Morgunblaðið - 16.12.2003, Blaðsíða 14

ERLENT
14 ÞRIÐJUDAGUR 16. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
SADDAM Hussein, fyrrum forseti Íraks, neit-
aði því við yfirheyrslur eftir handtökuna á
laugardag að Írakar ættu gereyðingarvopn.
Bandaríska tímaritið Time hefur þetta eftir
heimildarmanni innan bandarísku leyniþjón-
ustunnar í Írak. Saddam sagði að sagan um
gereyðingarvopn Íraka væri uppspuni frá rót-
um og að Bandaríkjamenn hefðu skáldað hana
upp til að réttlæta innrásina í Írak.
Írakar ræða við Saddam
Snemma að morgni sunnudags þegar Sadd-
am Hussein hafði fengið nokkurra klukku-
stunda svefn og skeggið mikla hafði verið rak-
að af honum komu fjórir Írakar á fund hans.
Þetta voru háttsettir íraskir embættismenn
sem Bandaríkjamenn höfðu beðið um að koma
til herstöðvar við flugvöllinn í Bagdad til að
bera kennsl á fangann.
Í fyrstu var áformað að Írakarnir virtu fang-
ann fyrir sér í gegnum glugga eða myndavél en
þeir kröfðust þess að fá að ræða við Saddam og
var það leyfi veitt. Fundur þeirra stóð í um
hálfa klukkustund.
„Þetta var óraunverulegt,“ segir Mowaffak
Rubaie, sjíti sem á sæti í Framkvæmdaráði
Íraks sem Bandaríkjamenn komu á fót og skip-
uðu. Hann flúði Írak árið 1979 eftir að hafa
sætt fangelsun og pyntingum af hálfu Sadd-
ams.
Í fyrstu virtist Saddam þreyttur og ringl-
aður, að sögn Adnans Pachachi, sem var utan-
ríkisráðherra Íraks áður en Baath-flokkurinn
tók völdin í landinu árið 1968.
En viðmót Saddams breyttist þegar „gestir“
hans tóku að spyrja hann um nokkra hroðaleg-
ustu glæpina sem framdir voru á valdatíma
hans, innrásina í Kúveit 1990, notkun efna-
vopna gegn óbreyttum borgurum í tveimur
þorpum Kúrda og aftökur á nokkrum helstu
trúarleiðtogum sjíta. Saddam sýndi engin
merki iðrunar að sögn mannanna.
Sagði Írana hafa gert efnavopnaárás
„Hann var fullur hroka og haturs,“ segir Ab-
del Abdul-Mehdi, einn af leiðtogum Íslamska
byltingarráðsins í Írak, en svo nefnast ein
helstu stjórnmálasamtök sjíta. Þeir sættu of-
sóknum í tíð Saddams sem er súnníti. „Hann
reyndi að réttlæta glæpi sína með því að segja
að hann hefði einungis verið pólitískur leið-
togi.“
Síðar hélt Saddam því fram að hann hefði
ekki gefið fyrirskipun um að efnavopnum
skyldi beitt gegn óbreyttum borgurum í
Kúrdabænum Halabja árið 1988. Talið er að
þar hafi um 5.000 manns týnt lífi. Saddam hélt
því raunar fram að þar hefði íraski herinn alls
ekki verið að verki. Íranar hefðu gert þá árás.
Þegar hann var spurður um ástæður þess að
hann ákvað að ráðast inn í Kúveit árið 1990 hélt
hann því fram að það land tilheyrði Írökum.
Þegar „gestirnir“ minntust á fjöldagrafirnar
sem fundist hafa víða um Írak á undanförnum
mánuðum með líkum tugþúsunda fórnarlamba
ógnarstjórnar Saddams taldi hann ástæðulaust
að ræða það mál frekar. Þar væru grafin lík
„þjófa, liðhlaupa og svikara“.
„Hjarta mitt verður rótt“
Rubiae sagði að vikið hefði verið að því við
Saddam að írösku þjóðinni yrði ef til vill falið að
ákvarða örlög hans. Sagði hann þá að þjóðin
samanstæði af „lýðskrumurum“. Þegar hann
var spurður hvernig hann hygðist „standa
frammi fyrir guði sínum á dómsdegi“ sagði
Saddam: „Hjarta mitt verður rótt.“
Rubiae kvaðst hafa kvatt forsetann fyrrver-
andi með svofelldum orðum: „Far þú bölvaður.
Íraska þjóðin mun senda þig til vítis.“
Donald Rumsfeld, varnarmálaráðherra
Bandaríkjanna, sagði í viðtali við CBS-sjón-
varpsstöðina í fyrrakvöld að Saddam hefði ekki
verið samvinnufús í yfirheyrslum og vildi lítið
tjá sig.
