Morgunblaðið - 13.12.2003, Blaðsíða 50

50 LAUGARDAGUR 13. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
N
ú um helgina ræðst hvort leiðtogum Evrópusambandsins
tekst að ná samkomulagi um drög að stjórnarskrá sam-
bandsins. Spurningin er fyrst og fremst sú hvort leiðtog-
ar Pólverja og Spánverja, þeir Leszek Miller og José
Maria Aznar, séu reiðubúnir að láta í minni pokann og
sætta sig við þá kröfu Þjóðverja og Frakka að frá og með árinu 2009
verði ákvarðanir í mörgum mikilvægum málum teknar með vegnum
meirihluta, þ.e. ákvörðun nær fram að ganga ef að baki liggur helm-
ingur aðildarríkja og 60 af hundraði íbúa sambandsins. Með þessu móti
verði komið í veg fyrir að nokkur minni ríki geti stöðvað ákvarðanir.
Það fyrirkomulag meirihluta sem nú er í gildi var samþykkt í svo-
nefndum Nice-samningi frá árinu 2000. Fyrir Nice-fundinn á sínum
tíma höfðu Þjóðverjar lýst því yfir að þeir myndu aldrei sætta sig við að
Spánn og ný ríki, eins og Pólland, fengju jafn mörg atkvæði í sinn hlut
og Þýskaland. Schröder kanslari varð hins vegar að gera sér það að
góðu að Þýskaland fengi 29 atkvæði en Spánn aðeins tveimur færri og
hið sama gilti um Pólland við aðild. Íbúafjöldi í Þýskalandi er tvöfaldur á
við það sem hann er í Póllandi og á Spáni. Í aðdraganda yfirstandandi
fundar leiðtoganna hefur Schröder sagt að það komi ekki til greina að
víkja frá reglunni um veginn meirihluta sem gert er ráð fyrir í stjórn-
arskrárdrögunum.
Þrátt fyrir að ekki hafi verið sérstaklega mikið fjallað um þessar
hræringar í Evrópusambandinu í fjölmiðlum hérlendis er nauðsynlegt
að gaumgæfa vel þær breytingar sem þær gætu haft í för með sér fyrir
samskipti okkar við sambandið, eins og ég hef bent á áður. Lítum nánar
á þá þætti sem nú eru efst á baugi í umræðunni.
Þær deilur sem nú skekja sambandið og hafa sett framtíð stjórn-
arskrárinnar í uppnám mótast mjög af því að þrátt fyrir samruna und-
anfarinna ára er þjóðríkið meira í forgrunni nú en áður og þjóðern-
ishyggja sömuleiðis. Hennar hefur vissulega orðið vart í flestum gömlu
Evrópusambandsríkjunum en hún markar mjög pólitíska umræðu í
nýju aðildarríkjunum. Þeir sendierindrekar sem reynslu hafa á vett-
vangi Evrópusambandsins segja að hin nýju aðildarríki hafi ekki ein-
vörðungu þegar breytt áherslum í samstarfsinu heldur hreint og beint
ásýnd þess og málsmeðferð. Nýju ríkin eru mörg hver hörð í horn að
taka í samningum, ekki síst Pólverjar, og setja efnahag og hagsmuni
ríkja sinna á oddinn en ekki einhverja óljósa samevrópska hug-
myndafræði. Fyrir nýju ríkjunum vakir fyrst og fremst að auka velmeg-
un, bæta efnahagsástand ríkjanna og tryggja öryggi með því að komast
undir verndarvæng Evrópusambandsins. Samstiga utanríkisstefna eða
frekari samruni skipta minna máli. Reyndar er þetta þróun sem hefur
átt sér stað meðal gömlu ríkjanna einnig.
Undanfarið hefur borið meir á því að ríki beiti sér í eiginhags-
munaskyni, þetta kemur einna skýrast fram í málflutningi Þjóðverja.
