvimleiðri landlægri tví-
hljóðun o-ins í latínu [eins og „óra
pró nóbis“]. Að vísu hjálpaði tak-
mörkuð akústík litla og þétt settna
salarins sjálfsagt eitthvað til. Á móti
vó vægðarlaus afhjúpun hans á
minnstu ónákvæmni í hryni og inn-
tónun, sem betra vönum kirkjukór
hefði efalítið hrosið hugur við. Hér
var hins vegar ólíku fólki saman að
jafna. Enda er skemmst frá því að
segja, að GN stóðst allar prófraunir
með þvílíkum glans að maður sakn-
aði varla aukins hljómburðar nema í
einu lagi, Ave Maria e. Gustav Holst,
þar sem hnausþykk rómantísk
hljómafærslan var greinilega hugsuð
fyrir meiri heyrð.
Holst gerði, líkt og útsetning Jóns
Ásgeirssonar á Móður minni í kví,
kví, óvægnar hæðarkröfur til 1. sópr-
ans, og þurfti sterkar taugar til að
hleypa raddböndum efst upp undir
súð án öryggisnets húsenduróms.
Samt var varla að heyra að háu c-in
vefðust fyrir „sópranínum“ kórsins,
er glitruðu skært í háloftunum sem
sólstafir að vori.
Stjórnandi heimskunna sænska
karlakórsins Orphei Drängar, Ro-
bert Sund, átti þvínæst afspyrnu
skemmtilegt stykki, Unnibahia, er
að rytmísku fjöri jafnaðist á við
huppdillandi púðurkerlingu Hjálm-
ars. Söng GN þar með smellandi
spinto-snerpu við hæfi, og samstigar
raddfærslur verksins nærri því dá-
leiddu hlustandann fyrir tandur-
hreint svífandi þokka kórsins. Eftir
tignarlegt verk Holsts kom síðan
innilegt Maríuljóð Hildigunnar Rún-
arsdóttur, og suðrænt sætkryddaðri
melódík Javiers Busto í Salve regina
fylgdi þvínæst hið höfugt kyrrláta
Ave Maria eftir Alice Tegnér. Lauk
Graduale Nobile frábærum tónleik-
um sínum á dansvænum „hocket“-
óði Báru Grímsdóttur til Guðsmóð-
ur, Ég vil lofa eina þá, við mikla
hrifningu áheyrenda.
Ítölsk sól úr þýzkum hjörtum
TÓNLIST
Langholtskirkja
EINSÖNGSTÓNLEIKAR
Wolf: Ítalska ljóðabókin. Björn Jónsson
tenór og Þóra Einarsdóttir sópran; Krist-
inn Örn Kristinsson píanó. Sunnudaginn
23. nóvember kl. 17.
Íslenzka óperan
ÓPERUTÓNLEIKAR
„Vínarbrauð í hádeginu.“ Hulda Björk
Garðarsdóttir sópran, Sesselja Kristjáns-
dóttir mezzosópran, Snorri Wium tenór,
Ólafur Kjartan Sigurðarson barýton og
Davíð Ólafsson bassi. Kurt Kopecky pí-
anó. Þriðjudaginn 25. nóvember kl. 17.
Salurinn
EINSÖNGSTÓNLEIKAR
Britten: 8 þjóðlagaútsetningar; Hörpu-
svíta Op. 83; Canticle V Op. 89; A
Birthday Hansel Op. 92. Garðar Thor
Cortes tenór, Elísabet Waage harpa.
Þriðjudaginn 25. nóvember kl. 20.
Norræna húsið
KÓRTÓNLEIKAR
Háskólatónleikar. Kórverk eftir Hyökky,
Hjálmar H. Ragnarsson, Jón Ásgeirsson,
Sund, Holst, Hildigunni Rúnarsdóttur,
Busto, Tegnér og Báru Grímsdóttur.
Graduale Nobili u. stj. Jóns Stefánssonar.
Miðvikudaginn 26. nóvember kl. 12:30.
Ríkarður Ö. Pálsson
Morgunblaðið/Jim Smart
Garðar Thór Cortes fór beinlínis á kostum, ásamt Elísabetu Waage, enda
uppskar smitandi innlifun dúósins hlýjar og verðskuldaðar undirtektir.
Morgunblaðið/Ásdís
„Nálgun Þóru Einarsdóttur var blæbrigðarík, og man undirritaður raunar
ekki eftir annarri eins litaauðgi í tjáningu hennar og raddbeitingu.“
ÞÓRIR Gröndal hefur verið búsettur í Flórída í Banda-
ríkjunum undanfarin 40 ár. Hann hefur séð þar um sölu á
íslenskum fiski á Bandaríkjamarkað, verið ræðismaður Ís-
lands í Flórída og getið sér orð fyrir greinar sínar og pistla
sem birst hafa í íslenskum dagblöðum og tímaritum.
„Mér telst til að ég hafi skrifað um 220 pistla frá upphafi
og fannst því tilvalið að velja úr þeim til útgáfu í bók,“ segir
Þórir.
Það er Pjaxi sem gefur bókina út og alls eru í henni um
60 greinar, um allt milli himins og jarðar því eins og hann
segir sjálfur, „þá er mér ekkert óviðkomandi. Þetta eru
greinar um lífið í Bandaríkjunum, söguleg efni, heims-
málin á hverjum tíma, svipmyndir af samferðafólki, stjórn-
mál, æskuminningar, furðulegar frá-
sagnir af fólki og plöntum, jafnvel
ímynduð viðtöl við fólk, fugla, tré og
plöntur!“ segir Þórir og nefnir viðtal
við aldraðan bónda um þann atburð er
eldingu laust ofan í kúna hans. „Þetta
var ímyndað viðtal, eins konar smá-
saga, sem vakti talsverða athygli þegar
það birtist í Fálkanum á sínum tíma.“
Satt og logið er heiti bókarinnar og
segir Þórir það sannmæli. „Margt er
satt en sumt er logið. Öllu gamni fylgir samt nokkur alvara
og það á við hér,“ segir hann.
Margt satt en sumt logið
Þórir S. Gröndal
Ljósmyndasafn Reykjavíkur,
Grófarhúsi
Sýningu á ljósmyndum Magnúsar
Ólafssonar lýkur á mánudag.
Opið virka daga kl. 12–19, um helg-
ar kl. 13–17. Aðgangur er ókeypis.
Gallerí Fold, Rauðarárstíg
Sýningu Dominique Ambroise á ol-
íumálverkum í Baksalnum lýkur á
sunnudag.
Opið daglega kl. 10–18, laugardaga
kl. 11–17 og sunnudaga kl. 14–17.
Sýningum lýkur