Sagður hafa viljað semja
Brian Reed majór er stjórnaði aðgerðum
heraflans sem fann Saddam Hussein á laug-
ardag sagði í gær að hann hefði reynt að semja
við bandarísku hermennina sem handsömuðu
hann í jarðhýsi í Ad Dawr, skammt frá borg-
inni Tikrit í Norður-Írak. „Ég er Saddam
Hussein, ég er forseti Íraks og ég vil semja,“
hafði Reed eftir Saddam.
„Svarið var að Bush forseti sendi honum
kveðjur sínar,“ sagði Reed en hann sagði að
bandarískur hermaður hefði skýrt frá þessum
orðaskiptum sem áttu sér stað niðri í jarðhýs-
inu.
James Hickey, höfuðsmaður, sagði að þegar
hermennirnir hefðu litið niður í jarðhýsið hefðu
þeir séð mann þar niðri. „Tvær hendur birtust.
Einstaklingurinn vildi greinilega gefast upp.“
Hickey sagði að hermennirnir hefðu orðið
undrandi á aðstæðunum sem Saddam bjó við
en hann hafðist við í holu, sem grafin var í jörð-
ina á um 2,5 metra dýpi. Þá sagði höfuðsmað-
urinn að hermennirnir hefðu búist við að lenda
í skotbardaga. „Við vorum viðbúnir bardaga …
og því að beita hernaðaryfirburðum,“ sagði
hann.
Hickey sagði að aðgerðin hefði haft það
markmið að handsama eða drepa Saddam
Hussein. Til greina hefði komið að varpa hand-
sprengju niður í jarðhýsið, „hreinsa það með
hernaðarlegum hætti“, eins og Hickey orðaði
það áður en hermennirnir greindu mann þar
niðri sem vildi gefast upp. „Það var hyggilegt
af honum að bíða ekki lengi.“
Saddam Hussein
sagður fullur
hroka og haturs
Reuters
Írakar í Bagdad fagna fregnum af því að Saddam Hussein hafi verið handtekinn.
Segir allar fullyrðingar um gereyðingarvopn
Íraka vera bandarískan uppspuna frá rótum
Bagdad. The Washington Post.
’ Ég er Saddam Hussein,ég er forseti Íraks og ég
vil semja ‘
VIÐBRÖGÐ manna í múslímalönd-
um er fréttist um handtöku Saddams
Husseins í Írak voru allt frá geysi-
legum fögnuði yfir í hryggð og reiði í
garð Bandaríkjamanna, sumir töldu
það niðurlægjandi að Írakar skyldu
ekki sjálfir vera látnir handtaka
manninn. Grannar Íraka, Íranar,
sögðust fagna mjög handtöku Sadd-
ams sem væri hreinræktaður glæpa-
maður. Vonandi myndi atburðurinn
gera kleift að koma á stöðugleika og
grafa undan stuðningsmönnum
Saddams í Írak.
Stjórnvöld í Indónesíu, fjölmenn-
asta ríki íslams, sögðust vonast til að
nú yrði auðveldara að koma á friði og
sáttum í Írak og endurreisa fullt
sjálfstæði landsmanna, að sögn utan-
ríkisráðherra landsins, Hassan
Wirayuda. Hann gagnrýndi, að sögn
AFP-fréttastofunnar, Bandaríkja-
menn harkalega fyrir viku og sagði
þá hafa með innrásinni og hernám-
inu í Írak ýtt undir alþjóðleg hryðju-
verk og gert heiminn ótryggari.
Talsmenn stjórnvalda í arabalönd-
um við Persaflóa voru himinlifandi
yfir rás atburða og sögðust vona að
kaflaskil hefðu orðið í sögu Íraks.
Varaforseti þingsins í Bahrein,
Hassan al-Ali, hvatti til þess að lýð-
ræði yrði komið á í Írak en sendi um
leið Bandaríkjamönnum kveðju.
„Miklu skiptir að andspyrnuöflin
þróist og styrkist þannig að Banda-
ríkjamenn skilji að ekki er auðvelt
verk að brjóta gegn fullveldi þjóðar,“
sagði hann.
Stjórn Arafats þögul
Palestínustjórn Yassers Arafats
neitaði að tjá sig um handtökuna.
Palestínska blaðið al-Quds í Jerúsal-
em sagði að nú, þegar búið væri að
handtaka Saddam, gæti ekkert rétt-
lætt lengur veru bandaríska her-
námsliðsins í Írak. Blaðið sagði í for-
ystugrein að handtakan sýndi hve
„brothættar arabískar ríkisstjórnir
eru þegar stór hluti almennings hef-
ur snúið við þeim baki“. Það væri
hryggðarefni og skammarlegt að nú
væri stjórn Saddams fallin og er-
lendar hersveitir hefðu handsamað
hann.
Dálkahöfundurinn Ahmed Dan-
bur skrifaði í blað sitt, Al-Hayat Al-
Jadida, að dagurinn væri „dagur
gleði fyrir svikara“ og minnti á að
Saddam hefði á sínum tíma látið
skjóta 39 Scud-eldflaugum á Ísrael.