Þeir hafa breyst frá því að vera eins konar miskunnsami Samverjinn í
Evrópusambandinu, greitt mest án þess að mögla og viljað greiða götu
nýju aðildarríkjanna og leiða þá um öngstræti Brussel-báknsins. Nú
virðast þeir hafa snúið við blaðinu og þetta hefur ekki síst komið niður á
samskiptum þeirra við Pólverja. Dæmi um þetta er sú ákvörðun Þjóð-
verja að takmarka frjálsa för launþega frá nýju ríkjunum, ekki síst
vegna straums Pólverja til Þýskalands. Þjóðverjar sættu mikilli gagn-
rýni fyrir þessa afstöðu í stækkunarviðræðunum en nú er svo komið að
hik er komið á stjórnvöld í flestum ríkjanna sem ætla sér að fresta opn-
un um að minnsta kosti tvö ár. Sama umræða fer nú fram hér á landi
milli stjórnvalda og hagsmunasamtaka á vinnumarkaði um hvaða leið
Ísland velur þegar stækkun EE
Ef nánar er að gætt er samrun
að mörgu leyti takmarkaður. Frj
að tveimur til sjö árum liðnum. E
hagsmunamál íbúa þessara ríkja
og gerist í Evrópusambandinu. Þ
fyrr en eftir fimm til sjö ár í það
ekki til þeirra fyrr en að þremur
Stækkunin verður samt sem á
innar eru óráðin, þótt flestir séu
komulagi um drögin, sem að mes
afdrifaríkar afleiðingar í för með
bandsins stöðvist í bili, erfiðara v
inleg utanríkis- og öryggismálas
Með stofnun embættis sérstak
ins, sem gert er ráð fyrir í stjórn
renna styrkari stoðum undir sam
málastefnu sambandsins. Utanr
tveimur embættum, annars vega
hins vegar Javier Solana. Annar
með svonefnd erlend samskipti o
eiginlegri stjórnmála-, öryggis- o
(CFSP/ESDP). Þrátt fyrir að Pa
mannskap og töluvert fjármagn
inn áhrifaminni en félagi hans So
og takmarkað fjármagn. Ástæða
utanríkismálum en framkvæmda
Hvernig haga á samtvinnun þ
Sum ríki vilja sjá hlut framkvæm
þar fremst í flokki Bretland og F
utanríkismálin, heldur að stjórn
ildarríkjanna. Þessi sömu ríki vil
þeirri reglu í utanríkismálum að
samþykki allra. Er víst að nýju r
vilja síður að fullveldi verði afsal
ríkjanna liggur ekki síður í því a
að þriðju ríki, þar Bandaríkin fre
ætlar sér að samræma afstöðu sí
sali sér þá atkvæðum, t.a.m. á ve
og Frökkum er umhugað um fös
þjóðanna, en hugleiða má hverni
stöðu þessara ríkja verði ESB að
ríkis- og öryggismálum. Ísland h
föstu sæti og bættist þá við þriðj
Þá verður að spyrja hvaða áhr
Að sníða sér stakk e
Eftir Björn Inga Hrafnsson
’ Reyndar verður astjórnarskránni sé
bandið og ákvarðan
menningi en sá hinn
ekki talinn hæfur ti
flóknu máli. ‘
kappræðum, hugsanlega vegna þess að enginn leið
toga flokksins er gæddur nógu miklum
persónutöfrum til að hrífa kjósendur í snörpum
orðasennum. Slæm frammistaða í kappræðum hefð
getað minnkað fylgi flokksins.
Sameinað Rússland sætti auðvitað harðri gagn-
rýni fyrir að hafna öllum áskorunum um kappræðu
í sjónvarpi. Kosningalögin kveða hins vegar ekki á
um að allir flokkarnir þurfi að taka þátt í slíkum
kappræðum og flokkurinn virti því gagnrýnina að
vettugi.
Flestir spáðu því að Sameinað Rússland fengi all
að 30% atkvæðanna í landkjörinu, en á meðal for-
ystumanna flokksins eru áhrifamiklir stjórn-
L
öngu fyrir þingkosningarnar í Rúss-
landi 7. desember var hægt að sjá nið-
urstöðuna fyrir: sigur stuðningsmanna
Vladímírs Pútíns forseta úr Edinstvo
(Einingu) sem nú heitir Sameinað
Rússland. Fáir spáðu þó „valdaflokknum“ eins
miklu fylgi og hann fékk og menn sáu ekki heldur
fyrir mikið afhroð kommúnista.
Fyrir fjórum árum var Föðurlandið/Allt Rússland
(OVR) helsti keppinautur Einingar. Forystumenn
OVR voru Jevgení Prímakov, fyrrverandi forsætis-
ráðherra, og Júrí Lúzhkov, borgarstjóri Moskvu, og
þeir nutu mikillar lýðhylli á þessum tíma. Ríkisfjöl-
miðlarnir hófu því harðar árásir á þá og beindu eink-
um spjótum sínum að Prímakov þar sem hann var
álitinn helsti keppinautur Pútíns og líklegt forseta-
efni.
Síðan hafa orðið miklar breytingar í rússneskum
stjórnmálum. OVR hóf fyrst samstarf við Einingu,
flokkarnir sameinuðust síðan og stofnuðu Sameinað
Rússland, sem varð stærsti flokkur landsins í kosn-
ingunum 7. desember. Fyrir kosningarnar gátu því
ríkisfjölmiðlarnir einbeitt sér að öðrum andstæð-
ingi, kommúnistaflokknum, sem virðist ekki hafa
búist við þeim hörðu árásum sem hann varð fyrir í
fjölmiðlunum í kosningabaráttunni.
Flokkurinn var ráðþrota, vissi ekki hvaðan á hann
stóð veðrið og sligaðist undan þunga árásanna í fjöl-
miðlunum, einkum ríkissjónvarpsstöðvunum. Úr-
slitin sýna að þetta úrræði stjórnarinnar borgaði
sig. Fylgi kommúnista hrundi, fór úr 24% árið 1999 í
aðeins 12,7%.
Kommúnistar geta þó einnig sjálfum sér um
kennt. Eftir að hafa fengið mest fylgi í tvennum
þingkosningum í röð urðu þeim á þau slæmu mistök
að setja nokkra stórlaxa – eða olígarka – á fram-
boðslista sinn í landkjörinu. Þessir kaupahéðnar
voru tilvalin skotmörk fyrir fjölmiðlana.
Í kosningabaráttunni lagði hins vegar Sameinað
Rússland áherslu á framfarirnar sem orðið hafa í
forsetatíð Pútíns: verulegan hagvöxt og bætt lífs-
kjör þjóðarinnar þótt þau væru ekki til að hrópa
húrra fyrir. Flokkurinn lýsti yfir eindregnum stuðn-
ingi við Pútín en neitaði að taka þátt í sjónvarps-
Kremlverjar hafa b
Eftir Vjatsjeslav Níkonov
Sjóliðar úr rússneska Svartahafsflotanum koma ú
’ Kremlverjar geta nú reitt sigá dyggan stuðning þingsins – í
fyrsta sinn frá hruni Sovétríkj-
anna. ‘
© Project Syndicate.
FJÁRHAGSVANDI LANDSPÍT-
ALA – HÁSKÓLASJÚKRAHÚSS
Magnús Pétursson, forstjóriLandspítala – háskóla-sjúkrahúss, sagði í samtali
við Morgunblaðið í gær að hvorki
fjármálaráðherra né heilbrigðisráð-
herra væru til viðræðu um að auka
fjárveitingar til spítalans. Niður-
staðan væri því sú að hrinda yrði í
framkvæmd aðgerðum til þess að
lækka útgjöld um 800 til 1.100 millj-
ónir sem þýðir um 200 ársverk. Á
fundi stjórnarnefndar spítalans í
fyrradag voru kynntar tillögur um
slíkan niðurskurð en þær felast m.a.
í samdrætti í starfi félagsráðgjafa, í
sjúkraþjálfun, prestsþjónustu, hjá
rannsóknarfólki og í deildum sem
sinna tækniþjónustu og ráðgjöf.
Nú er það að vísu svo að hvorki
fjármálaráðherra né heilbrigðisráð-
herra hafa vald til þess að ákveða
auknar fjárveitingar til spítalans
svo að væntanlega á forstjóri spít-
alans við að Alþingi, sem hefur fjár-
veitingavaldið, sé ekki tilbúið að láta
meira fé af hendi. Sú niðurstaða
liggur fyrir af hálfu þingsins.
Þetta er ekki nýtt vandamál. Fjár-
hagsvandi stóru spítalanna á höfuð-
borgarsvæðinu hefur verið stöðugt
úrlausnarefni nánast á hverju ein-
asta ári árum saman, bæði fyrir
sameiningu spítalanna og einnig eft-
ir hana.
Í desember árið 1997, fyrir sam-
einingu spítalanna tveggja, var við
mikinn fjárhagsvanda að etja hjá
Sjúkrahúsi Reykjavíkur. Þá hélt
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, þáver-
andi borgarstjóri, því fram að
stjórnvöld ætluðu að „svelta“ þann
spítala til sameiningar við Landspít-
ala. Þá varð Magnús Pétursson, þá-
verandi ráðuneytisstjóri í fjármála-
ráðuneytinu, fyrir svörum í samtali
við Morgunblaðið og hafnaði þessum
ásökunum þáverandi borgarstjóra.
Um vanda Sjúkrahúss Reykjavíkur
þá sagði Magnús Pétursson: „Þetta
varpar hins vegar nokkru ljósi á
stjórnun sjúkrahússins. Spítalinn
hefur gert sínar áætlanir fyrir árið.