Stjórn Saddams hefði vissulega ver-
ið „harkaleg og ólýðræðisleg“ en hún
hefði einnig einkennst af hugrekki.
„Saddam Hussein var harðhentur
leiðtogi en einnig maður sem hélt
fast við grundvallaratriði sín“ og
beygði sig ekki fyrir Bandaríkja-
mönnum og zíonistum [Ísraelum],
sagði dálkahöfundurinn.
Amr Mussa, framkvæmdastjóri
Arababandalagsins, lagði áherslu á
að Írakar ættu sjálfir að rétta í mál-
um Saddams og manna hans, eink-
um með tilliti til þeirra „óviðunandi
og alvarlegu“ atburða sem nú væri
komið í ljós að hefðu átt sér stað í
valdatíð Saddams.
Saddam, sem áratugum saman
hefur reynt að sveipa sig ljóma
stríðshetjunnar og hvatti landa sína
til að berjast til síðasta manns gegn
Bandaríkjamönnum og bandamönn-
um þeirra, gafst upp mótþróalaust.
Hefur þetta valdið mikilli furðu með-
al gamalla stuðningsmanna hans í
arabaheiminum. Var Saddam víða
sakaður um heigulshátt og bent á að
synir hans hefðu þó fallið í bardaga.
en hann hefði sjálfur svikið málstað
araba með því að flýja á sínum tíma
undan Bandaríkjamönnum frá Bag-
dad í stað þess að berjast og falla.
Viðbrögð almennings í Damaskus,
höfuðborg Sýrlands, voru í senn
fögnuður og vantrú, að sögn
fréttavefjar BBC. Fólk starði undr-
andi á sjónvarpsskjáinn þar sem
sýndar voru myndir af fúlskeggjuð-
um einræðisherranum er rannsakað-
ur var af bandarískum hermanni
sem leitaði lúsa í hári foringjans
fallna.
Sumir neituðu að trúa því sem þeir
sáu og Palestínumaður sagði í sjón-
varpsviðtali að enginn kæmi í stað
Saddams sem hefði verið vinur Pal-
estínumanna. „Ég elska hann svo
heitt að ég þoli ekki að fylgjast með
honum í haldi,“ sagði Raafat Log-
man sem býr á Gazasvæðinu.
Ánægja í Kúveit
Mest var ánægjan í Kúveit. „Aldr-
ei mun renna upp meiri hamingju-
dagur en núna,“ sagði Abdullah al-
Shimmiri, opinber starfsmaður sem
missti bróður sinn þegar Írakar tóku
Kúveit 1990. Og margir arabar
mæltu með því að einræðisherrann
fyrrverandi fengi harða refsingu fyr-
ir glæpi sína. „Hann ætti að fá
dauðarefsingu, minna má það ekki
vera,“ sagði sádi-arabískur náms-
maður, Rashid al-Osaimi.
Egyptar voru sumir hverjir
beggja blands yfir atburðinum og
minntu á hlutskipti Palestínumanna
undir ísraelsku hernámi. „Þeim hefði
verið nær að handsama Sharon,
raunverulega stríðsglæpamanninn,“
sagði Aziz al-Shaburi, embættismað-
ur í Karíó og vísaði þar til Ariels
Sharons, forsætisráðherra Ísraels.
Aðrir neituðu í fyrstu að leggja trún-
að á fréttirnar og sögðu að um
bandarískar lygar og áróður væri að
ræða. The Los Angeles Times hefur
eftir fimmtugum kaupmanni í Kaíró
að það sé gott að Saddam hafi náðst
og verði nú dreginn fyrir rétt. „En
hver mun draga Bandaríkjamenn
fyrir rétt vegna þess sem þeir gerðu
í Írak?“ spurði maðurinn.
Dawood al-Shirian, stjórnmála-
skýrandi í Sádi-Arabíu, sagði að
sögn AP-fréttastofunnar að hand-
takan væri vissulega jákvæður at-
burður en ekki væri víst að afleiðing-
arnar yrðu góðar fyrir alla araba-
leiðtoga.
„Það gerist í fyrsta sinn að arab-
ískur einræðisherra er látinn svara
fyrir gerðir sínar. Þetta mun hvetja
arabískan almenning til að beita sér
af meiri krafti fyrir réttindum sínum
vegna þess að nú veit fólk að ekki er
útilokað að draga einræðisherra til
ábyrgðar,“ sagði al-Shirian.
Misjöfn viðbrögð
í löndum íslams
Margir fagna handtöku Saddams en Palestínu-
menn segja hann hafa verið vin þjóðarinnar
Reuters
Zahra al-Jassem, öldruð sjíta-kona frá Írak, grætur í gær við skrín til heið-
urs Saddam í Damaskus í Sýrlandi. Jassem sagðist hafa misst þrjá syni í
stríði Saddams gegn Íran 1980–1988 en forsetinn fyrrverandi hefði gefið
sér íbúðarhús og einnig veitt sér mánaðarlegan fjárstyrk í sárabætur.