Það liggur fyrir að þær standast
ekki. Það kunna að vera eðlilegar
skýringar á því en áætlanirnar verða
að vera þannig úr garði gerðar, að
þær séu öruggar og sannfærandi.“
Nú telja stjórnendur Landspítala
– háskólasjúkrahúss að það vanti
allt að 1.400 milljónir inn í rekstur
sjúkrahússins. Sú afstaða Alþingis
að hafna óskum um slíka fjárveit-
ingu bendir til þess að þingið telji
hægt að reka spítalann með viðun-
andi þjónustu á hagkvæmari hátt.
Það er hlutverk Alþingis að gæta
þess að vel sé farið með fjármuni
skattgreiðenda. Væntanlega bregst
þingið ekki við óskum um miklar við-
bótarfjárveitingar af þessari stærð-
argráðu á þennan veg án þess að
þingmennirnir telji sig hafa einhver
rök fyrir þeirri afstöðu.
Óhætt er að fullyrða að víðtæk
samstaða er meðal fólksins í landinu
um að við eigum að halda uppi mjög
fullkomnu heilbrigðiskerfi og beztu
heilbrigðisþjónustu sem völ er á.
Það fer ekki á milli mála að íslenzkir
læknar og hjúkrunarfólk eru í
fremstu röð slíkra sérfræðinga í
heiminum eins og dæmin sanna.
Landspítali – háskólasjúkrahús er
augljóslega spítali sem er mjög vel
búinn fullkomnustu tækjum sem til
eru.
Um meginmarkmiðin á þessu sviði
er almenn samstaða þótt skoðanir
séu enn skiptar um hvaða leiðir eigi
að fara að því marki. Morgunblaðið
hefur t.d. ítrekað mælt með einka-
reknum valkosti á heilbrigðissviði
sem sumir stjórnmálamenn hafa
verið mjög andvígir og á það ekki
sízt við talsmenn Framsóknar-
flokksins.
Hitt er jafnljóst að ekki er hægt að
búast við því að fjárveitingavaldið
samþykki fjárveitingar til Landspít-
ala – háskólasjúkrahúss án gagn-
rýninnar skoðunar á þeim fjárbeiðn-
um.
Stóru spítalarnir tveir í Reykjavík
voru sameinaðir vegna þess að það
var ríkjandi skoðun að með slíkri
sameiningu mundi nást betri rekstr-
arárangur í spítalarekstrinum.
Skýrsla Ríkisendurskoðunar, sem
birt var fyrir skömmu, bendir ekki
til þess að sá árangur hafi náðst en
auðvitað má segja að stjórnendur
spítalans verði að fá svigrúm til að
sýna þann árangur. Þegar um er að
ræða einn stærsta vinnustað á Ís-
landi og mjög flókinn rekstur er
kannski ósanngjarnt að krefjast
slíks árangurs á örfáum árum.
Þeir sem utan við standa eiga hins
vegar erfitt með að skilja hvernig á
því stendur að ár eftir ár virðist spít-
alinn þurfa meiri fjármuni til rekstr-
ar en áætlanir gera ráð fyrir og ár
eftir ár stendur spítalinn frammi
fyrir nýjum fjárhagsvanda þótt ráð-
stafanir hafi verið gerðar á síðustu
árum til þess að hreinsa upp gamlar
syndir í rekstri hans.
Forráðamenn spítala, sem lenda í
þessari stöðu, hafa alltaf tilhneig-
ingu til að bregðast við höfnun á
frekari fjárveitingum með því að
segja: þá fær fólk ekki nauðsynlega
læknisþjónustu. Þá verður að for-
gangsraða og ákveða að sumir verði
látnir sitja á hakanum o.s.frv. Þetta
eru ekki frambærileg svör eða skýr-
ingar. Gífurlegir fjármunir ganga til
reksturs Landspítala – háskóla-
sjúkrahúss og það fást ekki viðhlít-
andi svör við því hvers vegna þeir
miklu fjármunir duga ekki og hvers
vegna áætlanir standast ekki ár eftir
ár.
Það er hinn almenni borgari á Ís-
landi sem greiðir kostnaðinn við
rekstur Landspítala – háskóla-
sjúkrahúss. Þetta fólk gerir kröfu
um fullkomna heilbrigðisþjónustu
en það gerir líka kröfu um aðhalds-
saman rekstur. Hvorki forráðamenn
spítalans né stjórnmálamennirnir
sem við sögu koma hafa gefið full-
nægjandi skýringar á því hvers
vegna ekki er hægt að fullnægja með
viðunandi hætti þessari tvíþættu
kröfugerð.